Το πλάνο μετά το μνημόνιο: Δουλειές, επιδόματα και βασικός μισθός

17:50 22/5/2018 - Πηγή: Dikaiologitika

Την δημιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας έχει ως στόχο το ολιστικό σχέδιο της κυβέρνησης και ειδικότερα του υπουργείου Εργασίας για την μετά μνημόνιο εποχή

Όπως υποστηρίζει η κυβέρνηση στο ολιστικό σχέδιο οι θεσμοί της αγοράς εργασίας, πριν και κατά τη διάρκεια της κρίσης, δεν ήταν σε θέση να απορροφήσουν τις αλλαγές στην αγορά εργασίας και δεν κατόρθωσαν να περιορίσουν αποτελεσματικά την αυξανόμενη ανεργία και την φτώχεια.

Το υφιστάμενο πλαίσιο για την αγορά εργασίας έχει φθάσει στα όριά

του, σημείωνει στο σχέδιο. Κύριες προτεραιότητες για το σχεδιασμό των θεσμών της αγοράς εργασίας του αύριο είναι η εξάλειψη της αδήλωτης εργασίας, η δημιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας, η προώθηση αποτελεσματικού κοινωνικού διαλόγου και η προστασία των ανέργων. Για αυτούς τους στόχους, οι προσπάθειες στο άμεσο μέλλον θα επικεντρωθούν στη μείωση της αδήλωτης και της επισφαλούς εργασίας. Επίσης, λόγω των βελτιωμένων συνθηκών τόσο της ελληνικής οικονομίας συνολικότερα όσο και της αγοράς εργασίας ειδικότερα φαίνεται επίκαιρη η προσεκτική εξέταση της αύξησης του επιπέδου του κατώτατου μισθού. Το νέο επίπεδο του κατώτατου μισθού θα καθοριστεί μέσω συνολικής εκτίμησης των επιπτώσεων, σύμφωνα με το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο. Όσον αφορά τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, θα αποκατασταθούν οι αρχές της επεκτασιμότητας και της ευνοϊκότερης ρύθμισης. Τέλος, οι ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης θα ενισχυθούν για να διευκολύνουν την επιστροφή των ανέργων στην εργασία.

Κατά τη διάρκεια των ετών ύφεσης, το κύριο μέσο για την τόνωση της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης ήταν η εσωτερική υποτίμηση, με βάση τη συγκράτηση του κόστους εργασίας. Ως αποτέλεσμα, οι πραγματικοί ετήσιοι μισθοί μειώθηκαν κατά 18% και η μερική απασχόληση αυξήθηκε κατά 28%. Ωστόσο, οι εν λόγω πολιτικές δεν κατόρθωσαν να περιορίσουν αποτελεσματικά την ανερχόμενη ανεργία, η οποία έφθασε το 27% συνολικά και πάνω από το 50% μεταξύ των νέων. Ταυτόχρονα, επειδηνώθηκε και η ποιότητα των θέσεων εργασίας η οποία το 2015 βρισκόταν σε μία από τις χαμηλότερες θέσεις μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Τέλος, μέρος του εργατικού δυναμικού με υψηλό μορφωτικό επίπεδο εγκατέλειψε τη χώρα, θέτοντας σε κίνδυνο την οικονομική βιωσιμότητα. Ωστόσο, η κοινωνική συνοχή και ένταξη αποτελούν προϋπόθεση βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης. Τα τελευταία τρία χρόνια εισήχθησαν πολιτικές για την άμβλυνση της ανισότητας των εισοδημάτων, για να αντιστραφεί ο αντίκτυπος της οικονομικής κρίσης και να ενισχυθεί το δίχτυ ασφαλείας για τους εργαζόμενους και τους ανέργους. Παράλληλα, η βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη απαιτεί δίκαιη και εύρυθμη αγορά εργασίας, η οποία δημιουργεί περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας και ενισχύει την ευημερία των συμμετεχόντων. Ο σχεδιασμός της αγοράς εργασίας του αύριο θα πρέπει να αποφασιστεί με μια ολιστική προσέγγιση. Οι κυριότερες προτεραιότητες είναι η καταπολέμηση της ανεργίας μέσω της δημιουργίας καλών, ουσιαστικών και καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας, η εξάλειψη της αδήλωτης εργασίας, η προώθηση αποτελεσματικού κοινωνικού διαλόγου και η προστασία των ανέργων.

Καταπολέμηση της άτυπης εργασίας και της αβεβαιότητας

Η αδήλωτη εργασία συνδέεται με θέσεις εργασίας χαμηλότερης ποιότητας και με τη στρέβλωση του ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων, καθιστώντας την τελικά επιζήμια και για την ανάπτυξη. Παράλληλα, οι αδήλωτες θέσεις εργασίας χαρακτηρίζονται από χειρότερες συνθήκες, χαμηλότερες απαιτήσεις σε θέματα υγείας και ασφάλειας, χαμηλότερα εισοδήματα και απουσία κοινωνικής ασφάλισης. Εν ολίγοις, οι αδήλωτες θέσεις εργασίας λειτουργούν ενάντια στους στόχους της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης με καλές και καλά αμοιβόμενες θέσεις εργασίας. Η αδήλωτη εργασία μειώθηκε σε περίπου 10% σε τομείς υψηλού κινδύνου, από 30% το 2013. Αυτή η σημαντική μείωση επιτεύχθηκε με την εισαγωγή νέων κανόνων και με μια σημαντική αναβάθμιση των σχετικών συστημάτων πληροφορικής. Επιπλέον, τον Ιανουάριο του 2017, ξεκίνησε η εφαρμογή ενός τριετούς σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας.

Το σχέδιο αυτό προβλέπει, όπως υποστηρίζει, ένα ισορροπημένο ρυθμιστικό και πολιτικό πλαίσιο που περιλαμβάνει προληπτικά και διορθωτικά μέτρα για τη διευκόλυνση της μετάβασης των άτυπων εργαζομένων στην επίσημη οικονομία και την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας. Ορισμένες από τις δράσεις ορόσημο που αναφέρονται σε αυτό το σχέδιο είναι η δημιουργία ενός νέου συνόλου κανόνων για την καταπολέμηση της ψευδούς αυτοαπασχόλησης, καθώς και η επέκταση των επιθεωρήσεων από τον ΣΕΠΕ στον γεωργικό τομέα. Η αναβάθμιση του πληροφοριακού συστήματος του ΣΕΠΕ, που συμπεριλαμβάνει διαλειτουργικά προγράμματα και διαρκώς αναβαθμιζόμενους κανόνες ανάλυσης κινδύνου, θα συμβάλει επίσης στην αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας. Αυτό τνέο σύνολο κανόνων και διαδικασιών αποσκοπεί στη βελτίωση της σχέσης μεταξύ του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας και του ευρύτερου κοινού. Η Επιθεώρηση Εργασίας δεν θα έχει πλέον αυστηρά κατασταλτικό ρόλο, αλλά θα συμβάλλει επίσης στη δημιουργία τυπικών θέσεων εργασίας. Οι δράσεις αυτές αποσκοπούν στη μείωση της αδήλωτης εργασίας στο 5% έως το 2021.

Η επέκταση των τυπικών θέσεων εργασίας συνδέεται με την αντίστοιχη βελτίωση της ποιότητας της εργασίας. Οι ποιοτικές θέσεις εργασίας συμβάλλουν στην καταπολέμηση των εισοδηματικών ανισοτήτων και στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, ενώ βελτιώνουν την κοινωνική προστασία. Ο νόμος 4488/2017 αποτέλεσε ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή, καθώς περιλαμβάνει διατάξεις που προστατεύουν τους υπαλλήλους από την αδήλωτη, υποδηλωμένη ή μη αμειβόμενη εργασία και θέτει αυστηρούς κανόνες για το χρόνο εργασίας και την καταβολή μισθών. Θα εφαρμοστούν θεσμικές μεταρρυθμίσεις για την επέκταση του ποσοστού των τυπικών θέσεων εργασίας, όπως η εισαγωγή μιας νέας δομής προστίμων για την αδήλωτη εργασία. Επίσης, αναπτύχθηκε ένα πρόγραμμα για την υποστήριξη επισφαλών εργαζομένων και θα χρηματοδοτηθεί μέσω των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών Ταμείων. Αυτό θα βελτιώσει σύμφωνα με το σχέδιο, την προσαρμοστικότητα των εργαζομένων στις αλλαγές του μοντέλου παραγωγής της χώρας. Οι πολιτικές αυτές δεν θα προωθήσουν μόνο τη δίκαιη και βιώσιμη ανάπτυξη, αλλά θα συμβάλουν επίσης σε ένα λειτουργικό και βιώσιμο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης.

Καθορισμός κατώτατου μισθού
Οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα έχουν βιώσει μεγάλες μειώσεις των εισοδημάτων τους, οδηγούμενες σε κάποιο βαθμό από τη μείωση του κατώτατου μισθού το 2012. Αυτή η πολιτική έχει πλέον φθάσει στα όριά της και οι δευτερογενείς επιδράσεις της στην κατανομή των αποδοχών - στην αύξηση των χαμηλών αμοιβών (από 13% σε 18%), στο μερίδιο των εργαζομένων που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας (από 18,7% σε 21,2% %) και υφίστανται σοβαρή υλική στέρηση (από 7,7% έως 14,6%)- πρέπει να αντιμετωπιστούν. Αυτό θα συμβάλει στην ενίσχυση των κινήτρων των εργαζομένων και θα περιορίσει τη μετανάστευση νέων και μορφωμένων Ελλήνων και Ελληνίδων σε άλλες χώρες της ΕΕ.

Σύμφωνα με το κυβερνητικό ολιστικό σχέδιο το επίπεδο του κατώτατου μισθού μπορεί να αποτελέσει ένα αποτελεσματικό μέσο πολιτικής για την αύξηση της παραγωγικότητας και τη βελτίωση των μακροπρόθεσμων προοπτικών οικονομικής ανάπτυξης. Το ισχύον πλαίσιο καθορισμού του κατώτατου μισθού δίνει κεντρικό ρόλο στους κοινωνικούς εταίρους και αποφασιστικό ρόλο στο κράτος. Λόγω των συνθηκών της ελληνικής οικονομίας και της αγοράς εργασίας, οι οποίες βελτιώνονται, η προσεκτική εξέταση της αύξησης του επιπέδου του κατώτατου μισθού φαίνεται επίκαιρη. Το νέο επίπεδο του κατώτατου μισθού θα καθοριστεί μέσω του πρόσφατα βελτιωμένου συστήματος, το οποίο απαιτεί μια εκτεταμένη εκτίμηση επιπτώσεων ώστε να προβλεφθούν οι αντιδράσεις των παραγόντων της αγοράς εργασίας και οι επιπτώσεις στη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Αυτή η εκτίμηση επιπτώσεων θα διεξαχθεί από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες, μετά από διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους και τους αρμόδιους φορείς υλοποίησης. Οι αλλαγές στο επίπεδο του κατώτατου μισθού θα λάβουν υπόψη τις εξελίξεις στην παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα, καθώς και το ποσοστό συνολικής ανεργίας, το ποσοστό ανεργίας των νέων, και τα ισχύοντα μισθολογικά επίπεδα.

Συλλογικές Διαπραγματευσεις

Όσον αφορά τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, με τη λήξη του προγράμματος οικονομικής προσαρμογής θα αποκατασταθούν δύο θεμελιώδεις αρχές, όπως αναφέρει το κυβερνητικό σχέδιο, η αρχή της επεκτασιμότητας και η αρχή της ευνοϊκότερης ρύθμισης. Σε συνδυασμό με τις πρόσφατες συλλογικές συμβάσεις , οι οποίες περιλαμβάνουν μη-μισθολογικά στοιχεία (π.χ. ζητήματα υγείας και ασφάλειας, αδήλωτη εργασία, επαγγελματική κατάρτιση), η αναζωογόνηση αυτών των αρχών θα ενισχύσει την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα του κοινωνικού διαλόγου. Αυτές οι συμπληρωματικές και αλληλοενισχυόμενες αρχές θα οδηγήσουν στην αποκατάσταση των συλλογικών διαπραγματεύσεων στην Ελλάδα με θετικά αποτελέσματα για τους εργαζόμενους και τους εργοδότες. Πρώτον, η αποκατάσταση αυτών των αρχών θα αντιστρέψει την ανισορροπία στον συσχετισμού δύναμης που προκλήθηκε στις εργασιακές σχέσεις από τις πρόσφατες πολιτικές. Δεύτερον, θα προωθήσει τον κοινωνικό διάλογο και θα ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους να συμμετάσχουν σε συλλογικές διαπραγματεύσεις.

Τρίτον, θα ενοποιήσει τους κανόνες και θα προωθήσει τον υγιή ανταγωνισμό σε όλους τους οικονομικούς τομείς. Τέλος, θα συμβάλει στη μείωση της ανισότητας των εισοδημάτων και στην επίτευξη δικαιότερης κατανομής του εθνικού εισοδήματος. Αυτά τα θετικά αποτελέσματα θα τονώσουν την οικονομική ανάπτυξη και, τελικά, θα επιτρέψουν τη δημιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας. Οι πρόσφατες αλλαγές στην διαδικασία διαμεσολάβησης και διαιτησίας, καθώς και αλλαγές στη σύσταση του οργανισμού διαιτησίας, ενίσχυσαν την ανεξαρτησία του θεσμού και των διαδικασιών κοινωνικού διαλόγου.

Παράλληλα, από εμπειρικά στοιχεία προκύπτει ότι τα εργατικά σωματεία ήταν μέχρι τώρα επιφυλακτικά στη χρήση των διαδικασιών όπως έχουν τροποποιηθεί. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το σύστημα διαιτησίας αναθεωρήθηκε πρόσφατα, είναι υπό επεξεργασία μια έκθεση που αφορά στο ρόλο της διαιτησίας στις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Τα συμπεράσματα θα συζητηθούν με τους κοινωνικούς εταίρους, στοχεύοντας πάντα στην ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου και στην προώθηση της συλλογικής αυτονομίας.

Διευκολύνοντας την επιστροφή στην εργασία

Η προστασία των ανέργων και η επανένταξή τους στην παραγωγική εργασία είναι επίσης σημαντικές προτεραιότητες, σε συνδυασμό με την προστασία των δικαιωμάτων και την ικανοποίηση των αναγκών των εργαζομένων. Η ανεργία έφθασε, το 2013, στο ανώτατο επίπεδο του 27,8% και μολονότι έχει πλέον μειωθεί στο 20%, είναι απαραίτητη η εφαρμογή πολιτικών για την αντιμετώπιση των ακόμη υψηλών επιπέδων μακροχρόνιας ανεργίας και της ανεργίας των νέων. Αν δεν παρασχεθεί έγκαιρη υποστήριξη σε αυτές τις ομάδες, κινδυνεύουν να περιθωριοποιήθούν ορισμένα από τα πιο ευάλωτα τμήματα του πληθυσμού. Ως πρώτο βήμα, το επίδομα ανεργίας πρέπει να επανασχεδιαστεί λαμβάνοντας υπόψη τους δείκτες φτώχειας και το επίπεδο του κατώτατου μισθού. Η αξιολόγηση του τρέχοντος συστήματος και οι προτάσεις για τη νέα αρχιτεκτονική του θα διεξαχθούν από μια επιτροπή αποτελούμενη από το Υπουργείο Εργασίας, τον ΟΑΕΔ τους κοινωνικούς εταίρους, αλλά και από ειδικούς στην αγορά εργασίας. Η πρόσφατη δημιουργία του μηχανισμού διάγνωσης αναγκών της αγοράς εργασίας αποτελεί μια σημαντική μεταρρύθμιση, επιτρέποντας στους φορείς χάραξης πολιτικής να εξετάζουν ορισμένα χαρακτηριστικά των ανέργων, καθώς και τις τάσεις της αγοράς εργασίας σε τομεακό και περιφερειακό επίπεδο. Τα επόμενα βήματα περιλαμβάνουν την αναβάθμιση του πληροφοριακού συστήματος, ώστε να επιτρέπεται η πραγματική πρόγνωση των ελλείψεων και των τάσεων της αγοράς εργασίας, καθώς και η αξιολόγηση των μελλοντικών αναγκών. Τα αποτελέσματα θα χρησιμοποιηθούν για τον σχεδιασμό ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.

Τα νέα προγράμματα κοινοφελούς εργασίας θα επικεντρωθούν σε συγκεκριμένους τομείς με κοινωνικοοικονομικό αποτύπωμα. Ένα παράδειγμα αυτής της νέας δέσμης σχεδίων για τις Ενεργητικές Πολιτικές Απασχόλησης είναι το πρόγραμμα δασικής προστασίας που εφαρμόστηκε ήδη με την νέα προκήρυξη του ΟΑΕΔ.

Μια ακόμη σημαντική, όπως χαρακτηρίζει το σχέδιο, δράση που πραγματοποιήθηκε τα τελευταία χρόνια είναι η αναδιοργάνωση του ΟΑΕΔ, με στόχο την βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών. Οι εναπομένουσες δράσεις περιλαμβάνουν τον στρατηγικό σχεδιασμό, την απλοποίηση και αυτοματοποίηση των βασικών διεργασιών, την διαχείριση και την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, τον σχεδιασμό της εταιρικής επικοινωνίας και την ανάπτυξη ψηφιακής στρατηγικής. Η καθιέρωση ενός αναβαθμισμένου συστήματος δημόσιας διοίκησης, το οποίο θα εστιάζει στη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών, αποτελεί τη ραχοκοκαλιά αυτής της νέας προσέγγισης για τη διακυβέρνηση του ΟΑΕΔ.

Μια θεσμική μεταρρύθμιση της λειτουργίας των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης βρίσκεται επίσης σε εξέλιξη, με στόχο τη μετάβαση σε ένα ανοικτό πλαίσιο ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης. Η συγκεκριμένη μεταρρύθμιση, επικεντρώνεται στο σχεδιασμό προγραμμάτων και σε σημαντικές αλλαγές στους μηχανισμούς υλοποίησης. Το νέο πλαίσιο αντικαθιστά την ad hoc διαχείριση των ενεργητικών πολιτικών με μια πιο συστηματική προσέγγιση.

Το νέο μοντέλο περιλαμβάνει τα ακόλουθα στοιχεία:

• Μια στροφή προς ένα νέο μοντέλο υλοποίησης των πολιτικών εργασίας που προσφέρει επιλογές προγραμμάτων στους ανέργους σε συνεχή βάση

• Ενίσχυση της παροχής συμβουλών στους ανέργους, η οποία περιλαμβάνει τη δημιουργία προφίλ, για την υποστήριξη, την αξιολόγηση και την κατεύθυνσή τους στις κατάλληλες εναλλακτικές λύσεις.

• Ενισχυμένα συστήματα πληροφοριών, τα οποία βελτιώνουν τον προγραμματισμό, την εποπτεία και την παρακολούθηση και αξιοποιούν καλύτερα τις πληροφορίες από την αγοράς εργασίας ώστε να τροφοδοτούν τόσο το σχεδιασμό όσο και την υλοποίηση πολιτικών.

Ένα πιλοτικό πρόγραμμα βασισμένο στην λογική ανοιχτού πλαισίου θα ενεργοποιηθεί τους επόμενους μήνες.

Η άμεση ενεργοποίηση των μακροχρόνια ανέργων αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς. Σύμφωνα με το Πρόγραμμα Νέων Δεξιοτήτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ευρώπη, ένα σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου θα εφαρμοστεί έως τον Ιούνιο του 2018. Οι στόχοι και οι βασικές αρχές της οργάνωσης του νέου συστήματος περιλαμβάνουν:

• Σύνδεση προγραμμάτων κατάρτισης με το αναπτυξιακό δυναμικό της χώρας μέσω του μηχανισμού διάγνωσης αναγκών της αγοράς εργασίας. • Εξέταση της δυνατότητας αύξησης του αριθμού των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων που εμπλέκονται, όπως τα πανεπιστήμια. • Εξασφάλιση της ποιότητας του συστήματος σε όλα τα επίπεδα: εκπαιδευτές, προγράμματα
σπουδών, εκπαιδευτικό υλικό, υποδομές, διαδικασίες αξιολόγησης και πιστοποίησης.

Σύμφωνα με τα ανωτέρω, το σύστημα κατάρτισης θα αναθεωρηθεί. Το αναβαθμισμένο σύστημα θα απομακρυνθεί από τα οριζόντια προγράμματα κατάρτισης προς πιο ατομικά βασιζόμενα προγράμματα σπουδών. Ταυτόχρονα, θα εισαχθεί πρωτόκολλο ποιότητας για τα όλα τα προγράμματα