Σημίτης: Διευρύνοντας τα όρια της εποχής του

07:02 7/1/2025 - Πηγή: Dikaiologitika

Για τους δημοκράτες παντός χρώματος και τους οπαδούς του διαφωτισμού σε περίεργες εποχές αποθέωσης του ανορθολογισμού, η σταθερή στάση του Σημίτη στο θέμα της αναγραφής του θρησκεύματος στις ταυτότητες έχει περίοπτη θέση. Είμαι σίγουρος ότι δεν θα έχει αυτή την θέση στα περισσότερα αφιερώματα στην οκταετία Σημίτη.

Ο πατέρας του ήταν Εαμίτης και είναι κλασική η φωτογραφία του δίπλα στον Άρη στην απελευθέρωση της Λαμίας από τους κατακτητές . Ο ίδιος ήταν απέναντι στο μετεμφυλιακό κράτος της Δεξιάς και κατά την δικτατορία των συνταγματαρχών έβαζε βόμβες. Με αυτά τα εφόδια ο Κωστας

Σημίτης ουδέποτε θεώρησε την διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην πρόοδο και την συντήρηση , την ευρύτερη Αριστερά- Κεντροαριστερά και την Δεξιά κάτι παρωχημένο ή επιβίωση μιας λαϊκίστικης εμμονής . Όταν έλεγε η Δεξιά - κόβοντας το γιώτα - το χάος ανάμεσα στην προοδευτική παράταξη και την πολύμορφη συντήρηση προέκυπτε αυτομάτως.

Όποιος ανατρέξει στην ομιλία του στο Συνέδριο του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου το 1996 με την πρόταση συνεργασίας στο κόμμα της Ανανεωτικής Αριστεράς, θα θυμηθεί ότι η απεύθυνση του στα πρώτα του μάλιστα βήματα ως πρωθυπουργός ήταν προς την Αριστερά. Ουδείς γνωρίζει τι θα γινόταν αν η τότε ηγεσία του ΣΥΝ ανταποκρινόταν και η Ιστορία απεχθάνεται τα εάν , όμως δεν ήταν ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας αλλά μια πρακτική και ρεαλιστική πρόταση.

Ο ρεαλισμός εξάλλου ήταν μια από τις αρετές του Κώστα Σημίτη. Ήταν άνθρωπος της εποχής του , δεσμευόταν από το πλαίσιο που η εποχή του έβαζε αλλά πάντα εκινείτο στο όριο, προσπαθώντας παράλληλα να το διευρύνει. Το 1996 , επτά χρόνια μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού , ήταν η εποχή των μεγάλων προσδοκιών και αυταπατών, της δημοκρατικής διεύθυνσης της παγκοσμιοποίησης, της γκορμπατσοφικής παγκόσμιας διακυβέρνησης. η καλύτερη στιγμή και αποδοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης η εποχή της ακτινοβολίας του τρίτου δρόμου του Γκίντενς.

Τώρα όλα αυτά φαίνονται μακρινά και ματαιωμένα. Αλλά εξίσου αν όχι περισσότερο ανεδαφική αποδείχθηκε η πρόταση του κινήματος κατά της παγκοσμιοποίησης από την ριζοσπαστική αριστερά , που επισήμανε μεν τα αδύναμα σημεία της εκσυγχρονιστικής πολιτικής της Σοαιαλδημοκρατίας αλλά δεν μπόρεσε να προβάλει πειστική εναλλακτική πρόταση. Όταν δε κλήθηκε να κυβερνήσει στην Ελλάδα ή να συγκυβερνήσει σε Ισπανία και Πορτογαλία γνώρισε τα όρια της εποχής και- ευτυχώς προσαρμόστηκε ανάλογα. Μέσα σε αυτά τα όρια κινήθηκε η οκταετία Σημίτη. Και κινήθηκε με επιτυχία. Η είσοδος στην ΟΝΕ ήταν σημαντική στιγμή. Ακόμα και αν μπορούσε κάποιος να γυρίσει το ρολόι του χρόνου πίσω δεν θα έκανε άλλη επιλογή. Το χρέος και το έλλειμμα έμειναν υπό έλεγχο, σε αντίθεση με ότι ακολούθησε με την κυβέρνηση Καραμανλή.

Αν μπορούν να στοιχειοθετηθούν ενστάσεις ως προς την οικονομική και κοινωνική πολιτική δεν συμβαίνει το ίδιο ως προς την εξωτερική πολιτική η οποία ήταν κατά γενική ομολογία το πετράδι στο στέμμα της πολιτικής Σημίτη. Η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ ήταν σημαντική στιγμή και στην λογική του Σημίτη συνδυαζόταν με ταυτόχρονη επίλυση του Κυπριακού στην βάση της διζωνικής δικοινοτικής Ομοσπονδίας .

Δυστυχώς άλλες ήταν οι βουλές Καραμανλή, Μολυβιάτη, Τάσου Παπαδόπουλου και οι πρόσφατες διεθνείς εξελίξεις επιβεβαιώνουν ότι η μη λύση αποτελεί μόνιμη πηγή κινδύνων . Οι διαφορές με την Τουρκία (υφαλοκρηπίδα, χωρικά ύδατα) είχαν το 2003 φτάσει σε σημείο επίλυσης με αμοιβαία επωφελή συμβιβαστικό τρόπο . Ο κ Μολυβιάτης όμως αρνήθηκε ακόμα και να παραλάβει τον φάκελο. Η εξωτερική πολιτική Σημίτη με τις συνεχείς πρωτοβουλίες και την αξιοποίηση της διεθνούς θέσης της χώρας και της συγκυρίας ήταν το προηγούμενο που διευκόλυνε την κυβέρνηση Τσίπρα να φτάσει στην Συμφωνία των Πρεσπών. Και πάλι η Δεξιά και οι εθνικιστές κάθε απόχρωσης ήταν απέναντι.

Στο επίπεδο των θεσμών ο Σημίτης επίσης διεύρυνε τα όρια. Οι ανεξάρτητες αρχές, με κορυφαία αυτή του Συνηγόρου του Πολίτη ήταν μια καινοτομία λειτουργική και αποτελεσματική. Το ίδιο και τα ΚΕΠ.

Για τους δημοκράτες παντός χρώματος και τους οπαδούς του διαφωτισμού σε περίεργες εποχές αποθέωσης του ανορθολογισμού, η σταθερή στάση του Σημίτη στο θέμα της αναγραφής του θρησκεύματος στις ταυτότητες έχει περίοπτη θέση. Είμαι σίγουρος ότι δεν θα έχει αυτή την θέση στα περισσότερα αφιερώματα στην οκταετία Σημίτη. Είναι μια ενοχλητική υπόμνηση για τα όρια της παρέμβασης της εκκλησίας στο κοσμικό και δημοκρατικό κράτος. Για όλους εμάς από τον χώρο της Αριστεράς που συμπαραταχθήκαμε στον αγώνα για τις ταυτότητες και την ήττα του Χριστοδούλου και του ανορθολογισμού ήταν επιλογές μάχης και δικαίωσης.

Ο Σημίτης ήταν σταθερά ΠΑΣΟΚ. Και εκεί εκινείτο στο όριο, διευρύνοντας το. Δεν δίστασε να συγκρουστεί με τον Ανδρέα σε μια σχέση αμοιβαίας κριτικής και συνάμα αναγνώρισης της αξίας εκάστου. Και ταυτοχρόνως έβλεπε τον ευρύτερο προοδευτικό χώρο, τον χώρο της κεντροαριστεράς. Πολλές φορές στο πλαίσιο της διακυβέρνησης και της διατήρησης της ενότητας του κόμματος του έδειξε να συμβιβάζεται με εγγενείς παθογένειες. Καθόριζε προτεραιότητες και αφιερωνότανε σε αυτές.
Όσοι συνεργαστήκαμε μαζί του - ήμουν ένας από τους τυχερούς - γνωρίσαμε ένα άνθρωπο αυστηρό πρωτίστως για τον εαυτό του, αφοσιωμένο στο έργο του. Και ενώ δεν το έδειχνε ήταν ταυτόχρονα ανθρώπινος και συναισθηματικός.

Το περίφημο μπολάκι του ήταν η μια του πλευρά. Με βάση αυτό σε έπαιρνε το βράδυ στις δέκα και σου ζητούσε το επόμενο πρωι να έχεις δει τον φάκελο που σου έστελνε τα μεσάνυχτα. Και το πρωι στις 9 , γελώντας να σου ζητάει συγνώμη που σε ξενύχτησε αλλά « έπρεπε να γίνει". Χάσαμε ένα σημαντικό Έλληνα που πρόσφερε πολλά στο τόπο του και την προοδευτική παράταξη.

(Ο Νίκος Μπίστης είναι στέλεχος της Νέας Αριστεράς, πρώην υπουργός)

#ΚΩΣΤΑΣ_ΣΗΜΙΤΗΣ