Τα Τέμπη, τα bots και οι πολιτικοί terminators

07:08 8/3/2025 - Πηγή: Dikaiologitika

«Άραγε είναι τα ξένα bots που μεθοδικά και συστηματικά άφησαν τον ελληνικό σιδηρόδρομο να καταρρέει για πάνω από 15 έτη; Είναι τα ξένα bots που εμπόδισαν να τελειώσει η περίφημη σύμβαση 717; Τα bots κυβερνάνε τα τελευταία έξι χρόνια; Τα bots ξεπούλησαν τον ΟΣΕ έναντι πινακίου φακής; Όλα τα παραπάνω δεν έγιναν από ξένα bots, αλλά από πολιτικούς και γραφειοκράτες με ενσυναίσθηση ρομπότ τύπου terminator, που δεν δίνουν δεκάρα για τον κοσμάκη και την ασφάλεια του.»

«Και

βέβαια -δεν θα πω πολλά γι’ αυτό, γιατί θα έχουμε πολλά περισσότερα να πούμε σε κάποιο διάστημα από τώρα- και για τη βιομηχανία των bots, για τα οποία μίλησε χθες η Ελληνική Αστυνομία. Bots, για όσους δεν γνωρίζουν, είναι κατασκευασμένοι, μη υπαρκτοί, λογαριασμοί, οι οποίοι διαδίδουν περιεχόμενο. Είδαμε μία «έκρηξη» τέτοιων bots τον τελευταίο μήνα πριν από την επέτειο για τα Τέμπη. Νομίζω ότι όποιος έχει παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το αντελήφθη αυτό. Πριν από την επέτειο και το συλλαλητήριο…, είδαμε μία έκρηξη τέτοιων δραστηριοτήτων. Είναι σαφές ότι κάποιοι έσπευσαν να εκμεταλλευτούν το κλίμα το οποίο είχε δημιουργηθεί -και δικαιολογημένα, θα πω εγώ- στην ελληνική κοινωνία. Αλλά να σας πω κάτι: όταν εμφανίζονται bots από το εξωτερικό, από χώρες, δεν θέλω να τις αναφέρω, γιατί δεν θέλω να δημιουργήσω υπόνοιες παρεξηγήσεων, που μέχρι πριν από δύο-τρεις μήνες γράφανε σε άλλες γλώσσες και τώρα ξαφνικά ενδιαφέρονται να γράψουν στα ελληνικά και να ασχοληθούν με το ζήτημα των Τεμπών και να προωθούν το πιο χυδαίο περιεχόμενο από αυτά τα οποία διακινήθηκαν στο διαδίκτυο, σας διαβεβαιώνω ότι και θα το ψάξουμε και θα βρούμε ποιοι συντόνισαν αυτή την προσπάθεια.»

Αυτό είναι ένα απόσπασμα από τη χθεσινή (05/03/2025) ομιλία του πρωθυπουργού της Ελλάδας, κ. Κυριάκου Μητσοτάκη στην προ ημερησίας διατάξεως συζήτηση για το σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών. Ο πρωθυπουργός μίλησε ανοικτά, από το βήμα της Βουλής, για παρέμβαση ξένων χωρών (που για λόγους διακριτικότητας δεν θέλησε να αναφέρει) στην πολιτική ζωή της χώρας. Μια παρέμβαση που έγινε και γίνεται με τη συστηματική χρήση bots.

Ένα bot του διαδικτύου είναι ένα αυτοματοποιημένο πρόγραμμα που εκτελεί συγκεκριμένες εργασίες στο διαδίκτυο. Αυτά τα bots μπορούν να χρησιμοποιηθούν για διάφορους σκοπούς, όπως η αναζήτηση και ευρετηρίαση, η επικοινωνία (chatbots), οι συναλλαγές, η παρακολούθηση δεδομένων κλπ. Ο πρωθυπουργός προφανώς αναφέρεται σε bots των μέσων κοινωνικών δικτύωσης που μπορούν να δημοσιεύουν, να απαντούν σε σχόλια ή να διαχειρίζονται λογαριασμούς στα κοινωνικά δίκτυα. Τα bots αυτά τα διαχειρίζονται διαφημιστικές εταιρείες (πουλώντας συχνά και πολιτική διαφήμιση), οι ίδιες οι πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και διάφοροι άλλοι «παίκτες» οι οποίοι έχουν ενδιαφέρον, τεχνογνωσία και τους πόρους που απαιτούνται.

Έχουν γίνει πολλές έρευνες που επιβεβαιώνουν ότι εκατοντάδες χιλιάδες bots, δηλαδή προγράμματα λογισμικού μεταμφιεσμένα σε «χρήστες», διαμορφώνουν τάσεις και συχνά επιβάλλουν το κλίμα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα bots όχι μόνο κάνουν like η βάζουν emojis αλλά, πλέον, με την υποστήριξη της παραγωγικής τεχνητής νοημοσύνης συμμετέχουν και σε διαλόγους με πραγματικούς χρήστες. Ο ρόλος των bots στην ταχύτατη διασπορά ψευδών ειδήσεων και αναξιόπιστων άρθρων, εικόνων και πληροφοριών είναι πλέον καλά τεκμηριωμένος. Ίσως ο κυριότερος τρόπος που τα bots επηρεάζουν την κοινή γνώμη είναι διαμορφώνοντας ποια θέματα συζητούνται, η λεγόμενη διαμόρφωση «ατζέντας» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πλημμυρίζοντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με αναρτήσεις για συγκεκριμένα θέματα, τα bots μπορούν να δημιουργήσουν μια ψευδή αίσθηση επείγοντος ή συναίνεσης, οδηγώντας τους ανθρώπους να πιστεύουν ότι ορισμένα θέματα είναι πιο σημαντικά από ό,τι είναι. Συνήθως τα bots συνδέονται μεταξύ τους και χρησιμοποιούνται και για την προώθηση «γραμμής». Δεν έχει τόση αξία ο απόλυτος αριθμός των αυτοματοποιημένων λογαριασμών όσο ο όγκος και η ένταση του ψηφιακού θορύβου που παράγουν. Ακόμα και μικρός αριθμός bots αρκούν για να επιδράσουν στην κοινή γνώμη.

Είναι αλήθεια ότι στρατιές bots από διάφορες χώρες, μυστικές υπηρεσίες, κόμματα, πολιτικούς και εγκληματικές οργανώσεις παρεμβαίνουν όταν και όσο χρειάζεται, ανάλογα με τις εξελίξεις. Άλλωστε αποτελούν και εμπορικό προϊόν, που ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει εφόσον έχει να πληρώσει. Και κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει ότι κάποια άλλη χώρα μπορεί να τα χρησιμοποίησε και να τα χρησιμοποιεί και τώρα για να παρέμβει στο πολιτικό σκηνικό της Ελλάδας. Ωστόσο είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι υπάρχει κάποιος, πόσο μάλλον ο πρωθυπουργός, που πέφτει από τα σύννεφα για αυτόν το λόγο.

Μια πολύ συστηματική και έγκυρη έρευνα που έγινε το 2019, από το Μεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (MIIR), επιβεβαίωσε και με κατάλληλα εργαλεία λογισμικού αυτό που είχε ήδη εντοπιστεί μέσω της δημοσιογραφικής ανάλυσης: πως ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ προωθούσαν τις θέσεις τους σε σημαντικό βαθμό από bots με τρόπο αδιαφανή και αντιδεοντολογικό. Τον Μάρτιο του 2021, η εφημερίδα Αυγή αποκαλύπτει ότι 177.000 ακόλουθοι του Άδωνι Γεωργιάδη είναι ψεύτικοι ή αυτοματοποιημένοι (bots). Λίγες μέρες αργότερα, 300 ψεύτικοι λογαριασμοί με αραβικά, ταϊλανδέζικα ή λατινοαμερικάνικα ονόματα έκαναν μαζικά "angry" σε ανάρτηση του Γιάνη Βαρουφάκη στο Facebook. Τον Αύγουστο του 2022, το INFOWAR αποκαλύπτει στοιχεία που παραπέμπουν σε οργανωμένη δράση bots που στοχεύουν στη δολοφονία χαρακτήρα το δημοσιογράφου Αλεξάντερ Κλαπ που δημοσίευσε άρθρο με τίτλο «Η σαπίλα στην καρδιά της Ελλάδας είναι πλέον ορατή σε όλους» στους New York Times. Μια πολύ πρόσφατη ερευνητική εργασία, σε σχέση με τους ακόλουθους πολιτικών στο Twitter, διαπίστωσε ότι στην Ελλάδα, περίπου 450.000 λογαριασμοί παρήγαγαν 19 εκατομμύρια tweets στη διάρκεια μιας δεκαετίας (2012-2022) δρώντας ως «ενισχυτές» αναμετάδοσης πολιτικών μηνυμάτων. Πρόκειται για το 52% των συνολικών tweets της δεκαετίας! Ειδικά από το 2020 έως το 2022, αυτοί οι λογαριασμοί προχωρούν σε άνευ προηγουμένου δραστηριότητα με κορυφώσεις γύρω από σημαντικά γεγονότα, όπως η κρίση στα σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας το 2020, η κρίση πανδημίας COVID-19, το ξέσπασμα του σκανδάλου των υποκλοπών και η περίοδος πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι η πλειονότητα των δικτύων ακολούθων των Ελλήνων πολιτικών είναι λογαριασμοί “ενισχυτών”, χωρίς ωστόσο να μπορεί να βγει ένα στέρεο συμπέρασμα για το ποιοι και πόσοι είναι bots.

Φαντάζομαι ότι όλα αυτά και πολύ περισσότερα είναι γνωστά στον πρωθυπουργό και το επικοινωνιακό του επιτελείο. Για ποιόν λοιπόν λόγο επικαλέστηκε ξαφνικά τα bots ο πρωθυπουργός; Πιστεύει άραγε ότι η παρέμβαση bots καθοδηγούμενων από ξένες χώρες οδήγησε τους πολίτες της χώρας μας να πιστέψουν ότι το έγκλημα των Τεμπών είναι πιο σημαντικό θέμα από ότι είναι; Η μήπως ότι κάποια bots δημιούργησαν μια αίσθηση κατάφωρης αδικίας που δεν δικαιολογείται από τους χειρισμούς της κυβέρνησης; Κάτι τέτοιο θα ήταν μεγάλη υποτίμηση της νοημοσύνης των πολιτών της χώρας και θα έδειχνε μεγάλη απόσταση από την πραγματικότητα.

Άραγε είναι τα ξένα bots που μεθοδικά και συστηματικά άφησαν τον ελληνικό σιδηρόδρομο να καταρρέει για πάνω από 15 έτη; Είναι τα ξένα bots που εμπόδισαν να τελειώσει η περίφημη σύμβαση 717; Είναι τα bots που δεν επέτρεψαν να λειτουργήσει ένα έστω από τα τέσσερα διαφορετικά συστήματα ασφαλείας που θα μπορούσαν να αποτρέψουν το θάνατο 57 νέων ανθρώπων; Η μήπως είναι τα bots που συστηματικά αγνόησαν τις προειδοποιήσεις των εργαζομένων και τα δεκάδες ατυχήματα που έλεγαν ότι το μεγάλο κακό έρχεται; Τα bots κυβερνάνε τα τελευταία έξι χρόνια; Τα bots ξεπούλησαν τον ΟΣΕ έναντι πινακίου φακής σε μια εταιρεία με περίεργο παρελθόν και φανερές διασυνδέσεις με τη μαφία; Και, μήπως τελικά είναι τα ξένα bots που έκαναν και το μπάζωμα που κατέστρεψε κάθε στοιχείο και εμπόδισε μια ουσιαστική έρευνα για τα αίτια της έκρηξης; Όλα τα παραπάνω δεν έγιναν από ξένα bots αλλά από πολιτικούς και γραφειοκράτες με ενσυναίσθηση ρομπότ τύπου terminator, που δεν δίνουν δεκάρα για την ασφάλεια του κόσμου που ταξιδεύει. Ακόμα και αν τελικά υπάρχει παρέμβαση bots από ξένη χώρα, τότε το δρόμο τους τον άνοιξαν διάπλατα αυτοί που επέτρεψαν να συμβούν όλα τα παραπάνω και απέτρεψαν την γρήγορη, ολοκληρωμένη και διαφανή διερεύνηση της υπόθεσης.

Για όλα αυτά που έγιναν και δεν έγιναν από την κυβέρνηση, για την απουσία ανάληψης ευθύνης, για το κρυφτούλι μεταξύ «παθογενειών» και «ανθρώπινων λαθών», για το γεγονός ότι οι γονείς αντί να κλαίνε τα παιδιά τους αναγκάζονται να οργανώσουν μόνοι τους τη διερεύνηση των συμβάντων και να κάνουν τους ντετέκτιβ, για το αίσθημα αδικίας, για τη δυσάρεστη οσμή συγκάλυψης που αφήνουν οι πολλαπλές συμπτώσεις που δυσκολεύουν την αναζήτηση της αλήθειας, για όλα αυτά ξεσηκώθηκαν και βγήκαν στους δρόμους σχεδόν 2 εκατομμύρια άνθρωποι, σε πάνω από 300 πόλεις στον κόσμο, δημιουργώντας το μεγαλύτερο κύμα διαδηλώσεων της μεταπολίτευσης. Μιλάμε για κανονικούς ανθρώπους, με σάρκα, οστά και φωνή, όχι για bots ούτε και τρολς του διαδικτύου.

Αντί επιλόγου, ας δούμε και τι ακριβώς συνέβη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το διαδίκτυο σε σχέση με τα Τέμπη. Από την 1η Ιανουαρίου έως την 26η Φεβρουαρίου του 2025, η λέξη «Τέμπη» σε διάφορες παραλλαγές της αναφέρθηκε σχεδόν 1,7 εκατ. φορές από 48.290 διαφορετικούς χρήστες, με το 58% των αναφορών να χαρακτηρίζονται ως αρνητικές, με τις λέξεις-κλειδιά να περιστρέφονται γύρω από έννοιες “έγκλημα”, “συγκάλυψη” και “τραγωδία”. Το 87% του συνόλου των αναφορών ήταν στο Χ (πρώην Twitter). Η εταιρεία Brandwatch που έκανε τη σχετική έρευνα τονίζει ότι «Η ραγδαία αύξηση των αναφορών σε social media και websites (για τα Τέμπη), το αρνητικό sentiment (συναίσθημα) και η συνεχής απαίτηση για δικαιοσύνη αποδεικνύουν ότι η κοινωνία δεν ξεχνά. Τα δεδομένα από την πλατφόρμα Brandwatch επιβεβαιώνουν ότι η ανάγκη για διαφάνεια και λογοδοσία παραμένει έντονη, με τους πολίτες να συνεχίζουν να εκφράζουν την αγανάκτησή τους δύο χρόνια μετά το τραγικό γεγονός»…

Ο Αντώνης Μαυρόπουλος είναι σύμβουλος κυκλικής οικονομίας και συγγραφέας του βιβλίου «Τεχνητή Νοημοσύνη – Άνθρωπος, Φύση, Μηχανές» (εκδόσεις Τόπος).

#ΤΕΜΠΗ #BOTS