Αγορές νερού: Υπόσχονται λύσεις, αλλά κρύβουν παγίδες

11:03 29/10/2024 - Πηγή: Reporter

Σε μια έκθεση-ορόσημο, η Παγκόσμια Επιτροπή για την Οικονομία του Νερού προσδιόρισε πρόσφατα την εμπορευματοποίησή του ως θεμελιώδη λύση για την κλιμακούμενη παγκόσμια κρίση νερού που οφείλεται στο κλίμα. Η λογική είναι απλή: Με την κατάλληλη τιμολόγηση του νερού και τη δημιουργία αγορών για την κατανομή του νερού με βάση τη ζήτηση, θα μπορούσαμε να προωθήσουμε την αποτελεσματικότερη χρήση και να δώσουμε κίνητρα για τη διατήρηση. Ωστόσο, υπάρχουν σοβαρές

ενστάσεις που βασίζονται και σε απτά παραδείγματα από περιοχές που ήδη το νερό έχει εμπορευματοποιηθεί, όπως η Χιλή, η Αυστραλία ή η Καλιφόρνια.

Το παράδειγμα της Χιλής

Οι αγορές νερού τα τελευταία χρόνια έχουν αναβαθμίσει σημαντικά την ικανότητά τους να το κατανέμουν πιο αποτελεσματικά. Όταν επιτρέπεται σε ιδιώτες ή οργανισμούς να ανταλλάσσουν δικαιώματα νερού, εκείνο δίνεται σε εκείνους που το χρειάζονται περισσότερο. Στη Χιλή, μία από τις πρώτες χώρες που εφάρμοσε μια εθνική αγορά νερού, οι γεωργικοί παραγωγοί μπορούν να αγοράζουν νερό από άλλες περιοχές ή βιομηχανίες που έχουν πλεόνασμα. Λόγω αυτής της ευελιξίας, το σύστημα επιτρέπει την άνθηση καλλιεργειών υψηλής αξίας ακόμη και κατά τη διάρκεια ξηρασίας.

Συμβάλλοντας στη μείωση της αναποτελεσματικής χρήσης του νερού, η αγορά της Χιλής ενίσχυσε τη γεωργική παραγωγικότητά της. Την περίοδο 1985-2018, η γεωργία έντασης νερού στις περιοχές Atacama και Coquimbo αυξήθηκε σημαντικά, καθώς οι αγορές νερού επέτρεψαν την πιο ευέλικτη κατανομή σε περιοχές υψηλής ζήτησης.

Η περίπτωση της Αυστραλίας

Η ίδια αρχή έχει εφαρμοστεί στο Murray-Darling της Αυστραλίας, όπου οι αγρότες ανταλλάσσουν δικαιώματα νερού για να προσαρμοστούν στις διακυμάνσεις της διαθεσιμότητας. Όπως αναφέρει το Bloomberg, το εμπόριο νερού στην Αυστραλία είναι περίπου 4 δισεκατομμύρια δολάρια Αυστραλίας ετησίως (2,7 δισεκατομμύρια δολάρια) και έχει καταστήσει την Αυστραλία τον ένατο μεγαλύτερο εξαγωγέα τροφίμων στον κόσμο. Οι ίδιες αγορές μπορούν επίσης να δώσουν κίνητρα για την εξοικονόμηση νερού. Η Κεντρική Κοιλάδα της Καλιφόρνιας επιτρέπει την εμπορία γεωργικών υδάτων, επιτρέποντας στους αγρότες να αντιμετωπίζουν τις περιοδικές ξηρασίες αγοράζοντας νερό από πιο πλούσιες σε πόρους περιοχές.

Οι κρυφές παγίδες των αγορών νερού

Όμως, η εμπειρία της Χιλής αναδεικνύει επίσης τις παγίδες των αγορών νερού. Η αγορά νερού της Χιλής έχει οδηγήσει σε σημαντικές ανισότητες. Οι μεγάλες αγροτικές επιχειρήσεις έχουν αποκτήσει σημαντικά δικαιώματα νερού, αφήνοντας τους μικρότερους αγρότες και τις κοινότητες με ελάχιστη πρόσβαση. Με τους πλουσιότερους παίκτες να κυριαρχούν στην αγορά, οι περιθωριοποιημένες κοινότητες είναι αποκλεισμένες.

Τέτοια αποτελέσματα εγείρουν σοβαρές ανησυχίες για την ισότητα. Το νερό δεν είναι απλώς ένα οικονομικό αγαθό- είναι ένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμα. Ένα σύστημα που επιτρέπει στους πλουσιότερους να αγοράζουν το περισσότερο νερό κινδυνεύει να υπονομεύσει την πρόσβαση εκείνων που το χρειάζονται περισσότερο. Μετά την ενοποίηση των δικαιωμάτων χρήσης νερού στην κοιλάδα Limarí της βόρειας Χιλής μεταξύ μερικών μεγάλων γεωργικών εταιρειών, οι μικροκαλλιεργητές δεν είχαν αρκετό νερό κατά τη διάρκεια των ξηρών ετών. Και παρόμοιες τάσεις έχουν παρατηρηθεί στην Καλιφόρνια, όπου ένα μικρό ποσοστό κατόχων δικαιωμάτων χρήσης νερού ελέγχει τη διαθεσιμότητά του, ωφελώντας δυσανάλογα τη γεωργία μεγάλης κλίμακας.

Επιπλέον, οι αγορές νερού μπορούν να οδηγήσουν σε περιβαλλοντική υποβάθμιση. Στη Χιλή, η εκτροπή νερού για γεωργική χρήση έχει κατά καιρούς θέσει σε κίνδυνο την οικολογική υγεία των ποταμών και των υγροτόπων. Στην Αυστραλία, η υπερεκμετάλλευση έχει οδηγήσει σε σοβαρές περιβαλλοντικές συνέπειες, συμπεριλαμβανομένης της κατάρρευσης των ποτάμιων οικοσυστημάτων και της εξάντλησης των επιφανειακών και υπόγειων υδάτινων πόρων, απειλώντας τη βιοποικιλότητα.

Η Καλιφόρνια έχει αντιμετωπίσει παρόμοιες προκλήσεις. Αν και η εμπορία νερού έχει συμβάλει στην εξισορρόπηση της προσφοράς και της ζήτησης σε ορισμένες περιοχές, έχει επίσης αποκαλύψει βαθιές ανισότητες. Οι μικροκαλλιεργητές της Κεντρικής Κοιλάδας αγωνίζονται να ανταγωνιστούν τις μεγαλύτερες αγροτικές επιχειρήσεις για το νερό, ενώ οι φτωχότερες αστικές κοινότητες αντιμετωπίζουν υψηλότερες τιμές νερού. Σε περιόδους ξηρασίας, το σύστημα που καθοδηγείται από την αγορά τείνει να ευνοεί εκείνους που έχουν την οικονομική δυνατότητα να πληρώσουν, αφήνοντας πίσω τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς.

Αυξανόμενο πρόβλημα η κερδοσκοπική συσσώρευση νερού

Η κερδοσκοπική συσσώρευση νερού αποτελεί επίσης ένα αυξανόμενο πρόβλημα. Στην Καλιφόρνια, ορισμένοι παράγοντες έχουν παρακρατήσει νερό από την αγορά, περιμένοντας να αυξηθούν οι τιμές, μετατρέποντας ουσιαστικά το νερό - έναν ζωτικό πόρο - σε οικονομικό περιουσιακό στοιχείο. Αυτό έχει συμβάλει σε τοπικές ελλείψεις και έχει οδηγήσει σε αύξηση των τιμών σε περιοχές που ήδη αντιμετωπίζουν πρόβλημα με το νερό.

Πέρα από τις αδυναμίες της αγοράς, υπάρχουν βαθύτερα ζητήματα ισότητας και δικαιοσύνης που πρέπει να εξεταστούν. Η ικανότητα των πλουσιότερων οντοτήτων να αγοράζουν δικαιώματα σημαίνει ότι οι αγορές νερού είναι επιρρεπείς στη μονοπώληση.

Αυτό είναι ένα επίμονο ζήτημα στη Χιλή, όπου μεγάλες αγροτικές επιχειρήσεις και εταιρείες εξόρυξης στριμώχνουν την αγορά, ιδίως σε περιοχές που είναι επιρρεπείς στην ξηρασία.

Μια άλλη πρόκληση είναι ότι οι αγορές νερού συχνά συγκρούονται με τα παραδοσιακά δικαιώματα νερού, οδηγώντας σε νομικές και κοινωνικές συγκρούσεις. Στη Χιλή, οι κάτοχοι προηγούμενων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των αυτοχθόνων κοινοτήτων, έχουν υποστεί εκτοπισμό καθώς τα δικαιώματα νερού έχουν εμπορευματοποιηθεί και πωληθεί σε μεγαλύτερες επιχειρηματικές οντότητες. Τέτοιες αδικίες εγείρουν θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με την ηθική της εμπορευματοποίησης ενός πόρου που πολλές κοινότητες θεωρούν ως δημόσιο αγαθό.

Η διεκδίκηση του νερού αυξάνει τη πιθανότητα νέων διασυνοριακών συγκρούσεων

Γενικότερα, η εφαρμογή των αγορών νερού είναι μια δύσκολη και πολύπλοκη διαδικασία. Οι διασυνοριακές συγκρούσεις για το νερό - όπου οι πηγές νερού διασχίζουν περιφερειακά ή εθνικά σύνορα - αποτελούν αυξανόμενη ανησυχία. Οι αγορές που επιτρέπουν σε μια περιοχή να ανταλλάσσει νερό, κινδυνεύουν να πυροδοτήσουν συγκρούσεις μεταξύ δικαιοδοσιών. Για παράδειγμα, η λεκάνη του ποταμού Κολοράντο, την οποία μοιράζονται επτά πολιτείες των ΗΠΑ και το Μεξικό, έχει γίνει πηγή αυξανόμενων εντάσεων, καθώς η εμπορία νερού στις πρώτες επηρεάζει τους χρήστες στα δεύτερη. Τα ισχυρά ρυθμιστικά πλαίσια είναι απαραίτητα για την πρόληψη τέτοιων συγκρούσεων, αλλά η δημιουργία τους απαιτεί σημαντική πολιτική βούληση και πόρους.

Η υπόσχεση των αγορών νερού έγκειται στη δυνατότητά τους να αντιμετωπίσουν τη λειψυδρία δίνοντας κίνητρα για διατήρηση και αποδοτικότητα. Ωστόσο, δεν μπορούν να αγνοηθούν οι κίνδυνοι που ενέχουν, ιδίως για την ισότητα και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Η Χιλή, η Αυστραλία και η Καλιφόρνια παρέχουν πολύτιμα διδάγματα σχετικά με τα όρια της διαχείρισης των υδάτων με γνώμονα την αγορά. Η μονοπώληση, η κερδοσκοπική αποθησαύριση και η περιβαλλοντική υποβάθμιση αποτελούν σημαντικούς κινδύνους όταν το νερό αντιμετωπίζεται καθαρά ως εμπόρευμα.

Χρειάζονται ισορροπημένες και στοχευμένες παρεμβάσεις

Ως εκ τούτου, το Projectsyndicate συμπεραίνει ότι απαιτείται μια ισορροπημένη προσέγγιση. Οι αγορές νερού πρέπει να ρυθμίζονται με προσοχή και μελέτη για να διασφαλίζεται η δίκαιη πρόσβαση, να αποτρέπεται η συγκέντρωση της αγοράς και να προστατεύονται τα οικοσυστήματα. Τα υβριδικά συστήματα που συνδυάζουν μηχανισμούς της αγοράς με ισχυρή δημόσια εποπτεία και κοινοτική διαχείριση θα μπορούσαν να προσφέρουν μια πιο δίκαιη και βιώσιμη λύση. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει επίσης να υπερασπίζονται τα δικαιώματα των ευάλωτων κοινοτήτων και να αναγνωρίσουν το νερό ως δημόσιο αγαθό αντί για εμπορεύσιμο περιουσιακό στοιχείο.

#Νερό #Αγορές #εμπόρευμα #τιμή #γεωργία