Η βυζαντινή μουσική στη σύγχρονη εποχή
Ο σημαντικός ρόλος στη διδασκαλία του «Σχολείου Ψαλτικής»
Από τον
Κωνσταντίνο Μπουσδέκη*
Η βυζαντινή ή -αλλιώς- ελληνική μουσική είναι από τις παλαιότερες μουσικές, με περίπου 20 αιώνες ζωής, με δική της σημειογραφία, με πλήθος αξιόλογων συνθέσεων και συνθετών, που ζει και εξελίσσεται έως και τις μέρες μας. Είναι γνωστή στους περισσότερους ως η μουσική με την οποία υμνούμε τον Θεό στους ναούς μας, αλλά δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε το γεγονός ότι ολόκληρη η «κοσμική» ελληνική, παραδοσιακή μουσική, δηλαδή, τα δημοτικά μας τραγούδια,
Η επιστήμη της Βυζαντινής Μουσικολογίας έχει ασχοληθεί επισταμένως με την ιστορική πορεία της ανά τους αιώνες. Για να κατανοήσουμε το μέγεθος της αξίας της, αρκεί να αναφέρουμε ότι μεγάλοι άγιοι της Εκκλησίας ή -ακόμα- και αυτοκράτορες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας υπήρξαν σημαντικοί υμνογράφοι και συνθέτες (μελοποιοί) βυζαντινών ύμνων. Ετσι σιγά σιγά αναδείχθηκε και είναι αποδεκτή πλέον στην παγκόσμια μουσική κοινότητα ως μία υψηλής αισθητικής αξίας τέχνη και επιστήμη!
Μελετώντας την εκκλησιαστική βυζαντινή μουσική, παρατηρούμε ότι πάντοτε οι ιεροψάλτες είχαν ως κέντρο αναφοράς την Κωνσταντινούπολη και το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αφού εκεί αναδείχθηκαν οι μεγαλύτεροι πρωτοψάλτες και συνθέτες. Παράλληλα, το Αγιον Ορος, η Σμύρνη, η Κρήτη και άλλα μουσικά κέντρα έδωσαν το δικό τους στίγμα και συνέβαλαν στην εξέλιξη και τη διαμόρφωση της μουσικής παράδοσης και του λεγόμενου «ύφους» της βυζαντινής μουσικής. Του τρόπου, δηλαδή, με τον οποίο ψάλλουν οι ιεροψάλτες που εν πολλοίς καθορίζει και κατά πόσον αυτοί είναι μέσα στα όρια της παραδοσιακής ψαλτικής ερμηνείας.
Αυτή η «αναφορά» στην παράδοση, και δη στην προφορική, είναι ύψιστης σημασίας για τη βυζαντινή μουσική και έχει αποτελέσει στις μέρες μας σημαντικό ζήτημα. Αρκετοί μεμονωμένοι ιεροψάλτες αλλά και ολόκληρες «σχολές» επέλεξαν να μη συμβαδίσουν με αυτήν και να διαμορφώσουν ένα δικό τους «ύφος», βασισμένο μόνο σε γραπτές πηγές και χειρόγραφα, μη λαμβάνοντας υπόψη τις ψαλτικές ερμηνείες των σημαντικότερων μουσικών ψαλτικών προσωπικοτήτων του προηγούμενου αιώνα, από όταν, δηλαδή, σώζονται ψαλτικές ηχογραφήσεις και μετά.
Ημερομηνία-σταθμός για τη βυζαντινή μουσική θεωρείται το 1814, έτος της υιοθέτησης της Νέας Μεθόδου Σημειογραφίας που πρότειναν οι «Τρεις Δάσκαλοι», Χρύσανθος επίσκοπος Προύσσης, Γρηγόριος Πρωτοψάλτης και Χουρμούζιος Χαρτοφύλαξ. Βασικές αλλαγές ήταν η κωδικοποίηση της θεωρίας και η απλούστευση της μουσικής γραφής που έπειτα από ζυμώσεις αιώνων έγινε αναλυτικότερη και ακριβέστερη. Αυτό έδωσε την ευκαιρία στους σπουδαστές να την κατανοήσουν εύκολα και γρήγορα, διασώζοντας ουσιαστικά αυτή την ύπαρξη της βυζαντινής μουσικής, καθώς έως τότε θεωρούσαν «δύσκολη υπόθεση» την προσέγγισή της. Η Νέα Μέθοδος εγκαινίασε μια νέα περίοδο στην ιστορία της βυζαντινής μουσικής, κατά την οποία έχουμε έντονη δραστηριότητα με νέα είδη μελοποιίας, νέες συνθέσεις, νέους συνθέτες και σημαντικούς ιεροψάλτες.
Σε αυτήν τη βάση και με τις «ευλογίες» των παλαιότερων παραδοσιακών ψαλτικών φορέων και εκπροσώπων ιδρύθηκε και λειτουργεί το «Σχολείον Ψαλτικής», για τη διδασκαλία της βυζαντινής και της παραδοσιακής μουσικής, με στόχο τη δημιουργία άξιων, παραδοσιακών ιεροψαλτών καθώς και τη συμβολή στην εν γένει αναβάθμιση της μουσικής εκπαίδευσης στους τομείς της βυζαντινής και της παραδοσιακής μουσικής. Αμεση πρακτική εφαρμογή της ψαλτικής τέχνης πραγματοποιείται με τη συγκρότηση της χορωδίας «Εν ψαλτηρίω», που μετέχει ενεργά σε λατρευτικές συνάξεις της Εκκλησίας αλλά και σε εκδηλώσεις προβολής και διάδοσης της εκκλησιαστικής μουσικής στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Στο «Σχολείον» διδάσκεται επίσης η παραδοσιακή «κοσμική» μουσική, στις πολυποίκιλες εκφάνσεις της, όχι μόνο φωνητική αλλά και οργανική, από παραδοσιακούς οργανοπαίκτες δασκάλους. Στην προσπάθεια της διάδοσης της παραδοσιακής μουσικής έχει συγκροτηθεί Χορωδία Παραδοσιακής Μουσικής, που συνοδεύει Ορχήστρα Παραδοσιακής Μουσικής.
Σημαντική θέση στις δραστηριότητες του «Σχολείου» έχει η διατήρηση παραρτήματός του στη Μόσχα της Ρωσίας, όπου μέσα σε μία δεκαπενταετία η εκεί σχολή, υπό την επίβλεψη και την καθοδήγηση του Κωνσταντίνου Φωτόπουλου (συνιδρυτής του «Σχολείου Ψαλτικής»), έχει να επιδείξει τεράστιο έργο, με πλήθος μαθητών, με μεταγραφές μουσικών κειμένων στη σλαβονική γλώσσα και με τη σύσταση και τη λειτουργία βυζαντινής χορωδίας με την ονομασία «Ψάλτικα», που δραστηριοποιείται για τη διάδοση της βυζαντινής ψαλτικής παράδοσης στη Ρωσία. Το παράρτημα της Μόσχας αποτελεί ουσιαστικά την πρώτη προσπάθεια διάδοσης της βυζαντινής μουσικής στη Ρωσία μετά τον 10ο αιώνα και τον εκχριστιανισμό των Ρώσων.
Διακόσια τρία χρόνια μετά την αλλαγή της μουσικής σημειογραφίας το «Σχολείον Ψαλτικής» είναι ένας φορέας, μέσα από τον οποίο η παράδοση εξελίσσεται με σεβασμό και προσοχή, όπως αρμόζει στον χαρακτήρα και στην ποιότητα της βυζαντινής μουσικής.
* Μουσικολόγος - συνιδρυτής «Σχολείου Ψαλτικής»
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Κατηγορίας Ειδήσεις
- Αυτός είναι ο αστυνομικός που δολοφόνησε την οικογένεια του και αυτοκτόνησε στους Αγίους Αναργύρους [εικόνες]
- Τραγωδία: 44χρονος αστυνομικός δολοφόνησε την 4χρονη κόρη του, την γυναίκα και την πεθερά του ενώ στη συνέχεια αυτοκτόνησε - Ήταν και στη φρουρά πρώην πρωθυπουργού! (ΦΩΤΟ)
- Αρχιφύλακας της Βουλής ο δράστης της οικογενειακής τραγωδίας
- Σοκαρισμένοι οι συνάδελφοί του Αρχιφύλακα - Είχε περάσει από επιτροπή καταλληλότητας
- Οικογενειακά επιδόματα: Στις 20 Δεκεμβρίου η καταβολή της δ’ δόσης
- Τρίχρονη που έπαιζε με πρίζα έπαθε ηλεκτροπληξία
- Μαρτυρία: Ξάδερφος της συζύγου είδε τα πτώματα από τον φεγγίτη
- ΣτΕ: Άκυρη η υπουργική απόφαση για το πόθεν έσχες
- Ο Αριστείδης Φλώρος θα εκτελέσει κανονικά την ποινή του, αποφάσισε το Εφετείο
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Dimokratianews
- Η φωτιά στην Κατερίνη ξεκλήρισε οικογένεια!
- «Καμικάζι» στη θεία λειτουργία
- «Χαλαρώνουν» τα κριτήρια των μετεγγραφών
- Η βυζαντινή μουσική στη σύγχρονη εποχή
- Πετά ευκαιρίες η Ελλάδα στην κλινική έρευνα
- Από τι κρίνεται μια κοινωνία
- Γέμισε με καρναβαλιστές η πλατεία Αριστοτέλους!
- Αγρότες με το δάκτυλο... στα μπλόκα!
- Εκτάκτως το Σάββατο στην «κυριακάτικη δημοκρατία»:
- Σκληρή γλώσσα των δικαστών κατά κυβέρνησης
- Τελευταία Νέα Dimokratianews
- Η βυζαντινή μουσική στη σύγχρονη εποχή
- Από τι κρίνεται μια κοινωνία
- «Ο μικάδος», 130 χρόνια μετά
- Ατμόσφαιρα γιορτής στον καιρό της κατάθλιψης
- Αγρότες με το δάκτυλο... στα μπλόκα!
- Πετά ευκαιρίες η Ελλάδα στην κλινική έρευνα
- Εκτάκτως το Σάββατο στην «κυριακάτικη δημοκρατία»:
- Γέμισε με καρναβαλιστές η πλατεία Αριστοτέλους!
- «Καμικάζι» στη θεία λειτουργία
- Τελευταία Νέα Κατηγορίας Ειδήσεις
- Πυρκαγιά ξέσπασε σε ξενοδοχείο της Σκωτίας - Δύο νεκροί [Βίντεο]
- Στη φυλακή παραμένει ο Φλώρος για το σκάνδαλο της Energa
- «Α-πε-λπι-σί-το»: Δύο τελευταίες παραστάσεις στην Αθήνα – Στη Θεσσαλονίκη τις γιορτές
- Το προσωπικό της ΠΔΕ Κεντρικής Μακεδονίας εκπαιδεύτηκε στην καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση
- Θεσσαλονίκη: Από Ολυμπιονίκης στα Μαθηματικά φοιτητής στο Harvard
- Έργα ύψους 292 εκατ. ευρώ στη Δυτ. Αττική ανακοίνωσε η Ρ. Δούρου
- Καμμένος από Θεσσαλονίκη: “Σκοπός της τετραετίας μας να καλύψουμε όλες τις ανάγκες των ΕΔ”
- Το must αξεσουάρ για τα μαλλιά αυτή τη σεζόν
- Αυτό είναι το Σχέδιο Νόμου για το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
- Η νέα πρεσβεία των ΗΠΑ στο Λονδίνο: Επίσημα εγκαίνια τoν Φεβρουάριο από τον Ντόναλντ Τραμπ;
