Το τέλος της «ψευδο-Δημοκρατίας»: Μήπως είμαστε πλέον έτοιμοι για το επόμενο βήμα;

15:40 15/7/2017 - Πηγή: Huffington Post Greece

Παρατηρούμε πλέον σε πάρα πολλές χώρες μία αποστροφή των πολιτών προς την σημερινή κατ' όνομα «Δημοκρατία». Τι προκάλεσε αυτή την αλλαγή; Ποια περιστατικά ή φαινόμενα οδήγησαν τους πολίτες στην αμφισβήτηση του σημερινού συστήματος; Και για να μην πιστεύουμε ότι μόνο στην Ευρώπη υπάρχει αυτή η αλλαγή στάσης αντίστοιχοι προβληματισμοί αναπτύσσονται και στις ΗΠΑ(1).

Έχει πλέον συνειδητοποιήσει ο πολίτης, ιδιαίτερα στη χώρα μας, ότι η συμμετοχή του στο πολιτικό σύστημα είναι μηδενική. Οι δημοσκοπήσεις

εξάλλου δείχνουν, σε πολλές χώρες, ότι οι πολίτες διαφωνούν με την ασκούμενη πολιτική! Ότι το σημερινό σύστημα δεν είναι δημοκρατικό είναι πέραν οποιασδήποτε συζήτησης και σίγουρα είναι αποδεκτό και από τον τελευταίο πολίτη. Είναι τουλάχιστον αντιπροσωπευτικό; Έχει δηλαδή ο πολίτης την ιδιότητα του εντολέα; Μπορεί να ελέγξει όσους έχουν την πολιτική αρμοδιότητα;

Με ένα απλό, στα όρια του απλοϊκού, παράδειγμα θα μπορούσαμε να δούμε τι θα έπρεπε να εννοούμε με τον όρο «αντιπροσώπευση». Έστω, λοιπόν ότι θέλω να αγοράσω τσιγάρα από το περίπτερο και δίνω το αντίστοιχο ποσό σε έναν φίλο μου για να μου τα φέρει. Εκείνος αντί για τσιγάρα μου φέρνει ένα αναψυκτικό και με τα ρέστα κερνάει και τον εαυτό του επίσης ένα αναψυκτικό. Τι πρέπει να κάνω; Δεν πρέπει να τον ελέγξω για το εάν μου έφερε αυτό που του ζήτησα, αν χρησιμοποίησε σωστά τα χρήματα κοκ; Ας το δούμε τώρα στην λειτουργία του πολιτικού μας συστήματος. Μας ανακοινώνουν τα πολιτικά κόμματα το πρόγραμμά τους και στη συνέχεια εφόσον λάβουν την ψήφο μας προχωρούν στην εφαρμογή τελείως διαφορετικού προγράμματος. Δεν πρέπει να τους ελέγξει και να τους ανακαλέσει ο πολίτης εφόσον άλλα του είπαν και άλλα πράττουν; Δεν είναι αυτό εξαπάτηση του πολίτη; Πόσο αντιπροσωπευτικό είναι αυτό το σύστημα λειτουργίας; Λειτουργεί τελικά το σώμα των πολιτών ως εντολέας και οι πολιτικοί ως εντολοδόχοι;

Το ζητούμενο μάλιστα δεν είναι να μπορούν να ελέγξουν οι πολίτες μία φορά, ad hoc, όσους ασκούν την εξουσία, όπως για παράδειγμα συνήθως γίνεται με τα δημοψηφίσματα. Το ζητούμενο στην αντιπροσώπευση είναι η πολιτική εξουσία να υπόκειται στον αντίστοιχο έλεγχο από τους πολίτες συνεχώς. Οι πολίτες δηλαδή να έχουν συγκροτηθεί σε ένα διαρκές πολιτικό σώμα που θα ελέγχει την άσκηση της πολιτικής εξουσίας. Θα έχει μάλιστα τη δυνατότητα να ανακαλεί και να αποπέμπει όσους δεν λειτουργούν σύμφωνα με την εντολή που τους έδωσαν. Είμαστε δε τυχεροί γιατί η τεχνολογία της εποχής μας καθιστά κάτι τέτοιο, πλέον, ιδιαίτερα εύκολο.

Βέβαια η μάχη που δίνεται για την έννοια της δημοκρατίας και της αντιπροσώπευσης είναι μεγάλη. Φανταστείτε την αλλοίωση των εννοιών που λαμβάνει χώρα όταν για παράδειγμα ως δημοκρατία καλείται το πολίτευμα στην Ελλάδα, την Κίνα, την Ρωσία, την Ινδία κοκ. Μήπως η κατάλληλη λέξη είναι «πολιτεία», πχ Ελληνική Πολιτεία; Γιατί θέλουμε να προσδώσουμε σε ένα πολίτευμα αναντίστοιχες ιδιότητες; Το ζήτημα με την Νεοτερικότητα είναι το εσφαλμένο - περιορισμένο γνωσιολογικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δρα. Θεωρώντας ότι το παρόν πολιτικό σύστημα είναι δημοκρατικό δεν μπορεί να προσδιορίσει σε τι συνίσταται το έλλειμμα συμμετοχής των πολιτών στην πολιτική και άρα δυσκολεύεται να προσεγγίσει το τι πρέπει να επακολουθήσει του σημερινού πολιτεύματος.

Ο προβληματισμός για τι πολιτικό σύστημα έχουμε τελικά στη χώρα μας δεν ήρθε ξαφνικά και σίγουρα δεν είναι τυχαίο. Ήδη αρκετοί πολιτικοί φορείς συγκροτούνται με σκοπό να επιτύχουν την αλλαγή της δομής του σημερινού πολιτεύματος σε αντιπροσωπευτικό. Την αμφισβήτηση του παρόντος συστήματος την έχει «μπολιάσει» ο γνωστός Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών Γεώργιος Κοντογιώργης ήδη από την δεκαετία του '80. Ο ίδιος επί χρόνια αναφέρει ότι το σημερινό σύστημα δεν είναι ούτε δημοκρατικό ούτε αντιπροσωπευτικό, χαρακτηρίζοντας το ως εκλόγιμη μοναρχία. Βέβαια, όπως αναφέρει, η «επανάσταση των εννοιών», για να ξανά αποκτήσουν οι έννοιες το πραγματικό τους νόημα, έχει πολύ δρόμο ακόμα. Το βιβλίο του με τίτλο «Η Δημοκρατία ως Ελευθερία: Δημοκρατία και Αντιπροσώπευση» αποτελεί το επιστέγασμα της επιστημονικής και φιλοσοφικής του προσέγγισης στο θέμα αυτό.

Ειδικότερα, σύμφωνα με τον Κοντογιώργη, η αντιπροσώπευση έχει τα παρακάτω χαρακτηριστικά,
Διαφοροποιείται η ιδιότητα του εντολέως (κοινωνία) από τον εντολοδόχο (πολιτικό προσωπικό).
Η κοινωνία συγκροτείται σε διαρκή θεσμό της πολιτείας, σε δήμο, ο οποίος βουλεύεται για τις αρμοδιότητες που προσήκουν στην ιδιότητα του εντολέα.
Ο εντολέας καθορίζει το περιεχόμενο της εντολής του.
Το δικαίωμα του «εκλέγεσθαι» απελευθερώνεται από την ιδιοποίηση της κομματικής ολιγαρχίας.
Ο εντολέας έχει το δικαίωμα του ελέγχου και της ανακλητότητας των αντιπροσώπων του.
Τα αξιώματα έχουν συνοδικό χαρακτήρα.
Το πολιτικό προσωπικό εξισώνεται με τους πολίτες έναντι της δικαιοσύνης.
Η πολιτική πράξη υποβάλλεται στον έλεγχο της δικαιοσύνης εφόσον ζημιώνει την κοινωνία των πολιτών.
Το συμφέρον της κοινωνίας και όχι το αόριστο «γενικό συμφέρον» ανάγεται σε καταστατική παράμετρο της πολιτικής.

Το ζητούμενο επομένως δεν είναι απλά να αξιολογήσουμε το σημερινό πολιτικό σύστημα αλλά να προσδιορίσουμε το τι θέλουμε να αλλάξουμε στο πολίτευμά μας. Και το κύριο ζητούμενο είναι οι πολίτες να κατανοήσουν την πραγματική σημασία των εννοιών, όπως «δημοκρατία», «αντιπροσώπευση» κ.α. Για να γίνει αντιπροσωπευτικό το σημερινό πολίτευμα θα πρέπει να αποκτήσουν όντως τη δυνάμη του εντολέα και να μπορούν να ελέγχουν οι ίδιοι, συνεχώς, την πολιτική εξουσία. Παράλληλα θα πρέπει οι πολιτικοί να αποκτήσουν ενσυναίσθηση και να κατανοούν τα θέματα που αντιμετωπίζουν οι πολίτες όχι μόνο λόγω του ελέγχου, αλλά γιατί θα συνειδητοποιήσουν τον ρόλο τους ως εντολοδόχοι. Η σημερινή «λύση» της εναλλαγής μέσω των εκλογών αποτελεί μία καρικατούρα χωρίς να δίδει στους πολίτες τα δικαιώματα που τους αντιστοιχούν ως εντολείς του πολιτεύματος.

____

(1) Roberto Stefan Foa και Yascha Mounk (2016), "The danger of deconsolidation",Journal of Democracy, Vol. 27 (3), pp 5-17 ανακτήθηκε από http://www.journalofdemocracy.org/sites/default/files/Foa%26Mounk-27-3.pdf και James S. Fishkin and Jane Mansbridge (2017), "Introduction", Daedalus, Vol. 146 (3), pp.6-13 ανακτήθηκε από http://www.mitpressjournals.org/doi/full/10.1162/DAED_x_00442