Τέμπη όπως Σερβία; Οι συγκεντρώσεις δρομολογούν πολιτικές εξελίξεις

08:03 29/1/2025 - Πηγή: Dikaiologitika

Ένα πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα που συγκλονίζει μια ολόκληρη χώρα, γιατί αναδεικνύει την κρατική ανικανότητα και τη γενικευμένη διαφθορά...

Ένα τεράστιο κοινωνικό κίνημα που καταγγέλλει την κυβερνητική συγκάλυψη της υπόθεσης και ζητάει δικαιοσύνη… Μια ισχυρή κυβέρνηση που κλονίζεται από τις κοινωνικές διαμαρτυρίες σε βαθμό που ο πρωθυπουργός αναγκάζεται να παραιτηθεί… Η παραίτηση πρωθυπουργού της Σερβίας Μίλος Βούτσεβιτς κάτω από την πίεση των λαϊκών διαμαρτυριών για το σιδηροδρομικό δυστύχημα στο Νόβι Σαντ που στοίχισε τη ζωή σε 15 άτομα, ήρθε να θυμίσει ότι η κοινωνική κίνηση μπορεί

να παράγει μείζονα πολιτικά γεγονότα καθώς και ότι ορισμένες φορές οι κυβερνήσεις δεν είναι τόσο ισχυρές όσο φαίνεται εκ πρώτης όψεως.

Το ανθρώπινο ποτάμι

Όπως είναι επόμενο, οι ραγδαίες εξελίξεις στη Σερβία φωτίζουν με ιδιαίτερο τρόπο την πολιτική ζωή στην Ελλάδα, η οποία από την Κυριακή το πρωί κινείται στον ρυθμό που έδωσαν οι τεράστιες λαϊκές συγκεντρώσεις για τα Τέμπη. Τα ανθρώπινα ποτάμια που κατέκλυσαν τις πλατείες σε όλη τη χώρα, δημιούργησαν ένα μείζον πολιτικό γεγονός -πλέον δεν μπορεί να υπάρχει αμφιβολία επ’ αυτού.

Όσο σίγουροι-ες μπορούμε να είμαστε ότι οι συγκεντρώσεις για τα Τέμπη δρομολόγησαν πολιτικές εξελίξεις, αλλά τόσο αβέβαιοι-ες για την κατεύθυνση που θα πάρουν αυτές οι εξελίξεις. Σε μια μεταβατική εποχή όπου κυριαρχεί η αβεβαιότητα, ούτε η πολιτική αλλά ούτε και τα κοινωνικά κινήματα ακολουθούν τα πρότυπα του παρελθόντος. Γι’ αυτό άλλωστε είναι εσφαλμένη η προσπάθεια ερμηνείας των σημερινών γεγονότων με βάση εμπειρίες προ δεκαπενταετίας,

Τα χαρακτηριστικά

Προσπαθώντας να κατανοήσουμε βαθύτερα τον χαρακτήρα των συγκεντρώσεων για τα Τέμπη, ζητήσαμε ένα σχόλιο από τη Λουκία Κοτρωνάκη, διδάσκουσα Πολιτικής Επιστήμης στο πανεπιστήμιο Κρήτης, με γνωστικό αντικείμενο τη Συλλογική Δράση και τα Κοινωνικά Κινήματα. Η κ. Κοτρωνάκη μάς είπε ότι από τις συγκεντρώσεις για τα Τέμπη «απουσιάζουν κρίσιμα χαρακτηριστικά των κοινωνικών κινημάτων όπως ο κοινός αξιακός πυρήνας (συλλογικές ταυτότητες»). Ωστόσο, «αναγνωρίζουμε μια σειρά από γνωρίσματα που συναντάμε συχνά στα κοινωνικά κινήματα:

α) Υπερτοπική εμβέλεια κινητοποιήσεις που μάλιστα ξεπέρασε τα εθνικά σύνορα (170 πόλεις σε Ελλάδα και εξωτερικό).

β) Μαζικότητα στη συμμετοχή που ίσως και να υπερβαίνει σε μέγεθος τα μεγάλα γεγονότα διαμαρτυρίας ενάντια στα μνημονιακά μέτρα λιτότητας, και μια γενικευμένη διαθεσιμότητα δημόσιας καταγραφής της κοινωνικής αντιπολίτευσης που σε τέτοια ένταση και εύρος δεν είχε εκδηλωθεί από το πέρας της πανδημικής κρίσης.

γ) Συντονισμός δράσης ασύνδετων μεταξύ τους συλλογικοτήτων και μεμονωμένων ατόμων σε πανελλαδική κλίμακα. Η ύπαρξη του οργανωτικού οχήματος «Σύλλογος Συγγενών Θυμάτων Τεμπών 28.2.2022» διαδραματίζει κομβικό ρόλο σ’ αυτή τη διαδικασία ορατότητας του αιτήματος για απόδοση δικαιοσύνης αλλά και στην κατάρτιση μιας ατζέντας δημόσιων δράσεων ελλείψει άλλων υποδομών ανάληψης συλλογικής δράσης.

δ) Σταδιακός αξιακός μετασχηματισμός της δημόσιας έκφρασης του πένθους για τις χαμένες ζωές (αλλά και για την καταστατικά ευτελή αξία της ανθρώπινης ζωής στο νεοφιλελεύθερο περιβάλλον των «ανευθυνοϋπεύθυνων» και βαθιά κυνικών πολιτικών και οικονομικών ελίτ) σε αίτημα για απόδοση δικαιοσύνης».

Εξελίξεις σε δύο επίπεδα

Οι πολιτικές εξελίξεις που πυροδότησαν οι συγκεντρώσεις για τα Τέμπη, εκτυλίσσονται σε δύο επίπεδα. Σε ένα πρώτο επίπεδο, επιταχύνουν τη φορά της κυβέρνησης η οποία ήδη βρισκόταν στο χειρότερο σημείο της από πλευράς δημοτικότητας.

Τα Τέμπη αναιρούν τον πυρήνα του πολιτικού αφηγήματος Μητσοτάκης. Το ξεχαρβάλωμα των τρένων (το οποίο δεν έχει διορθωθεί δύο χρόνια μετά το έγκλημα), η μη απόδοση οποιασδήποτε πολιτικής ευθύνης για την τραγωδία και, κυρίως, η κυβερνητική επιχείρηση συγκάλυψης δεν συνάδουν με τη ρητορεία περί εκσυγχρονισμού, σοβαρής θεσμικής λειτουργίας και ειλικρίνειας της κυβέρνησης απέναντι στους πολίτες. Το χειρότερο για το Μαξίμου είναι ότι σήμερα περισσότεροι-ες θεωρούν ότι η κυβέρνηση ψεύδεται από ό,τι πριν δύο χρόνια. Το γεγονός ότι τα Τέμπη γίνονται μεγαλύτερο πρόβλημα για την κυβέρνηση όσο περνάει ο καιρός, είναι πρωτοφανές για τα ελληνικά πολιτικά πράγματα, όπου τα ζητήματα συνήθως «ξεφουσκώνουν» μετά από μια αρχική έξαρση.

Η δικαιοσύνη

Η κυβέρνηση οχυρώνεται πίσω από την «ανεξαρτησία της δικαιοσύνης». Ο Παύλος Μαρινάκης δήλωσε ότι η δικαιοσύνη αποδίδεται από τους δικαστές και όχι από τα τηλεοπτικά πάνελ. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος προσέθεσε ότι «η δικαιοσύνη αυτή τη στιγμή για τα Τέμπη βρίσκεται σε ένα πολύ κρίσιμο στάδιο. Στο στάδιο της κυρίας ανάκρισης, η οποία διέπεται από μυστικότητα. Και αυτό το οποίο οφείλει να κάνει η κυβέρνηση, είναι να αφήσει τη δικαιοσύνη να κάνει τη δουλειά της. Όπως ορίζει το Σύνταγμα μας. Χωρίς καμία παρέμβαση, χωρίς κανένα σχόλιο, χωρίς καμία κρίση».

Γενικά η εμπιστοσύνη της κοινωνίας στη δικαιοσύνη είναι στο ναδίρ. Από το Μάτι έως τη Siemens και από τον Παπαντωνίου έως τη Novartis, λίγοι πολίτες θεωρούν ότι οι υποθέσεις στις οποίες κρίνονται οι ισχυροί του χρήματος και της πολιτικής, κρίνονται με τα ίδια μέτρα και σταθμά με τις συνήθεις υποθέσεις.

Ειδικά για τα Τέμπη, πώς μπορεί να λέει η κυβέρνηση ότι αφήνει τη δικαιοσύνη να κάνει τη δουλειά της, όταν δεν μπορεί να δώσει στοιχειωδώς πειστικές απαντήσεις σε μια σειρά από ερωτήματα όπως:

Γιατί μπαζώθηκε άρον άρον ο τόπος του εγκλήματος; Γιατί χάθηκαν τα βίντεο από τη φόρτωση των βαγονιών; Γιατί ο πρωθυπουργός στη συνέντευξή του στον Σταύρο Θεοδωράκη είχε σπεύσει να βγάλει πόρισμα μιλώντας για ανθρώπινο λάθος και αποκλείοντας τη σύνδεση της έκρηξης με το φορτίο της εμπορικής αμαξοστοιχίας;

Αν το επόμενο διάστημα έχουμε νέες αποκαλύψεις που διαψεύδουν το επίσημο κυβερνητικό αφήγημα, ενδέχεται να προκληθεί τσουνάμι αντιδράσεων. Σε αυτήν την περίπτωση, η κυβέρνηση θα βρεθεί σε εξαιρετικά δύσκολη θέση και θα ανοίξουν νέα πολιτικά ενδεχόμενα.

Η αντιπολίτευση

Οι συγκεντρώσεις για τα Τέμπη δρομολογούν όμως εξελίξεις και στην αντιπολίτευση. Οι κινητοποιήσεις των πολιτών πέτυχαν, αυτό που δεν είχε καταφέρει η προοδευτική αντιπολίτευση από το 2019: Έφτιαξαν ατζέντα.

Αυτήν την ατζέντα που έφτιαξε η αυτενέργεια των πολιτών, επιχειρούν τώρα να ακολουθήσουν τα προοδευτικά κόμματα. Οι πρωτοβουλίες για προ ημερησίας συζήτηση στη Βουλή αποσκοπούν στο να κρατήσουν το θέμα ψηλά και να αναγκάσουν τον πρωθυπουργό να δώσει προσωπικά απαντήσεις στα ερωτήματα που έχουν προκύψει. Επί της ουσίας, οι συγκεντρώσεις για τα Τέμπη «ξεκούνησαν» μια βαλτωμένη και ρουτινιάρικη αντιπολίτευση.

Ωστόσο, είναι προφανές ότι μια κοινοβουλευτική συζήτηση δεν αρκεί. Το ερώτημα της κλιμάκωσης τίθεται επί τάπητος και από το πώς θα το απαντήσουν, θα κριθούν οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης. Όπως επίσης θα κριθούν από τον αν μπορούν να πάνε πέρα από την καταγγελία, δηλαδή από το αν μπορούν να καταθέσουν ένα συνεκτικό και πειστικό σχέδιο για το πώς θα αποκτήσουμε έναν σύγχρονο και ασφαλή σιδηρόδρομο, πώς θα διασφαλιστεί η απονομή της δικαιοσύνης επί ίσοις όροις, πώς αυτή η χώρα δεν θα δημιουργεί συνεχώς «εθνικές τραγωδίες».

#ΤΕΜΠΗ #ΣΕΡΒΙΑ