Συμμετοχή ή αποχή;

08:32 24/5/2023 - Πηγή: Huffington Post Greece

.

Ο Σόλων, ανάμεσα στους νόμους του έγραφε: ″Ἂτιμον εἶναι τὸν ἐν στάσει μηδετέρας μερίδος γενόμενον” τιμωρώντας με στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων όποιον δεν πήρε το μέρος κανενός στη διάρκεια μιας στάσης. Ηχεί παράδοξο να τιμωρείται η ουδετερότητα, αλλά τότε οι στάσεις ήταν συχνές με ολιγάριθμα άτομα, συχνά μισθοφόρους, στις οποίες νικούσαν οι καλύτερα οπλισμένοι και οργανωμένοι. Επιβάλλοντας υποχρεωτική τη συμμετοχή, αδιάφορο με ποιον, ο Σόλων ήθελε να παρακινήσει το μεγάλο πλήθος να πάρει

θέση, έτσι που η στάση να τελειώσει γρηγορότερα υπέρ των πολλών. Τόση ήταν η αποδοκιμασία των προγόνων μας για τον μη εμπλεκόμενο στα πολιτικά πολίτη, που τον αποκαλούσαν ”ιδιώτη”, που σημαίνει πια διεθνώς τον ηλίθιο (idiot). 

Σήμερα, με φυλάκιση και στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων τιμωρείται ο εκλογέας, αν αδικαιολόγητα δεν ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα. Το άρθρο 51 του Συντάγματος ορίζει ότι «η άσκηση του εκλογικού δικαιώματος είναι υποχρεωτική». Παρά ταύτα, σε διαδοχικές εκλογές μετά τη μεταπολίτευση, η αποχή αυξάνεται διαρκώς έχοντας φτάσει ως 43%.

Τι σημαίνει αποχή; Αν δεν θεωρώ άριστο κανένα από τα υποψήφια κόμματα, μπορώ να ψηφίσω το λιγότερο κακό και αν κανένα δεν με ικανοποιεί στο ελάχιστο, μπορώ να ρίξω λευκό ψηφοδέλτιο. Η λευκή ψήφος σημαίνει ενίσχυση του πλειοψηφούντος. Αν όμως δεν με ικανοποιούν όχι τα κόμματα, αλλά το υπάρχον σύστημα, πώς μπορώ να εκφράσω νόμιμα τη διαμαρτυρία μου; Πολιτικούς έχομε, αλλά το σύστημά μας τους υποχρεώνει να διοικούν πελατειακά, αλλιώς δεν επιβιώνουν ως πολιτικοί.

.

Η αποχή σημαίνει αποδοκιμασία του συστήματος. Δεν είναι ακίνδυνη. Ενώ η ψήφος είναι ανώνυμη, η αποχή είναι παράνομη, επώνυμη και στοχοποιεί τον απέχοντα. Η αποχή στην πρώτη μεταπολεμική εκλογή επέτρεψε στην αστυνομία να ελέγχει τα εκλογικά βιβλιάρια και να σχηματίσει αρχείο των ”συνοδοιπόρων”, με όλες τις συνέπειες. Έχει όμως ηθική βάση η αποχή ή ισχύει η συλλογιστική του Σόλωνα; Είμαι γιατρός και είμαι επηρεασμένος ανάλογα.

Ο μεγάλος Γερμανός ιατρός R. Virchow, γεννημένος πριν από 200 χρόνια, θεωρούσε ότι η ιατρική είναι κοινωνική επιστήμη και η πολιτική δεν είναι παρά ιατρική σε μεγαλύτερη κλίμακα. Θεωρούσε το γιατρό ως ”φυσικό συνήγορο των φτωχών” και έβλεπε τα κοινωνικά προβλήματα ως ευθύνη του. Κατά τον ΠΟΥ, ”υγεία είναι μια κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλώς η απουσία νόσου ή αναπηρίας.”Ο άρρωστος όχι μόνον υποφέρει και κινδυνεύει η ζωή του, αλλά είναι αναγκασμένος και να απέχει από κοινωνικές δραστηριότητες, επαγγελματικές, πολιτικές, φιλικές, οικογενειακές κλπ. Η συνδρομή του γιατρού θα τον ανακουφίσει και κοινωνικά. 

Άλλος μεγάλος γιατρός, ο B. Lown, γεννημένος πριν από 100 χρόνια, πρωτοπόρος στους απινιδιστές και στην καρδιοπνευμονική ανάταξη, θύμιζε σε όλη του τη ζωή στους γιατρούς ότι η άσκηση του επαγγέλματός τους δεν ήταν ασύμβατη με τον κοινωνικό ακτιβισμό. Ο ίδιος πρωτοστάτησε στην ίδρυση μιας Διεθνούς Οργάνωσης Ιατρών για την Πρόληψη του Πυρηνικού Πολέμου. 

Τα ανάμεικτα συναισθήματά μας απέναντι στην αποχή από τις εκλογές, στηρίζονται στο ότι το λεγόμενο ”δημοκρατικό” σύστημά μας, στην πραγματικότητα ”ρεπουμπλικανικό”, δηλαδή ολιγαρχικό, έχει συνοψίσει την πολιτική δραστηριότητα του κοινού πολίτη σε μία μόνο στιγμή κάθε 4 έτη: όταν ψηφίζει. Στη δημοκρατία όμως η πολιτική δραστηριότητα δεν περιορίζεται στη στιγμή της ψηφοφορίας. Στη Γαλλία ο Πρόεδρος κυβερνά με 28% των ψηφισάντων, που, με αποχή 26%, σημαίνει αδρά 20% του συνόλου.

Πόσο ”δημοκρατικά” εκφράζει το Γαλλικό λαό; Ο πολίτης οφείλει να είναι ενεργός, μη απέχοντας από ποικίλες κοινωνικές και, προπάντων, πολιτικές εκδηλώσεις. Η συμμετοχή σε οχλοκρατικές εκδηλώσεις είναι ακραίο μέτρο, με αμφιλεγόμενα αποτελέσματα. Μπορούν να ασκούν πίεση στις κυβερνήσεις προπάντων καθιστώντας ομήρους το κοινό για να επιτύχουν το σκοπό τους. Όταν κλείνουν τα λιμάνια, οι δρόμοι, η Ακρόπολη σε τουριστικές εποχές ή όταν απεργούν οι γιατροί κλπ, εκείνος που υποφέρει είναι πρώτιστα ο λαός, ακριβώς όπως στρέφονται με ελλείψεις εναντίον του οι παραγωγοί και έμποροι για να επιτύχουν υψηλές τιμές στα προϊόντα τους, ακόμη και φάρμακα.

Ηπιότερα μέτρα, αλλά μακροχρόνια πιο αποτελεσματικά, είναι ίσως η συμμετοχή σε ακτιβιστικές ομάδες. Κάποιες είχαν επιτυχίες σε οικολογικής σημασίας κυρίως ζητήματα, βασικά μαζεύοντας υπογραφές από όλο τον κόσμο. Η τακτική έκφραση άποψης για τα πολιτικά τεκταινόμενα, όπως με τακτικές δημοσιεύσεις, αναρτήσεις στο διαδίκτυο κλπ, σε χώρους με τη μικρότερη δυνατή λογοκρισία από την ιδιωτική και κυβερνητική εξουσία είναι άλλος τρόπος.

Οπωσδήποτε, δεν επιτρέπεται να μένει κάποιος πολιτικά αδρανής ιδίως σε εποχές κρίσης, έστω και χωρίς ποινή, όπως όριζε ο Σόλων. Η εγκατάλειψη της τύχης της πολιτείας στα χέρια των πολιτικών με εξουσιοδότησή τους ενλευκώ σε μια στιγμή κάθε 4 χρόνια δεν αρκεί. Η αποχή από τις εκλογές είναι μια υπεύθυνη υπόθεση, αλλά αν περιορίζεται σ΄ αυτό, είναι αρνητική πράξη. Αποκτά νόημα μόνο αν συνοδεύεται από θετικές εκδηλώσεις σαν τις παραπάνω. Ζω σε μια άθλια καλύβα. Μπάζει κρύο από τις χαραμάδες και στάζει όταν βρέχει. Αν απλώς την γκρεμίσω, μια αρνητική πράξη, μένω εντελώς έκθετος στις καιρικές συνθήκες. Γίνεται θετική, αν αποτελεί αρχική φάση στην ανέγερση μιας καλά μελετημένης οικοδομής. Όπως έλεγε ο Martin Luther King, ”Πρέπει να μάθουμε να ζούμε μαζί σαν αδέρφια, αλλιώς χανόμαστε μαζί ως ηλίθιοι.”

Η συμμετοχή στα κοινά έχει ευθύνη και κινδύνους. Ο Κινγκ το απέδειξε με τη ζωή του, αλλά δεν υπάρχει δημοκρατία με εφησυχασμό, χωρίς κινδύνους και δεν είναι δυνατή η επίτευξη ευδαιμονίας στους πολίτες με σύστημα άλλο πλην της δημοκρατίας. Η ευδαιμονία είναι μισή ευθύνη του καθενός μας να σχηματίζει και επιδιώκει πραγματοποιήσιμους δικούς του σκοπούς που βοηθούν τους συνανθρώπους του και άλλη μισή της πολιτείας να διευκολύνει τέτοια επιδίωξη.

Ο Λόουν, έλεγε (2013), ”είμαστε σε μοναδική θέση να το κάνουμε. Δεν μπορείς να είσαι αφοσιωμένος στην υγεία χωρίς να εμπλέκεσαι στον κοινωνικό αγώνα για την υγεία”. Πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του γράφοντας για την κλιματική κρίση, που σχετίζεται με την υγεία. Όπως η έκβαση μιας μάχης είναι υπόθεση των στρατιωτικών, αλλά ενός πολέμου των πολιτικών, έτσι ο αγώνας για τη ζωή των αρρώστων είναι υπόθεση των ιατρών, αλλά των επιδημιών πρώτιστα των πολιτικών. Συνακόλουθα, η κυβέρνηση είναι υπόθεση των πολιτικών, αλλά οι πολιτικές αποφάσεις απαιτούν τη συμμετοχή όλων. Ο αγώνας κατά της αναγκαστικής επιλογής μεταξύ δυνατοτήτων που δεν προέκυψαν από τη συμμετοχή όλων, απαιτεί πολλά, μεταξύ άλλων, και την υπεύθυνη αποχή από τη διαδικασία. 

***

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com

Πρώτη δημοσίευση «Πρωινός Λόγος», Τρίκαλα, 20 Μαΐου 2023