ΟΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ

19:51 8/2/2019 - Πηγή: Dimokratianews

ΟΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ08.02.2019Άρθρα

Οι αλλαγές στο Σύνταγμα και η φορολογική αποκέντρωση

Από την
Ελλη Αβραμίδου*

H επικείμενη διαδικασία για την αλλαγή του Συντάγματος θα πρέπει να παράγει ωφέλιμα για τη χώρα και τους πολίτες αποτελέσματα και να γίνεται καταρχάς με συναίνεση και διάλογο μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων. Η συνταγματική αναθεώρηση του 2001 επέφερε αλλαγές στον αυτοδιοικητικό θεσμό με την αναθεώρηση του άρθρου 102 του

Συντάγματος. Κατοχυρώθηκαν οι δύο βαθμοί της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, εισήχθη το τεκμήριο της αρμοδιότητας υπέρ των ΟΤΑ για τη διοίκηση των «τοπικών υποθέσεων», κατοχυρώθηκε η υποχρέωση του κράτους να εξασφαλίζει τους αναγκαίους πόρους για την εκπλήρωση της αποστολής και των αρμοδιοτήτων τους, προβλέφθηκε η δυνατότητα ανάθεσης στους ΟΤΑ κρατικών αρμοδιοτήτων, που συνιστούν «αποστολή του κράτους», με ανάλογη μεταφορά πόρων, και κατοχυρώθηκαν η δημοσιονομική και η οικονομική αυτοτέλεια των ΟΤΑ με τη μεταφορά αντίστοιχων πόρων.

Δυστυχώς, όμως, οι περισσότερες από αυτές τις αλλαγές έμειναν χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα. Η Αυτοδιοίκηση ποτέ δεν έγινε οικονομικά ανεξάρτητη, ενώ ο έλεγχος του Κεντρικού Κράτους έγινε ακόμα πιο ασφυκτικός. Αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος ήταν η σώρευση οικονομικών πόρων που ανήκουν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και δεν αποδίδονται με ευθύνη της κεντρικής εξουσίας σε αυτή. Είναι επομένως προφανές ότι η δυσλειτουργία αυτή εμποδίζει τους ΟΤΑ να λειτουργήσουν όπως προβλέπει ο θεσμικός ρόλος τους, με άμεση συνέπεια τις κακές υπηρεσίες και τις αδυναμίες λειτουργίας που εισπράττουν ως τελικοί αποδέκτες οι υπερφορολογούμενοι δημότες. Η φορολογική αποκέντρωση στην Ελλάδα ρυθμίζεται από το Σύνταγμα και τους νόμους. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 78 του Συντάγματος, κανένας φόρος δεν επιβάλλεται ούτε εισπράττεται χωρίς τυπικό νόμο, που θα καθορίζει το υποκείμενο της φορολογίας και το εισόδημα, το είδος της περιουσίας, τις δαπάνες και τις συναλλαγές ή τις κατηγορίες τους, στις οποίες αναφέρεται ο φόρος.

Συνεπώς, η επιβολή φόρου, ο προσδιορισμός του υποκειμένου της φορολογίας, ο καθορισμός των φορολογικών συντελεστών και των απαλλαγών ή εξαιρέσεων ανήκουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα του κράτους. Σύμφωνα με το άρθρο 102 παρ. 5 του Συντάγματος, νόμος ορίζει τα σχετικά με την απόδοση και την κατανομή μεταξύ των ΟΤΑ των φόρων ή των τελών που καθορίζονται υπέρ αυτών και εισπράττονται από το κράτος. Με βάση τα προαναφερθέντα, η φορολογική εξουσία των ΟΤΑ παραμένει, ουσιαστικά, ανύπαρκτη. Ως αποτέλεσμα, η οικονομική λειτουργία των ΟΤΑ βασίζεται είτε σε ανταποδοτικά τέλη έναντι των παρεχόμενων υπηρεσιών στους πολίτες έκαστου δήμου είτε σε ίδια έσοδα και κρατικές επιχορηγήσεις.

Η ουσιαστική φορολογική αποκέντρωση αποτελεί τη μεγάλη πρόκληση και θα πρέπει να είναι το βασικό αίτημα των ΟΤΑ στην επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση. Η υλοποίησή της, όμως, θα πρέπει να συνοδεύεται από επιστημονική τεκμηρίωση, ώστε να μπορούν να εκτιμώνται οι επιπτώσεις των σχεδιαζόμενων συνταγματικών παρεμβάσεων και τα αποτελέσματα από την εφαρμογή τους.

*Δικηγόρος Πειραιά, υποψήφια διδάκτωρ Νομικής του ΕΚΠΑ