20 Ιουνίου 1978: Η νύχτα που άλλαξε τη Θεσσαλονίκη

16:18 15/6/2018 - Πηγή: thestival.gr

Ήταν Τρίτη 20 Ιουνίου του 1978 και ώρα 23:22, όταν ο μεγάλος σεισμός της Θεσσαλονίκης, μεγέθους 6,5 της κλίμακας ρίχτερ, άλλαξε για πάντα τα δεδομένα της επιστήμης των σεισμών, αλλά και της ζωής των κατοίκων της πόλης. Στους τοίχους του πολυχώρου Ισλιχανέ, ξεδιπλώνονται όσα έγιναν τη

μαύρη εκείνη ημέρα για τη Θεσσαλονίκη αλλά και τα όσα ακολούθησαν. Μέσα σε 15 δευτερόλεπτα, που διήρκησε ο σεισμός, η πολυκατοικία που βρισκόταν την πλατεία Ιπποδρομίου, κατέρρευσε ολοσχερώς, στοιχίζοντας τη ζωή σε 49 ανθρώπους.

Περισσότεροι από 200 τραυματίστηκαν και χιλιάδες άνθρωποι, έμειναν άστεγοι για αρκετές εβδομάδες αφού οι περιουσίες τους καταστράφηκαν και ο φόβος ενός νέου σεισμού καραδοκούσε πάνω από την πόλη.
“Διακόπηκε το ηλεκτρικό ρεύμα και η πόλη βυθίστηκε στο σκοτάδι. Όλοι οι κάτοικοι βγήκαν έντρομοι από τα σπίτια τους και παρέμειναν στην ύπαιθρο. Τα σκυλιά, πριν από τον σεισμό άρχισαν να γαυγίζουν. Τη Δευτέρα, του Αγίου Πνεύματος, όσοι Θεσσαλονικείς έμειναν στην πόλη, τρομοκρατήθηκαν από τις τέσσερις αλλεπάληλες σεισμικές δονήσεις και πολλοί, μέρα μεσημέρι, έσπευσαν στα πάρκα και στις πλατείες, εγκαταλείποντας τα σπίτια τους”, περιγράφεται σε ρεπορτάζ εφημερίδας της εποχής.

Το 1/4 των οικοδομών της πόλης παρουσίασε σοβαρές ζημιές και ρωγμές. Το εκτιμώμενο κόστος της ζημιάς που προκλήθηκε, με σημερινά δεδομένα, υπολογίζεται περίπου σε 1,2 δις ευρώ. Τα κτήρια που χαρακτηρίστηκαν «κόκκινα» ήταν 3.170, «κίτρινα» 13. 918 και «πράσινα» 49.071.

Ο Σπύρος Παυλίδης είναι καθηγητής Γεωλογίας Α.Π.Θ, διευθυντής Τομέα Γεωλογίας και Πρόεδρος ΔΣ Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας. Εξηγεί πως πολλά από τα χαρακτηρισμένα κτήρια κατεδαφίστηκαν, άλλα επιδιορθώθηκαν, ενώ υπάρχουν και κάποια με τα οποία δεν ξέρουμε τι ακριβώς έγινε. "Όλο το κόστος των ζημιών, καθώς και η παύση της οικονομικής ζωής της πόλης για δύο μήνες, σε σημερινά δεδομένα, ξεπερνά τα 1,2 δις. ευρώ. Ήταν πραγματικά ένα ξεχωριστό φαινόμενο, γιατί ήταν ο πρώτος καταστροφικός σεισμός που έπληξε μία μεγάλη ελληνική πόλη, σε καινούριο δομημένο περιβάλλον. Οι κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες, ήταν ασυνήθιστες. Κάτοικοι της Θεσσαλονίκης, ζούσαν σε καταυλισμούς", περιγράφει στο Thestival ο κ. Παυλίδης.

Εγκατάσταση σεισμογράφων από το προσωπικό του Εργαστηρίου Γεωφυσικής με ελικόπτερο του Στρατού (Ιουνιος-Ιουλιος 1978)

Η εξέλιξη της επιστήμης μέσα από τα χαλάσματα

Μετά τον σεισμό της Θεσσαλονίκης, η σεισμική ακολουθία, μελετήθηκε περισσότερο και καλύτερα από οποιοδήποτε άλλο προηγούμενο σεισμικό φαινόμενο στον ελληνικό χώρο διότι ήταν ο πρώτος σύγχρονος καταστροφικός σεισμός που έπληξε μεγάλη ελληνική πόλη, με νεκρούς και τραυματίες από κατάρρευση πολυώροφης πολυκατοικίας, με ασυνήθιστες κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες. Ο κ. Παυλίδης, μιλάει όμως και για τις θετικές επιπτώσεις του σεισμού, καθώς στη συνέχεια έγιναν μεγάλα άλματα στον τομέα της επιστήμης.

"Τότε, διατυπώθηκαν οι κανονισμοί από την ΥΑΣΒΕ, με τους οποίου γίνονται οι αυτοψίες και οι έλεγχοι και ισχύουν μέχρι και σήμερα. Ιδρύθηκε το σεισμολογικό δίκτυο στο εργαστήριο γεωφυσικής, ενώ υλοποιήθηκε άμεσα το εντυπωσιακότατο τότε, Ι.Τ.Σ.Α.Κ. (Ινστιτούτου Τεχνικής Σεισμολογίας και Αντισεισμικών Κατασκευών)", αναφέρει ο κ. Παυλίδης. Μάλιστα θυμάται πως τότε, "δεν υπήρχε ούτε σεισμογράφος στη Θεσσαλονίκη. Είχαμε πάρει δεδομένα από την Αθήνα, τα Σκόπια αλλά και ευρωπαϊκά κέντρα. Ο σεισμός της Θεσσαλονίκης, έγινε ορόσημο διότι μέχρι τότε είχαμε έναν εμπειρικό αντισεισμικό κανονισμό. Η ανάπτυξη των επιστημών ήταν μεγάλη. Στη γεωλογία για παράδειγμα, μέχρι τότε δεν γνωρίζαμε ούτε καν τα ρήγματα τις περιοχής. Αντίστοιχη πρόοδος σημειώθηκε στη σεισμολογία, αλλά και στις πολυτεχνικές επιστήμες και στην εδαφομηχανική".

Η έκθεση

Η έκθεση αναπτύσσεται σε τρεις ενότητες. Αρχικά περιγράφονται τα σεισμολογικά στοιχεία, με βάση τα οποία, το μέγεθος των καταστροφών εκτιμήθηκε σε μέγιστη ένταση οκτώ έως εννιά της 12βάθμιας κλίμακας Merkalli- Sieberg. Ο σεισμός του 1978 θεωρείται η μεγαλύτερη σεισμική δραστηριότητα στη Βόρεια Ελλάδα από το 1932, οπότε και σημειώθηκαν οι ισχυρότατοι σεισμοί της Ιερισσού στη Χαλκιδική.

Στη δεύτερη ενότητα φιλοξενείται φωτογραφικό υλικό από το ρήγμα και παρουσιάζεται το φαινόμενο της ρευστοποίησης. Η μεγαλύτερη από τις ρωγμές που παρατηρήθηκαν είχε μήκος 12km και κορυφή μετατόπισης μέχρι 15cm.

Στην τελευταία ενότητα, φωτογραφίες αλλά και πρωτοσέλιδα εφημερίδων της εποχής, αποτυπώνουν τον τρόμο που έζησαν χιλιάδες άνθρωποι, εκείνη τη νύχτα του 1978. "Μία πόλη ενός εκατομμυρίου, συγκλονίστηκε. Στην αρχή επικράτησε πανικός. Η πόλη άδειασε κι όσοι δεν εγκατέλειψαν τη Θεσσαλονίκη, έμεναν σε σκηνές στα νεκροταφεία, στον αρχαιολογικό χώρο της Δημητρίου Γούναρη αλλά και στην πλατεία Δημοκρατίας στον Βαρδάρη. Η κοινωνική και οικονομική ζωή της πόλης αποδιοργανώθηκε. Έγιναν τότε οργανωμένοι καταυλισμοί, με εκδηλώσεις, διανομή τροφίμων. Για δύο μήνες, η πόλη ήταν κάτι διαφορετικό. Τότε, είχαν γίνει και εισηγήσεις στον Κωνσταντίνο Καραμανλή, να εκκενώσει την πόλη, διότι φοβόντουσαν ακόμη μεγαλύτερο σεισμό. Βέβαια, επικράτησε η άποψη των επιστημόνων", καταλήγει ο κ. Παυλίδης.

Η έκθεση “40 χρόνια από το σεισμό της Θεσσαλονίκης του 1978, οι παλαιότεροι θυμούνται, οι νέοι μαθαίνουν” θα διαρκέσει μέχρι και τις 30 Ιουνίου 2018 και λειτουργεί καθημερινά Δευτέρα έως Παρασκευή 9:00- 14:30.