Το τέλος ενός κύκλου

07:08 12/11/2024 - Πηγή: Dikaiologitika

Ακούν ή όχι τα βήµατα των Ερινύων οι κυρίαρχες ελίτ;..

Η ιστορία λέει ότι ένας κύκλος άνοιξε πριν από περίπου µισό αιώνα, στα τέλη της 10ετίας 1970, µετά από δύο διαδοχικές πετρελαϊκές κρίσεις και το φαινόµενο του στασιµοπληθωρισµού, αφενός µε την απόσυρση της κεϋνσιανής διαχείρισης και, κυρίως, µε τη διάβρωση της εµπιστοσύνης της κοινωνίας στους σύνθετους δηµοκρατικούς θεσµούς που είχε καταφέρει να δηµιουργήσει. Και, αφετέρου, µε την εξόρµηση του νεοφιλελευθερισµού από το Μον Πελερέν στη διεθνή αρένα, µε κεντρικό

σύνθηµα µια τελείως βλακώδη ιδέα: ότι η ανθρωπότητα πρέπει να εκχωρήσει στις αγορές την ευθύνη για την ευηµερία της.

Το χρηµατοπιστωτικό κεφάλαιο πήρε το πάνω χέρι, οι αξίες του ουµανισµού παραµερίστηκαν, ο άνθρωπος υποβαθµίστηκε σε «οικονοµικό ζώο», το συµφέρον του ορίστηκε σαράφικα – πόσα λεφτά βγάζει– κι οι αγορές απορρυθµίστηκαν, ώστε χωρίς περιορισµούς να κάνουν αυτό που ξέρουν: να αυξάνουν τον (υλικό και, στη σύγχρονη φάση, χάρτινο) πλούτο και να τον µοιράζουν σε όσους κατέχουν ιδιοκτησία, ανάλογα µε την αξία που οι αγορές αναγνωρίζουν σε αυτήν. Σηµείο καµπής, στα τέλη της 10ετίας του 1980, η κατάρρευση του σοβιετικού µπλοκ και η αποσάθρωση των κοµµουνιστικών κοµµάτων. Χωρίς αντίπαλο δέος πλέον, οι πρωταγωνιστές των αγορών έθεσαν τις ιδέες περί ταξικής ειρήνης στο χρονοντούλαπο, ακύρωσαν τα κοινωνικά συµβόλαια, η ταξική αυθαιρεσία κυριάρχησε, τα συνδικάτα υποχρεώθηκαν σε υποχώρηση και η σοσιαλδηµοκρατία έχασε τη γη κάτω από τα πόδια της – από τότε δεν λέει να συνέλθει.

Πενήντα χρόνια άλλαξαν τον κόσµο. Η πρόοδος είναι ανισόµετρη. Οσον αφορά τις αχαλίνωτες αγορές, διαβρώνουν την κοινωνική συνοχή και ωθούν στην αποδυνάµωση των διεθνών θεσµών που κτίστηκαν πάνω στα ερείπια του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου – όταν ακόµα ήταν νωπή η φρίκη.

Ο κόσµος ποτέ δεν ήταν πιο πλούσιος, µορφωµένος και καλύτερα τεχνικά εξοπλισµένος για να αποκαταστήσει τις ζηµιές από ανθρωπογενείς καταστροφές και να ανταποκριθεί σε αξιόλογες φιλοδοξίες, όπως η ευηµερία της ανθρωπότητας µε συµπεριφορές φιλικές στο περιβάλλον. Αλλά και ποτέ άλλοτε δεν έπασχε από τόσο βασανιστικές ανισότητες.

∆εν ήταν πάντα έτσι. Ο καπιταλισµός υπήρχε και πριν από µισό αιώνα, αλλά όχι µε τον ίδιο τύπο συσσώρευσης, την ίδια απληστία και βραχυπροθεσµισµό. Υπήρχαν και τότε πλούσιοι και φτωχοί. Ο κύκλος που άνοιξε πριν από πενήντα χρόνια, ίσως οδηγείται στο ιστορικό τέλος του.

Πρώιµη ένδειξη, η επαναφορά του κράτους σε κεντρικό ρόλο. Θα επανέλθει ως δηµοκρατικό, φιλικό στον πολίτη και στην ειρήνη, ή η επιστροφή του θα συνδυαστεί µε περαιτέρω υποχώρηση της δηµοκρατίας και επάνοδο του αυταρχισµού και των εθνικισµών; ∆ιαφορετικά: Ο κύκλος της µεγάλης οπισθοχώρησης εξαιτίας της λαίλαπας του νεοφιλελευθερισµού, θα κλείσει µε τρόπο οµαλό ή αφού προηγουµένως κορυφωθεί µε µεγαλύτερες και πιο οδυνηρές περιπέτειες για τη δηµοκρατία και την ειρήνη;..

Η σαρωτική νίκη του Τραµπ και οι πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη δεν εµπνέουν αισιοδοξία. Αλλά το αποτέλεσµα θα εξαρτηθεί εν πολλοίς από τις κυρίαρχες ελίτ. Αν θα εξοικονοµήσουν χώρο για κοινωνικές συναινέσεις και συνεννόηση. Αν θα βρουν τη δύναµη να αυτοπεριοριστούν και να συγκρατήσουν την απληστία του συστήµατος. Αν θα έχουν τη σύνεση να αφήσουν περιθώρια για ανάσα της δηµοκρατίας και της δικαιοσύνης – εις βάρος της διαπλοκής και της ιδιοτέλειας. Αν ακούν ή όχι τα βήµατα των Ερινύων.

(Ο Κώστας Καλλίτσης είναι δημοσιογράφος- Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από την εφημερίδα Η Καθημερινή της Κυριακής)

#ΚΩΣΤΑΣ_ΚΑΛΛΙΤΣΗΣ