Παιδεία; Ακολούθησε την Εσθονία

17:44 25/3/2018 - Πηγή: Dimokratianews

Παιδεία; Ακολούθησε την Εσθονία25.03.2018Άρθρα

Τι κάνει η χώρα της Βαλτικής και τι (δεν) κάνουμε εμείς

Από τον
Παναγιώτη Μανωλάκο*

O 21ος αιώνας θα είναι η εποχή που η πνευματική εργασία θα είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για την ευημερία των κοινωνιών, ο αιώνας της οικονομίας της γνώσης. Νέες τεχνολογίες ωριμάζουν γρήγορα, οι χωρικοί περιορισμοί για την εργασία πολλές φορές εκλείπουν, τα αποτελέσματα της 4ης βιομηχανικής επανάστασης θα είναι σύντομα ορατά. Αυτό, όμως, σημαίνει ότι οι νέοι θα πρέπει

να είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις αυτής της νέας εποχής.

Τι συμβαίνει, όμως, στη χώρα μας; Ακόμη και αν ξεχάσουμε για μια στιγμή τη φυγή καλά εκπαιδευμένων νέων μέσα στην κρίση, νέων που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην αύξηση του παραγόμενου προϊόντος της χώρας, αν δεν είχαμε εγκλωβιστεί στην κρίση χωρίς σχέδιο και πυξίδα, θα διαπιστώσουμε ότι η εκπαίδευση πάσχει. Κάθε φορά που βλέπουμε τα αποτελέσματα του διεθνούς προγράμματος αξιολόγησης μαθητών PISA, διαπιστώνουμε πόσο προβληματική είναι η κατάσταση της εκπαίδευσης.

Ας δούμε την κατάσταση αναλυτικά. Στον διαγωνισμό του 2015, με τη συμμετοχή 72 -μελών του ΟΟΣΑ και συνεργαζόμενων- χωρών, οι Ελληνες μαθητές έλαβαν την 43η θέση στις Φυσικές Επιστήμες και στα Μαθηματικά, ενώ στην κατανόηση κειμένου την 41η. Αυτή η επίδοση μας τοποθετεί χαμηλότερα από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ, με στατιστικά σημαντική διαφορά, κάτι που συμβαίνει διαρκώς από το 2000. Ας σημειωθεί ότι η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες που καταγράφουν σταθερή πτώση από 5 έως 10 μονάδες στη Φυσική σε κάθε αξιολόγηση PISA. Τα αποτελέσματα του ίδιου διαγωνισμού τοποθετούν στην κορυφή της Ευρώπης τη Φινλανδία και την Εσθονία.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το παράδειγμα της Εσθονίας. Πρόκειται για μια χώρα που κατάφερε να μεταμορφωθεί σε πολλούς τομείς και να είναι σήμερα στην πρωτοπορία όχι μόνο της εκπαίδευσης αλλά και της ψηφιακής διακυβέρνησης, ενώ είναι τρίτη στην Ευρώπη σε αναλογία start-up επιχειρήσεων ως προς τον πληθυσμό. Τι είναι, όμως, αυτό που έχει επιτρέψει στην Εσθονία να επιτύχει τόσα πολλά στον τομέα της εκπαίδευσης; Φαίνεται ότι είναι ένας συνδυασμός αυξημένης αυτονομίας, ισοτιμίας αλλά και λογοδοσίας. Συγκεκριμένα, η ευθύνη για το εκπαιδευτικό σύστημα μοιράζεται ανάμεσα στις κεντρικές και τις τοπικές Αρχές, τα σχολεία διαθέτουν υψηλό επίπεδο αυτονομίας στην εκπαιδευτική διαδικασία και την κατανομή των πόρων. Το κράτος, από την άλλη πλευρά, καθορίζει εθνικά πρότυπα και θεσπίζει αρχές χρηματοδότησης της εκπαίδευσης, εποπτείας και αξιολόγησης της ποιότητας. Η εκπαίδευση και φροντίδα στην παιδική ηλικία ανήκουν στις τοπικές Αρχές και οι περισσότερες αποφάσεις στην κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση λαμβάνονται από το σχολείο. Ταυτόχρονα, σημαντικό ρόλο έχει η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ενώ τα δημόσια σχολεία είναι η πλειονότητα (96% σε σύγκριση με τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ 81,7%).

Αυτά είχαν ορισμένα ενδιαφέροντα αποτελέσματα - πέραν των αποτελεσμάτων αξιολόγησης PISA. Η Εσθονία κατόρθωσε, μεταξύ άλλων, να έχει τον μικρότερο αριθμό χαμηλών επιδόσεων από μαθητές στην Ευρώπη. Κατόρθωσε επίσης η διαφορά επιδόσεων των μαθητών προερχόμενων από αστικές και αγροτικές περιοχές να είναι -επίσης- η μικρότερη στον κόσμο, ενώ φαίνεται ότι και το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο των γονέων των μαθητών έχει μικρή επίδραση στην πρόοδό τους.

Ας γυρίσουμε, όμως, στη χώρα μας. Τι κάνουμε εμείς; Αντί να αξιοποιούμε επιτυχημένα υποδείγματα άλλων χωρών, όπως η Εσθονία, εμείς κοιτάζουμε πώς θα εξυπηρετηθούν καλύτερα τα μικροσυμφέροντα και οι κομματικές επιδιώξεις. Αντί να τοποθετούμε στο κέντρο της προσοχής τούς μαθητές (γι' αυτούς υπάρχει, άλλωστε, το σχολείο), εμείς προσπαθούμε να εξυπηρετήσουμε συνδικαλιστικές επιδιώξεις ή και ιδεολογήματα που δεν μπορούν να απαντήσουν στις ανάγκες τού σήμερα. Οι αντιφάσεις ανάμεσα στον -παλιό- αντιπολιτευτικό και σημερινό κυβερνητικό λόγο το κάνουν προφανές: «Το 2014, το Κέντρο Μελέτης και Τεκμηρίωσης (ΚΕΜΕΤΕ) της ΟΛΜΕ, στο οποίο πρόεδρος ήταν ο σημερινός αντιπρόεδρος του ΙΕΠ και στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ κ. Παύλος Χαραμής, ανακοινώνει για τα αποτελέσματα του ΟΟΣΑ - PISA ότι “οδηγός στην όποια προσπάθεια για τη βελτίωση του εκπαιδευτικού μας συστήματος δεν μπορεί να είναι οι κατευθύνσεις του ΟΟΣΑ και, γενικότερα, η φιλοσοφία και οι επιδιώξεις των δυνάμεων της αγοράς”, ενώ τώρα ο πρόεδρος του ΙΕΠ καταλήγει: “Η αξία, ωστόσο, κάποιων από τις διαστάσεις της γνώσης και των ικανοτήτων που αξιολογεί το PISA θα πρέπει να επανεξεταστεί από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς είναι όντως κρίσιμες, ιδιαίτερα για τη συμμετοχή των αυριανών πολιτών στη σύγχρονη κοινωνία” και “θα πρέπει επομένως αντίστοιχες πρόνοιες να ληφθούν σχετικά με τα προγράμματα σπουδών, τα βιβλία, τις διαδικασίες μάθησης και την αξιολόγησή τους”» (από την «Εφ. Συντακτών», 08/12/2016).

Ας αποφασίσουμε, λοιπόν, πού θέλουμε να κατευθυνθεί το εκπαιδευτικό μας σύστημα και πώς, γιατί όσο παλινωδούμε με αυτόν τον τρόπο απλώς θα συνεχίζουμε να βυθιζόμαστε και να υπονομεύουμε το μέλλον μας.