Τελικά επέζησε η δημοκρατία στις εκλογές του 2024;

00:34 24/12/2024 - Πηγή: Dikaiologitika

Το 2024 ήταν «το μεγαλύτερο τεστ για τη δημοκρατία» στις εκλογές σε ολόκληρο τον κόσμο.

Από τις ΗΠΑ ως την Ινδία και από τη Βενεζουέλα, μέχρι τη Σενεγάλη και τη Βρετανία, η δημοκρατία το 2024 δοκιμάστηκε καθώς τη χρονιά, που τελειώνει σε λίγες μέρες, έγιναν οι περισσότερες εκλογές από οποιαδήποτε

άλλη χρονιά σε ολόκληρο τον κόσμο.

Τον Ιανουάριο του 2024, το περιοδικό TIME έγραφε για «make-or-break» χρονιά για τη δημοκρατία, σε ελεύθερη μετάφραση δηλαδή ή θα τα καταφέρει η δημοκρατία ή θα καταρρακωθεί. Άλλοι είχαν ανακηρύξει το 2024 ως «το μεγαλύτερο τεστ για τη δημοκρατία» και ρωτούσαν αν η ίδια η δημοκρατική ιδέα θα μπορούσε να επιβιώσει για τους υπόλοιπους 12 μήνες.

Το 2024, όπως αναφέρει ο Guardian, δισεκατομμύρια κόσμου κλήθηκαν να ψηφίσουν σε περισσότερες από 80 χώρες του κόσμου. Μερικές από αυτές ήταν και οι πολυπληθέστερες, οι πιο απολυταρχικές και οι πιο εύθραυστες, όπως στη Ρωσία, όπου κύριο χαρακτηριστικό ήταν η καταστολή ή στη Σενεγάλη, όπου η απόπειρα καθυστέρησης των εκλογών οδήγησαν σε πτώση του καθεστώτος.

Ο πρόεδρος του Ελ Σαλβαδόρ βρήκε μια φόρμουλα για τη νίκη στις εκλογές μέσω της άγριας καταστολής των συμμοριών, ενώ την ίδια ώρα ένα σύντομο πείραμα της δημοκρατίας καταργήθηκε στην Τυνησία, τη γενέτειρα της αραβικής άνοιξης. Μέσα σε όλο αυτό το πλαίσιο παγκόσμιας αναταραχής, οι εκλογές στις ΗΠΑ, τον Νοέμβριο, δημιούργησαν ένα τεράστιο ερώτημα: τελικά τα κατάφερε η δημοκρατία το 2024;

Δημόσια αμφισβήτηση του εκλογικού αποτελέσματος

Ακόμα και πριν ξεκινήσει η χρονιά σε ολόκληρο τον κόσμο υπήρχαν προειδοποιητικά σημάδια. Ανάμεσα στο 2020 και το 2024 το ένα πέμπτο όλων των εκλογικών αποτελεσμάτων ήταν αντιμέτωπο με κάποιου είδους πρόκληση, όπως αποκαλύπτει η έρευνα του διεθνούς οργανισμού IDEA.

Την ίδια περίοδο, σε μία στις πέντε εκλογικές διαδικασίες ο υποψήφιος που έχασε αμφισβήτησε δημόσια το αποτέλεσμα, ενώ κόμματα της αντιπολίτευσης μποϊκόταρε μία από τις 10 εκλογικές διαδικασίες.

Σε συνδυασμό, αυτοί οι παράγοντες λέγεται ότι αποτελούν σοβαρή πρόκληση, καθώς οι ψηφοφόροι αμφισβητούν την ίδια τη βιωσιμότητα της εκλογικής διαδικασίας και η συμμετοχή τους μειώθηκε.

Οι βρετανικές εκλογές του 2024 οδήγησαν σε σχεδόν ιστορικές αλλαγές στο Εργατικό Κόμμα, καθώς η πλειοψηφία του Συντηρητικού κόμματος «καταστράφηκε» από χρόνια σκανδάλων και δυσλειτουργίας. Παράλληλα, σημειώθηκαν ρεκόρ απάθειας στους ψηφοφόρους. Ελάχιστοι πάνω από τους μισούς Βρετανούς ψήφισαν, γεγονός που σημαίνει ότι αυτή ήταν αναλογικά η χαμηλότερη προσέλευση ψηφοφόρων.

Όμως, καθώς τα αποτελέσματα των εκλογών που πραγματοποιήθηκαν σε όλο τον κόσμο ελέγχονται, η περίπτωση της Βρετανίας θα μπορούσε να αποδειχτεί ακραία. Η ανάλυση της βάσης δεδομένων για τη διεθνή προσέλευση των ψηφοφόρων IDEA έδειξε ότι κατά μέσο όρο, η προσέλευση των ψηφοφόρων αυξήθηκε για πρώτη φορά εδώ και σχεδόν 20 χρόνια.

Ωστόσο, καθ' όλη τη διάρκεια του έτους, οι ειδικοί διαπίστωσαν ότι τα ίδια τα σκηνικά των επιτυχημένων δημοκρατιών, όπως είναι η ελευθερία του λόγου, η ισότητα στη συμμετοχή και η πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης και της εταιρικής ιδιοκτησίας, αντιμετώπισαν σχεδόν άνευ προηγουμένου απειλές. Αν όχι σε παρακμή, η δημοκρατία δέχτηκε σίγουρα επίθεση, σχολιάζει ο Guardian.

Δείγματα ελπίδας για τη δημοκρατία

Την ώρα που ορισμένοι προέβλεπαν περαιτέρω καταστροφή της δημοκρατίας, κάποιοι καλά οργανωμένοι πολίτες και η αντιπολίτευση έδειξαν πώς θα μπορούσε να αναχαιτιστεί η διολίσθηση στην απολυταρχία.

«Έχουμε δει κάποια πραγματικά δείγματα ελπίδας», δήλωσε η Rachel Beatty Riedl, διευθύντρια του Κέντρου για την Παγκόσμια Δημοκρατία στο Πανεπιστήμιο Cornell.

Τον Μάρτιο, στη Σενεγάλη η αποτυχημένη προσπάθεια του προέδρου να καθυστερήσει τις εκλογές γύρισαν μπούμερανγκ. Σε αντίθεση, με αυτό που περίμενε, ενεργοποιήθηκε ο νεαρότερος πληθυσμός της χώρας και υποστήριξε τον αντίπαλο του προέδρου, Bassirou Diomaye Faye, ο οποίος ανέβηκε στην εξουσία μετά από μία άνευ προηγουμένου δημόσια στήριξη.

Η δημοκρατία στη Σενεγάλη έμεινε ζωντανή λόγω της απαίτησης των πολιτών για συμμόρφωση με τους κανόνες του εκλογικού παιχνιδιού.

Σε άλλες περιπτώσεις, η δημοκρατική λογοδοσία δεν εντοπίστηκε στις κάλπες, αλλά στους δρόμους. Τον Ιανουάριο, ο νυν πρωθυπουργός του Μπαγκλαντές, Sheikh Hasina, κέρδισε την πέμπτη του θητεία, σε μία εκλογική διαδικασία όπου συνελήφθησαν δεκάδες χιλιάδες στελέχη της αντιπολίτευσης. Την ίδια ώρα, έντονη ήταν η αστυνομική βία κατά των αντίθετων φωνών των διαδηλωτών.

Μόλις λίγους μήνες αργότερα, όμως, ο Hasina έφυγε από τη χώρα, όταν ανατράπηκε από την εξουσία από φοιτητές. Τις διαδηλώσεις τους πυροδότησε η αξιωματική αντιπολίτευση αναφορικά με το σύστημα ποσοστώσεων για κρατικές θέσεις εργασίας. Γρήγορα οι διαδηλώσεις εξελίχθηκαν σε ένα ευρύτερο μαζικό κίνημα ενάντια στη διάβρωση της δημοκρατίας που χαρακτήριζε την εποχή Hasina στην εξουσία.

Ακόμα ωστόσο και σε περιπτώσεις σαν της Βενεζουέλας, όπου οι διαδηλωτές δεν κατάφεραν να πετύχουν τον στόχο τους, το απονομιμοποιητικό αποτέλεσμα μιας δυνητικά κλεμμένης εκλογής θα μπορούσε μακροπρόθεσμα, να αποδειχθεί μοιραίο. Παρά την ανακήρυξη της νίκης στις προεδρικές εκλογές του Αυγούστου, η αποτυχία του Νικολάς Μαδούρο να δημοσιοποιήσει εκλογικά στοιχεία και η καταστολή των ηγετών της αντιπολίτευσης πυροδότησαν ένα κύμα διαμαρτυριών που έπληξαν βαθύτατα την εξουσία του.

Ακόμα και σε χώρες, με βαθείς δεσμούς με το πολιτικό κίνημα του Μαδούρο, όπως η Βραζιλία και η Κολομβία, αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν το εκλογικό αποτέλεσμα Το βέτο της Βραζιλίας για την είσοδο της Βενεζουέλας στην ομάδα των Brics για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες τον περασμένο μήνα, θα μπορούσε να αποδειχθεί αποφασιστική στιγμή για τον ταλαιπωρημένο Μαδούρο.

Η «θεραπεία» για τα λάθη της δημοκρατίας

Αν οι διαδηλώσεις ήτα ένα χαρακτηριστικό των εκλογών του 2024, το ίδιο ήταν και μια αναδυόμενη παθητικότητα όταν επρόκειτο για τον ενθουσιασμό για το τι θα μπορούσε να προσφέρει η δημοκρατία στους ψηφοφόρους. Στις ΗΠΑ, σχεδόν μισοί από τους ψηφοφόρους, είπαν ότι η δημοκρατία δεν έχει κάνει καλή δουλειά στην εκπροσώπηση των καθημερινών ανθρώπων, ενώ σύμφωνα με δημοσκόπηση πάνω από 30 αφρικανικές χώρες σημειώθηκε στήριξη στην ύφεση της δημοκρατίας.

Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όταν δηλώνουμε ότι οι άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τη δημοκρατία, αλλά νομίζω ότι πλέον έχουν λιγότερες προσδοκίες για το τι μπορεί να προσφέρει, είπε ο κοινωνιολόγος, Vedi Hadiz, επικεφαλής του τμήματος Ασιατικών σπουδών του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης.

Τον Φεβρουάριο, η Ινδονησία εξέλεξε για τη θέση του προέδρου τον Prabowo Subianto, πρώην στρατηγό, εναντίον του οποίου υπήρχαν κατηγορίες για καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Το αρμόδιο δικαστήριο της χώρας απέρριψε τις κατηγορίες της αντιπολίτευσης για υπονόμευση των εκλογών. Οι περισσότεροι πολίτες της Ινδονησίας θα πουν ότι η δημοκρατική διαδικασία είναι τουλάχιστον μια χαρά, είπε ο Hadiz αλλά σε μία πιο βαθιά δημοσκόπηση θα δεις ότι θα πουν πως δεν διορθώνει πράγματα όπως η κακή διανομή πλούτου και ευκαιριών και δεν έχει κάνει τίποτα για να προστατεύσει πραγματικά τα δικαιώματα και τα συμφέροντα των απλών ανθρώπων».

Ποτέ δεν ήταν πιο δύσκολο να είσαι ακτιβιστής στην Ασία, τόνισε ο Hadiz. «Όλες οι μεγάλες δυτικές δημοκρατίες έχουν βιώσει δημοκρατική οπισθοδρόμηση με την άνοδο του δεξιού λαϊκισμού, το αντιμεταναστευτικό αίσθημα και την παρακμή του κράτους πρόνοιας».

Οι αυταρχικές δυνάμεις θα μπορούσαν να υποδείξουν τους «ισχυρούς ηγέτες» ως τη «θεραπεία» για τα ελαττώματα της δημοκρατίας, πρόσθεσε ο κοινωνιολόγος.

Η τρομακτική επιρροή των δισεκατομμυριούχων

Η δημοκρατική οπισθοδρόμηση ωστόσο συμβαίνει σε έναν άνευ προηγουμένου αριθμό πλούσιων χωρών που κάποτε θεωρούνταν ότι είχαν ανοσία σε τέτοιες δυνάμεις, σχολιάζει ο Guardian.

Τέτοιες διαδικασίες είναι σταδιακές και πιο δύσκολο να τις αναγνωρίσει κανείς σε πραγματικό χρόνο αλλά μπορεί να αποδυναμώσουν περαιτέρω την εμπιστοσύνη στη δημοκρατία, αναφέρουν οι ερευνητές.

Αντίθετα, οι τάσεις αυτές «οπισθοδρόμησης» έχει αποδειχθεί ωστόσο ότι μπορούν αν είναι και κινητήριος δύναμη για την ένωση υποψηφίων υπέρ της δημοκρατίας, απέναντι σε αυταρχικές φιγούρες. Κάτι ανάλογο συνέβη στην Πολωνία, με τη νίκη του Ντόναλντ Τουσκ στις εκλογές του 2023. Και είναι αυτό που έπεισε την Κάμαλα Χάρις να προσεγγίσει ρεπουμπλικάνους ψηφοφόρους που δεν ήθελαν τον Ντόναλντ Τραμπ.

Σε exit polls που κυκλοφόρησαν στις 5 Νοεμβρίου φάνηκε πως οι Αμερικανοί ψηφοφόροι τοποθετούσαν τη «δημοκρατία» στα πιο σημαντικά ζητήματα στην απόφασή τους για το τι θα ψηφίσουν στις εκλογές.

Από πολλές απόψεις, οι ΗΠΑ βρίσκονται στην αιχμή των τάσεων που είναι ξεκάθαρα εμβληματικές του δημοκρατικού κινδύνου: μια εκλογική διαδικασία που παρεμβαίνουν ξένες δυνάμεις, μια χιονοστιβάδα παραπληροφόρησης και fake news και μια αυξανόμενη πλουτοκρατική τάξη που μπόρεσε να βρει το δρόμο της προς την εξουσία.

Το 2024, ο Ίλον Μασκ, ο πιο πλούσιος άνθρωπος της Γης, έθεσε νέα δεδομένα για το πώς οι δισεκατομμυριούχοι μπορούν αν επηρεάσουν τη δημοκρατία μιας χώρας. Ο Μασκ έκανε πολλά περισσότερα από το να δώσει 200 εκατ. από την προσωπική του περιουσία για την προεκλογική καμπάνια του Τραμπ. Συντόνιζε την ψηφοθηρία, εμφανιζόταν αυτοπροσώπως σε προεκλογικές συγκεντρώσεις και μετέτρεψε την πλατφόρμα του Χ έναν «θάλαμο με ηχώ» που ενίσχυε τις δεξιές φωνές.

Η παρέμβασή του στην δημοκρατική διαδικασία της χώρας φαίνεται ότι ξεπληρώνεται: η περιουσιακή αξία του πήδησε στα 70 δισ. δολάρια μία μόλις εβδομάδα μετά την επανεκλογή Τραμπ ενώ διορίστηκε και επικεφαλής του «τμήματος κυβερνητικής αποτελεσματικότητας» στο νέο κυβερνητικό του συμβούλιο. Έργο του να συμβουλεύει στις περικοπές και την αναδιάρθρωση ομοσπονδιακών υπηρεσιών, πολλές από τις οποίες επηρεάζουν τις εταιρείες του Μασκ.

Εκτός από τις ΗΠΑ, η ανατριχιαστική αυτή επιρροή των δισεκατομμυριούχων στην κυβέρνηση και την εκλογική διαδικασία έγινε έντονα αισθητή στην Ινδία και την Ταϊλάνδη, είπε ο Hadiz, ο οποίος πρόσθεσε ότι τέτοιοι πλουτοκράτες θα μπορούσαν να είναι μια ισχυρή δύναμη για την πρόκληση απάθειας στους ψηφοφόρους.

«Όταν βλέπεις κάποιον σαν τον Ίλον Μασκ να βγαίνει μπροστά στο πλήθος χιλιάδων ανθρώπων και να χοροπηδά πάνω κάτω στη σκηνή σαν να βιώνει ένας εξωσωματικό οργασμό, τότε δεν υπάρχουν πολλά για τους ψηφοφόρους για να σηκωθούν καν από το κρεβάτι τους για να πάνε να ψηφίσουν» δήλωσε με εξαιρετικό τρόπο.

Η ανισορροπία των φύλων

Παρά το γεγονός, ότι οι ψηφοφόροι είναι περισσότεροι από ποτέ στην ιστορία, οι πολιτικοί οργανισμοί ανέδειξαν ελάχιστες γυναίκες ως υποψήφιες για την ηγεσία το 2024. Στις εκλογές στην Ινδονησία, την Ινδία, τη Βρετανία, το Πακιστάν και τη Νότια Αφρική δεν υπήρχε γυναίκα υποψήφια.

Την ίδια ώρα, από τον Νοέμβριο, ο αριθμός των χωρών των Ηνωμένων Εθνών με γυναίκα επικεφαλής κυβέρνησης ήταν μόλις 17, δύο λιγότερες από τις 19 του 2023.

Οι ερευνητές του πανεπιστημίου του Στάνφορντ προτείνουν ότι εκτός από τα στερεότυπα με βάση το φύλο, που εμποδίζουν τις γυναίκες πολιτικούς να είναι υποψήφιες, και οι ψηφοφόροι, από την πλευρά τους δεν τις επιλέγουν γιατί θεωρούν ότι θα είναι πολύ δύσκολο για εκείνη να κερδίσει. Στις ΗΠΑ, οι γυναίκες εμφανίστηκαν να στηρίζουν την Κάμαλα Χάρις αλλά σε μικρότερο ποσοστό από ό,τι τον Τζον Μπάιντεν το 2020.

Παράλληλα, στο Μεξικό, η πρώην δήμαρχος της πόλης του Μεξικού Claudia Sheinbaum κέρδισε την προεδρία. Το κοινοβούλιο του Μεξικού έχει τώρα μερικά από τα υψηλότερα επίπεδα γυναικείας συμμετοχής στον κόσμο, εν μέρει λόγω των νόμων περί ισότητας των φύλων.

Σε παγκόσμιο επίπεδο ωστόσο, τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα, με το ποσοστό των γυναικών σε βουλευτικές θέσεις να ξεπερνούν οριακά το 27% κατά μέσο όρο τον Οκτώβριο, σύμφωνα με τον ανεξάρτητο οργανισμό Inter-Parliamentary Union (IPU). Σε σχέση με πέρυσι, το ποσοστό αυτό αυξήθηκε μόλις κατά 0,2%.

Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα στοιχεία, θα χρειαστούν περίπου 130 χρόνια, ώσπου να επιτευχθεί ισότητα ανάμεσα στα φύλα σε θέσεις εξουσίας, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη.

Η κατάρα της εξουσίας

Το 2024 θα μπορούσε να μείνει στην ιστορία ως μια χρονιά κατά την οποία οι ψηφοφόροι χρησιμοποίησαν τις κάλπες για να τιμωρήσουν το κατεστημένο ειδικά σε θέματα οικονομικά, που ήταν πέραν του ελέγχου τους.

Ωστόσο ελάχιστα είναι τα στοιχεία από αυτές τις εκλογές, που δείχνουν παγκόσμιες τάσεις για μετακινήσεις είτε προς τα αριστερά, είτε προς τα δεξιά. Περισσότερο οι εκλογές του 2024 ανέδειξαν ποιος είναι στην εξουσία την παρούσα φάση και ποιος έχασε.

Έρευνα των Financial Times διαπίστωσε ότι κάθε κυβερνητικό κόμμα στον ανεπτυγμένο κόσμο που ήταν υποψήφιος στις εκλογές το 2024 έχασε μερίδιο των ψήφων του. Αυτή, σύμφωνα με τους FT, ήταν η πρώτη φορά που καταγράφηκε κάτι τέτοιο.

Σε πολλές χώρες, ανάμεσά τους η Βρετανία, η Ιαπωνία, η Αυστρία και η Πορτογαλία, οι ψηφοφόροι εξοργισμένοι από τις ανησυχίες τους για το κόστος ζωής και την αποτυχία να τα βγάλουν πέρα οικονομικά τα αντιμετωπίσουν, προκάλεσαν τεράστιες απώλειες στα κόμματα εξουσίας και τους πολιτικούς.

Τελικά, αυτό που συμπεραίνει ο Guardian είναι ότι τα διδάγματα του 2024 θα τα λάβουν αυτοί που αποδέχθηκαν την ήττα τους με ευπρέπεια παρά αυτοί που βγήκαν νικητές. Μετά από τις επεισοδιακές εκλογές στις ΗΠΑ, με απειλές για βόμβες σε εκλογικά τμήματα, δύο απόπειρες δολοφονίες κατά του Τραμπ και ελεύθερους σκοπευτές να παρακολουθούν την εκλογική διαδικασία, η Κάμαλα Χάρις ανέβηκε στη σκηνή για να παραδεχτεί την ήττα της. Υποσχέθηκε ωστόσο να συνεχίσει τον αγώνα της.

Είπε πως η θεμελιώδης αρχή της αμερικανικής δημοκρατίας, ήταν ότι όταν ένα άτομο χάνει, θα πρέπει να αποδέχεται τα αποτελέσματα.
Μπορεί αυτό παλαιότερα να ακουγόταν ως κλισέ, αλλά τώρα είχε βαρύνουσα σημασία καθώς οι Αμερικανοί πολίτες βρίσκονται αντιμέτωποι με άνευ προηγουμένου απειλές της δημοκρατίας.

Αλλά παρά την βία, που χαρακτήρισε μεγάλο μέρος του 2024, ήταν ένα συναίσθημα που ηχούσε σε εκλογικές διαδικασίες σε ολόκληρο τον κόσμο, από τη Λιθουανία, μέχρι την Ταϊβάν και τη Βρετανία. «Είμαστε απίστευτα τυχεροί που ζούμε σε μία χώρα όπου τέτοιες αποφάσεις δεν λαμβάνονται από βόμβες ή σφαίρες» λένε οι ειδικοί. «Και αυτή είναι η μαγεία της δημοκρατίας».

#ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ #ΕΚΛΟΓΕΣ #ΝΤΟΝΑΛΝΤ_ΤΡΑΜΠ #ΙΛΟΝ_ΜΑΣΚ #ΕΚΛΟΓΕΣ_ΗΠΑ