Το μεγαλύτερο λογοτεχνικό «hoax» της ιστορίας: Ποιος ήταν ο «Όμηρος του Βορρά» και ποιες προσωπικότητες την...πάτησαν

12:32 21/10/2016 - Πηγή: Huffington Post Greece

Έχει μείνει στην ιστορία ως το μεγαλύτερο λογοτεχνικό «hoax» (φάρσα- ψευδής είδηση) της ιστορίας, καθώς το «έφαγαν» τεράστιες προσωπικότητες, από τον Ναπολέοντα ως τον Τόμας Τζέφερσον και πολλούς άλλους, μεταξύ των οποίων και ποιητές οι οποίοι εμπνεύστηκαν από αυτόν, όπως ο Σάμιουελ Τέιλορ Κόλριτζ και ο λόρδος Βύρων. Αλλά, ο τυφλός βάρδος Όσιαν, όπως δείχνουν τα πράγματα, δεν υπήρξε ποτέ.

Όπως αναφέρεται σε σχετικό δημοσίευμα του Independent, η υψηλή κοινωνία του 18ου αιώνα δεν χόρταινε την επική ποίηση του Όσιαν,

του τυφλού Σκωτσέζου βάρδου του 3ου αιώνα, που είχε χαρακτηριστεί «Όμηρος του Βορρά». Έργο του ήταν η εξιστόρηση των περιπετειών του μεγάλου πολεμιστή Φίνγκαλ, και είχε «ανακαλυφθεί» από τον «μεταφραστή» Τζέιμς ΜακΦέρσον στα μέσα του 18ου αιώνα. Ωστόσο, σύντομα η αυθεντικότητά του άρχισε να αμφισβητείται, καθώς δεν ήταν λίγοι αυτοί που θεωρούσαν πως ο ΜακΦέρσον, ποιητής και ο ίδιος, είχε χρησιμοποιήσει ιρλανδικές παραδόσεις ως βάση για τη δημιουργία σκωτσέζικων μύθων που λαμβάνονταν υπόψιν στα σοβαρά από τη βρετανική ελίτ της εποχής, η οποία αγαπούσε ιδιαίτερα την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη. Ένας από αυτούς ήταν και μια εξέχουσα μορφή της αγγλικής λογοτεχνίας, ο Σάμιουελ Τζόνσον, που έκανε λόγο για πλαστά έργα, δημιουργήματα ενός τσαρλατάνου.

Η διαφωνία σχετικά με το αν τα έργα του Όσιαν είναι αυθεντικά ή δημιουργήματα του 18ου αιώνα που παρουσιάστηκαν έτσι διαρκεί εδώ και πολλά χρόνια, και τα επιχειρήματα κατά της αυθεντικότητας φαίνεται πως είναι περισσότερα από της άλλης πλευράς. Ωστόσο, στη «μάχη» μπήκε πρόσφατα και η επιστήμη: Επιστήμονες χρησιμοποίησαν μαθηματικές τεχνικές για να συγκρίνουν τα «κοινωνικά δίκτυα» (όπως θα λέγαμε σήμερα- τον «κύκλο», αν προτιμάτε) των χαρακτήρων στα έργα του Όσιαν με αυτά των χαρακτήρων σε δύο πολύ γνωστά ιρλανδικά κείμενα, και διαπίστωσαν πως η ταύτιση είναι σχεδόν πλήρης.

Ο καθηγητής Ραλφ Κένα, του Κέντρο Ερευνών Εφαρμοσμένων Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Κόβεντρι, δήλωσε πως τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι η όλη υπόθεση πιθανότατα ήταν όντως «hoax» και πως ο Όσιαν δεν υπήρξε ποτέ.

Συγκεκριμένα, οι ερευνητές δημιούργησαν «κοινωνικό δίκτυο» για τον κάθε χαρακτήρα, βάσει άλλων που «παίζουν» στους μύθους, όπως αναφέρεται σε paper το οποίο δημοσιεύτηκε στο Advances in Complex Systems. Στη συνέχεια, υπολόγισαν την πιθανότητα ένας χαρακτήρας να έχει πολλές γνωριμίες σε σχέση με τον αριθμό των ατόμων στο κοινωνικό του δίκτυο, απεικονίζοντάς την σε ένα γράφημα. Όταν τα έργα του Όσιαν συγκρίθηκαν με δύο ιρλανδικά κείμενα, το Acallam na Senorach και το κείμενο της λαίδης Γκρέγκορι, οι γραμμές στα γραφήματα ήταν πρακτικά ίδιες: Αυτό σημαίνει πως, αν και κάποια ονόματα άλλαξαν, τα κοινωνικά δίκτυα πολλών από τους χαρακτήρες ήταν ίδια- και αυτό είναι πολύ δύσκολο να συμβεί κατά τύχη. Ο ίδιος έλεγχος έγινε και σε σύγκριση με τα έργα του Ομήρου, την Οδύσσεια και την Ιλιάδα- και εκεί βρέθηκαν σημαντικές διαφορές.

Παρόλα αυτά, τις τελευταίες δεκαετίες πολλοί έχουν επαινέσει τον ΜακΦέρσον για την ποιότητα του έργου του, παρά το «hoax» της υπόθεσης. «Πιστεύω πως είναι ο πραγματικός Όσιαν. Αν είχε πει ότι πρόκειται για έργο φαντασίας, τότε δεν θα υπήρχε πρόβλημα», λέει ο καθηγητής Κένα, αφήνοντας ωστόσο ένα μικρό ενδεχόμενο να πέφτει έξω και υποσχόμενος περαιτέρω έρευνες.

Σε κάθε περίπτωση, τα εν λόγω έργα έχουν ιδιαίτερα επικά χαρακτηριστικά και τόνο- και αξίζει να σημειωθεί πως όταν έγιναν γνωστά η Σκωτία μόλις είχε βγει από την εξέγερση των Ιακωβίνων, που είχε ως αποτέλεσμα την καταπίεση της σκωτσέζικης κουλτούρας. Παρόλα αυτά, ο Όσιαν την κατέστησε δημοφιλή, κάνοντας τα Χάιλαντς δημοφιλή προορισμό, και γοητεύοντας ακόμα και τη βασιλική οικογένεια αρκετά για να ντυθεί στα σκωτσέζικα ταρτάν, που είχαν απαγορευτεί. Κάποιοι κάνουν λόγο για τον «Χάρι Πότερ του 18ου αιώνα», αν και δεν απευθύνεται σε παιδιά- ενώ «θύμα» της γοητείας έπεσε και ο Τόμας Τζέφερσον, ένας εκ των «πατέρων του Αμερικανικού έθνους» και δεύτερος πρόεδρος των ΗΠΑ, που ήθελε μάλιστα να μάθει τη Γαελική για να μπορεί να διαβάζει τα ποιήματα στο πρωτότυπο. «Δεν ντρέπομαι να πω ότι πιστεύω πως αυτός ο αγροίκος βάρδος του Βορρά ήταν ο μεγαλύτερος ποιητής που έζησε ποτέ. Απλά για την ευχαρίστηση της ανάγνωσης των έργων του, επιθυμώ να μάθω τη γλώσσα στην οποία τραγούδησε, και να κάνω δικά μου τα άσματά του στην αυθεντική μορφή τους» έγραψε σχετικά. Επίσης, το 1797 ο Ζαν Πιερ Λουί ντε Φοντάν, σε γράμμα του προς τον Ναπολέοντα έγραφε πως «λέγεται ότι πάντα έχεις ένα αντίγραφο του Όσιαν στην τσέπη σου- ακόμα και εν μέσω μαχών».

-- This feed and its contents are the property of The Huffington Post, and use is subject to our terms. It may be used for personal consumption, but may not be distributed on a website.