«Ο Μεγάλος Αδελφός σε βλέπει»

19:43 4/9/2018 - Πηγή: Dimokratianews

«Ο Μεγάλος Αδελφός σε βλέπει»03.09.2018Άρθρα

Η Κίνα ετοιμάζεται να κάνει πράξη τον εφιάλτη του Οργουελ

Από τον
Παναγιώτη Μανωλάκο*

Ο Γουίνστον Σμιθ, με το πιγούνι χωμένο στο στήθος προσπαθώντας να αποφύγει τον απαίσιο άνεμο, γλίστρησε μέσ’ από τις γυάλινες πόρτες του Μεγάρου της Νίκης… Επρεπε να ανέβει εφτά πατώματα… σε κάθε πάτωμα απέναντι από το ασανσέρ, η ίδια αφίσα με το γιγάντιο πρόσωπο σε παρατηρούσε από τον τοίχο. Ηταν μια από αυτές τις φωτογραφίες που είναι έτσι φτιαγμένες, ώστε τα μάτια να δίνουν την

εντύπωση πως σε παρακολουθούν όπου και αν βρίσκεσαι. Ο Μεγάλος Αδελφός σε βλέπει, έγραφε η λεζάντα».

Σωστά αναγνωρίσατε πως πρόκειται για κομμάτι της πρώτης σελίδας του «1984» του Τζ. Οργουελ, είναι όμως και ένα δυστοπικό μέλλον παρακολούθησης και αξιολόγησης των πολιτών που ετοιμάζεται να δημιουργήσει η Κίνα, γνωστό και ως SCS (Social Credit System). Στόχος είναι να τεθεί σε λειτουργία περίπου το 2020 και να αποτελέσει ένα σύστημα αξιολόγησης των πολιτών, με αποτελέσματα διαθέσιμα σε όλους. Η ιδέα πίσω από αυτό είναι σχετικά απλή: θα βαθμολογείται καθένας από τους περίπου 1,3 δισ. Κινέζους πολίτες σε διάφορες παραμέτρους της ζωής του. Από το πόσο συχνά πληρώνει τους λογαριασμούς του, τι αγοράζει, ακόμα και από τις συναναστροφές του (φυσικές και μέσω κοινωνικών δικτύων). Η βαθμολογία που ο κάθε πολίτης θα συγκεντρώνει θα είναι διαθέσιμη και ταυτόχρονα θα του εξασφαλίζει ή θα του απαγορεύει την πρόσβαση σε υπηρεσίες (π.χ., δάνεια, ενοικίαση κατοικίας, τη δυνατότητα να μετακινηθεί με αεροπορικές πτήσεις) ή ακόμα και στην εργασία - ή, τουλάχιστον, στο είδος της εργασίας που θα μπορεί κάποιος να κάνει.
Αν αυτά φαντάζουν μακρινά, ενδεχομένως και μη υλοποιήσιμα, τότε απλά κάνετε λάθος. Ηδη τμήματα αυτής της πλατφόρμας λειτουργούν σε μια εθελοντική βάση και μεγάλες κινεζικές εταιρίες ή οι θυγατρικές τους «συνεισφέρουν» τα στοιχεία που συλλέγουν. Το κινεζικό κράτος έχει ήδη εγκρίνει και παρακολουθεί πώς οκτώ κινεζικές εταιρίες εκδίδουν τα δικά τους SCS.

Το BBC σε ένα ρεπορτάζ του σημείωσε ότι μια από τις σημαντικότερες τέτοιες εταιρίες είναι η Sesame Credit, που ανήκει στην Alibaba. Με 400.000.000 χρήστες, η Alibaba είναι η μεγαλύτερη πλατφόρμα ηλεκτρονικών αγορών στον κόσμο. Χρησιμοποιεί τη μοναδική βάση δεδομένων της για την κατάρτιση προσωπικών αποτελεσμάτων SCS. Οι χρήστες ενθαρρύνονται να επιδεικνύουν τις βαθμολογίες τους σε φίλους και ακόμη και δυνητικούς συντρόφους. Η μεγαλύτερη υπηρεσία γνωριμιών της Κίνας, η Baihe, συνεργάστηκε με το Sesame για να προωθήσει τους πελάτες με «καλές βαθμολογίες», δίνοντάς τους προνομιακή προβολή στην ιστοσελίδα της εταιρίας.

Ο Rogier Creemers, ένας μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Van Vollenhoven Institute και στο Leiden Institute for Area Studies, που δημοσίευσε μια συνολική μετάφραση των κανονισμών τους οποίους η Κίνα δημιουργεί σχετικά με το SCS, σε συνέντευξή του στην ολλανδική εφημερίδα «Volkskrant» τόνισε: «Με τη βοήθεια των τελευταίων τεχνολογιών διαδικτύου, η κινεζική κυβέρνηση θέλει να ασκήσει ατομική επιτήρηση». Κατά την άποψή του, αυτή η επιτήρηση θα έχει ευρύτερο πεδίο εφαρμογής από ό,τι στην περίπτωση, για παράδειγμα, της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. «Ο ανατολικογερμανικός στόχος περιοριζόταν στην αποφυγή μιας εξέγερσης ενάντια στο καθεστώς, ο κινεζικός στόχος είναι πολύ πιο φιλόδοξος. Πρόκειται σαφώς για μια προσπάθεια δημιουργίας ενός “νέου πολίτη” ».

Είναι αυτός ο απόλυτος οργουελιανός εφιάλτης; Αναμφισβήτητα, ναι, ίσως μάλιστα να ξεπερνά οτιδήποτε μπορούσε ο Οργουελ να φανταστεί. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να γίνει και αποδεκτός, ακόμα και αν δεν αφορά -άμεσα- εμάς, τους πολίτες της Δύσης. Δεν μπορεί να γίνει ανεκτός, γιατί καταπατά κάθε δικαίωμα στην ιδιωτικότητα (όσο και αν τα όρια ιδιωτικού και δημόσιου χώρου είναι ρευστά), ουσιαστικά απαγορεύει κάθε διαφοροποίηση στις πράξεις και τις επιλογές των ανθρώπων. Η δημιουργία ενός προτύπου «υπάκουου πολίτη» δεν μπορεί να είναι ανεκτή.

Μπορεί να γίνει όμως κάτι γι’ αυτό εκτός από «καταδίκες- ευχολόγια»; Η απάντηση είναι, ενδεχομένως, ναι. Η καλύτερη πίεση που μπορεί να ασκηθεί είναι υπό τη μορφή κυρώσεων έναντι -αρχικά- των εταιριών που παραδίδουν τα στοιχεία των πολιτών. Ταυτόχρονα όμως θα πρέπει και το ίδιο το κινεζικό καθεστώς να πιεστεί. Η καταπάτηση των δικαιωμάτων δεν μπορεί να γίνεται ανεκτή εξαιτίας της οικονομικής ισχύος και του μεγέθους. Αυτό όμως σημαίνει συνεννόηση πολλών χωρών, σημαίνει συνεργασία, σημαίνει ότι μια τέτοια πρωτοβουλία θα πρέπει να αρχίσει από την Ευρωπαϊκή Ενωση.

Είναι ευθύνη όλων μας να αγωνιστούμε, ώστε το πρότυπο που θα κυριαρχήσει στον 21ο αιώνα να είναι αυτό της φιλελεύθερης πλουραλιστικής δημοκρατίας και όχι του αυταρχισμού. Ας πιέσουμε προς την κατεύθυνση αυτή για να μην υπάρξει ποτέ ο κίνδυνος να δούμε όψεις του SCS να εφαρμόζονται και στη Δύση.

*Κοινωνιολόγος