Θλίψη στον καλλιτεχνικό χώρο – Πέθανε ο σπουδαίος σκηνοθέτης Λάκης Παπαστάθης

09:51 8/3/2023 - Πηγή: zarpanews

Μεγάλη θλίψη στον χώρο των Γραμμάτων και των Τεχνών για το θάνατο του σπουδαίου Λάκη Παπαστάθη, τα ξημερώματα, σε ηλικία 79 ετών, μετά από πολύμηνη μάχη με τον καρκίνο.

Ο βραβευμένος σκηνοθέτης, παραγωγός και συγγραφέας ήταν ένας από τους κύριους εκπροσώπους του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, αλλά και ένας πολύπλευρα δημιουργικός άνθρωπος, ο οποίος άφησε το αποτύπωμά του σε ποικίλα είδη τέχνης και με διαφορετικά μέσα έκφρασης (κινηματογράφος, τηλεόραση, λογοτεχνία, κριτική).

Πολυδιάστατη πνευματική

προσωπικότητα, ο Παπαστάθης θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες της γενιάς του και παράλληλα ένας από τους θεμελιωτές του πολιτιστικού ντοκιμαντέρ στην ελληνική τηλεόραση, κυρίως μέσω της εκπομπής «Παρασκήνιο» την οποία δημιούργησε μαζί με τον σκηνοθέτη Τάκη Χατζόπουλο το 1976.

Ήταν ένας διακριτικός αλλά άοκνος και πρωτότυπος πνευματικός δημιουργός. Μέχρι τις τελευταίες του στιγμές διατήρησε τον δυναμισμό και το πείσμα του, όπως και τη χαρακτηριστική υπερηφάνειά του. Εφυγε όπως έζησε: Με απόλυτη, αδιαπραγμάτευτη αξιοπρέπεια.

Γεννήθηκε στον Βόλο το 1943, τελείωσε το γυμνάσιο στη Μυτιλήνη και σπούδασε στο Κέντρο Σπουδών Κινηματογράφου (1963). Από πολύ νωρίς στη σταδιοδρομία του σκηνοθέτησε μικρού και μεγάλου μήκους κινηματογραφικές ταινίες, οι οποίες απέσπασαν επαίνους από την κριτική για την αισθητική αρτιότητα και το βάθος του περιεχομένου τους, καθώς και πλήθος βραβείων.

Αρχισε τη διαδρομή του στον κινηματογράφο με ταινίες μικρού μήκους το 1963. Το 1972 το φιλμ «Γράμματα από την Αμερική» απέσπασε το βραβείο καλύτερης ταινίας μικρού μήκους στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης της συγκεκριμένης χρονιάς.

Η πορεία του στο χώρο του κινηματογράφου επηρεάστηκε καθοριστικά από την «Ευδοκία», την ρηξικέλευθη ταινία του Αλέξη Δαμιανού όπου εκτέλεσε καθήκοντα βοηθού σκηνοθέτη και βασικού συντελεστή για την ολοκλήρωση της παραγωγής. Εκ των υστέρων μάλιστα και πρωτοπορώντας για τα ελληνικά δεδομένα, ο Λάκης Παπαστάθης εξέδωσε (Πατάκης 2006) μια εκτενή μονογραφία υπό τον τίτλο «Όταν ο Δαμιανός γύριζε την Ευδοκία», ειδικά αφιερωμένη στο παρασκήνιο μιας ταινίας-σταθμού στην ιστορία του νέου ελληνικού κινηματογράφου.

Ο Λάκης Παπαστάθης σκηνοθέτησε συνολικά τέσσερις μεγάλου μήκους ταινίες: «Τον καιρό των Ελλήνων« (1981), «Θεόφιλος» (1987), «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον» (2001), «Ταξίδι στη Μυτιλήνη» (2010). Οι ταινίες του απέσπασαν πολλά κινηματογραφικά βραβεία στην Ελλάδα, μεταξύ άλλων σκηνοθεσίας και καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και στα Κρατικά Βραβεία Κινηματογράφου, ενώ συμμετείχαν επίσης σε διεθνή φεστιβάλ.

Ενδεικτικά, το 1980 ο «Θεόφιλος» συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Βερολίνου, ενώ «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον», βασισμένο στο ομώνυμο διήγημα του Γεώργιου Βιζυηνού, αποτέλεσε μέρος του επίσημου προγράμματος στο Φεστιβάλ του Τορόντο το 2001.

Το στοιχείο που έκανε το κινηματογραφικό βλέμμα του σκηνοθέτη εντελώς μοναδικό και ευδιάκριτο, ήταν η στενή σχέση του σινεμά με τη λογοτεχνία. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Λάκης Παπαστάθης ήταν ένας σκηνοθέτης λέξεων και κειμένων ή, κατ’ απόλυτη συμμετρία, ένας λογοτέχνης της εικόνας. Εν τέλει, ο Λάκης Παπαστάθης υπήρξε ο δημιουργός ενός εντελώς ιδιαίτερου κινηματογραφικού ιδιώματος, συνδυάζοντας τα κινηματογραφικά πλάνα με τα κείμενα και τους συγγραφείς που ο ίδιος αγαπούσε.

Παράλληλα, τo πιο σημαντικό ίσως κεφάλαιο της καλλιτεχνικής του ζωής ήταν η πολιτιστική εκπομπή «Παρασκήνιο» την οποία δημιούργησε μαζί με τον σκηνοθέτη Τάκη Χατζόπουλο και η οποία άρχισε να προβάλλεται στην ΕΡΤ το 1976. Ο Παπαστάθης σκηνοθέτησε ο ίδιος δεκάδες επεισοδίων του «Παρασκηνίου», τα οποία απαθανάτισαν σπουδαία πρόσωπα της πνευματικής ζωής της χώρας και αποτελούν διαχρονικά μείζον τμήμα του ιστορικού αρχείου της ελληνικής τηλεόρασης. Ξεχωρίζουν -μεταξύ πολλών άλλων- τα ντοκιμαντέρ του Λάκη Παπαστάθη για τον ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη, με τον οποίο τον συνέδεε στενή φιλία.

Ως τον Ιούνιο του 2013, όταν έκλεισε η ΕΡΤ και διακόπηκε η εκπομπή, το «Παρασκήνιο» είχε ξεπεράσει τα εννιακόσια θέματα (δεκαοκτάλεπτα, ημίωρα ή διάρκειας 52 λεπτών). Κατά καιρούς στο «Παρασκήνιο» εργάστηκαν περί τους διακόσιους σκηνοθέτες καθώς και σημαντικοί δημοσιογράφοι, μελετητές και τεχνικοί του κινηματογράφου.

Ο Παπαστάθης σκηνοθέτησε επίσης ιστορικά ντοκιμαντέρ στο πλαίσιο της σειράς «Αναζητώντας τη Χαμένη Εικόνα», η οποία στηρίχθηκε αποκλειστικά σε κινηματογραφικά ντοκουμέντα. Το κύκνειο άσμα του στη μικρή οθόνη ήταν η σκηνοθεσία εκπομπών στο πλαίσιο της σειράς «Υστερόγραφο» της ΕΡΤ, έως και το 2022.

Σε συνέντευξή του στον Ιάσονα Τριανταφυλλίδη, είχε εξομολογηθεί ότι «το ‘Παρασκήνιο’ ήταν καθοριστικό γεγονός στη ζωή μου. Κάθε μέρα σκεφτόμασταν την επόμενη εκπομπή. Νομίζω, με επηρέασε σε δύο πράγματα: πρώτον, στην καθυστέρηση να κάνω σινεμά γιατί ήταν κατά κάποιον τρόπο μια αναπλήρωση, είχα μια καθημερινή ενασχόληση με τη δημιουργία. Και, δεύτερον, κάλυπτε τη σχέση μου με τη σύγχρονη πραγματικότητα. Το ‘Παρασκήνιο’ έκανε τον δικό μου κινηματογράφο να θέλει μια αχλή παρελθόντος, γιατί είχα χορτάσει τη σχέση με τη σύγχρονη πνευματική ζωή. Ίσως γι’ αυτό οδηγήθηκα στις αρχές του αιώνα, που είναι μια εποχή που αγαπάω, που μπορείς να τη δεις όχι σαν ιστορικός, αλλά ποιητικά. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου έζησαν θηρία της ελληνικής πνευματικότητας»

Η προσέγγιση αυτή του Λάκη στην τέχνη δεν ήταν, βεβαίως, τυχαία. Εξάλλου ο ίδιος, εκτός από σκηνοθέτης υπήρξε λογοτέχνης, με ευρύ και πρωτότυπο συγγραφικό έργο. «Ξεκίνησα κάνοντας σινεμά επηρεασμένος από τη λογοτεχνία και τώρα γράφω λογοτεχνικά κείμενα που τα έχει καθορίσει ο τρόπος αφήγησης του κινηματογράφου» είχε πει σε μια συνέντευξή του στο «Βήμα» το 2011. Εκτός από το βιβλίο για την «Ευδοκία», έγραψε τέσσερις συλλογές διηγημάτων: «Η νυχτερίδα πέταξε» (εκδ. Νεφέλη, 2002), «Η Ήσυχη και άλλα διηγήματα» (εκδ. Νεφέλη, 2005), «Το καλοκαίρι θα παίξει την Κλυταιμνήστρα» (εκδ. Πόλις, 2011) και «Ο δάσκαλος αγαπούσε το βωβό σινεμά» (εκδ. Πόλις, 2014).

Ξεχωριστό κεφάλαιο της ζωής του ήταν επίσης η στενή φιλία και η συνεργασία με τον Διονύση Σαββόπουλο. Τον Δεκέμβριο του 1973, ο Παπαστάθης συνεργάστηκε για πρώτη φορά με τον Σαββόπουλο αναλαμβάνοντας την κινηματογραφική σκηνοθεσία για το μουσικό πολυθέαμα του τραγουδοποιού με τίτλο «Θίασος Σκιών» στη μπουάτ «Κύτταρο». Αμέσως μετά τη δικτατορία, σκηνοθέτησε την εκπομπή «Χαίρω πολύ Σαββόπουλος», την πρώτη εμφάνιση του Σαββόπουλου στην ελληνική τηλεόραση. Η τελευταία τους συνεργασία έγινε το 1999 με τη σκηνοθεσία του video clip του τραγουδιού «Πρώτη του Δύο Χιλιάδες» από τον δίσκο «Ο Χρονοποιός».

Στο χώρο του θεάτρου, τέλος, συνεργάστηκε με τη θρυλική ομάδα του «Ελεύθερου Θεάτρου», σκηνοθετώντας φιλμάκια μικρού μήκους τα οποία εντάχθηκαν στις παραστάσεις «Μια ζωή Γκόλφω» (1974) και «Το τραμ το τελευταίο» (1976).

Ο Λάκης Παπαστάθης ήταν παντρεμένος με την ηθοποιό Υβόννη Μαλτέζου με την οποία απέκτησαν έναν γιο.

efsyn.gr

The post Θλίψη στον καλλιτεχνικό χώρο – Πέθανε ο σπουδαίος σκηνοθέτης Λάκης Παπαστάθης appeared first on zarpanews.gr.