Ηλεκτρονικές συναλλαγές: Ανάγκη για πιο στοχευμένα κίνητρα-Προτάσεις σε τέσσερις άξονες

10:19 4/4/2023 - Πηγή: Reporter

Η χρήση των καρτών για πληρωμές (χρεωστικές, πιστωτικές και προπληρωμένες) στην Ελλάδα έχει «εκτοξευθεί» μετά το 2015 κατά περισσότερες από 12 φορές αναφορικά με τον αριθμό συναλλαγών και κατά περισσότερες από 5 φορές αναφορικά με την αξία συναλλαγών. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα της νέας μελέτης του ΙΟΒΕ με τίτλο «Ηλεκτρονικές πληρωμές στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της πανδημίας», η οποία κατέγραψε

την εξέλιξη αυτού του είδους πληρωμών κυρίως την περίοδο 2020-2022.

Σε ένα πρώτο σχόλιο κατά την έναρξη της παρουσίασης της έρευνας, ο Γενικός Διευθυντής του ΙΟΒΕ, Νίκος Βέττας, τόνισε ότι «οι ηλεκτρονικές πληρωμές φέρνουν μεγαλύτερη διαφάνεια στις συναλλαγές στο επίπεδο της λιανικής και εκτός των άλλων τονώνουν τα φορολογικά έσοδα». Ένα ορόσημο, που αναδείχθηκε από τη συγκεκριμένη μελέτη, αποτελεί το γεγονός ότι η συνολική αξία των εγχώριων συναλλαγών με ελληνικές κάρτες ξεπέρασε την αξία αναλήψεων μετρητών για πρώτη φορά το 2022. Δηλαδή η κάρτα κατέχει πλέον την… μερίδα του λέοντος έναντι του ρευστού. Ωστόσο, η επικράτηση της κάρτας σημαίνει και δραστική μείωση της μέσης αξίας συναλλαγών, καθώς επεκτάθηκε σε μικρότερης αξίας πληρωμές. Η φθίνουσα πορεία του μέσου όρου έχει μεγάλη ένταση, καθώς ξεπερνούσε τα 100 πριν το 2010, ενώ το 2022 «έπεσε» κάτω από τα 30 ευρώ.

Τρεις περίοδοι «σταθμοί» ήταν αυτές που συνέβαλλαν στο να γίνουν οι online payments η νέα κανονικότητα στη χώρα. Η αρχή έγινε το 2015 με τους κεφαλαιακούς περιορισμούς (capital controls) ως προς την ανάληψη μετρητών από τα ATM. Ακολούθησαν ορισμένα μέτρα πολιτικής με έμφαση σε οριζόντια αντικίνητρα για χρήση μετρητών (νόμοι 4446/2016, 4646/2019), αντίστοιχα μέτρα με έμφαση σε στοχευμένα θετικά κίνητρα για ηλεκτρονικές πληρωμές (νόμος 4876/2021), ενώ το «παζλ» ήρθε να ολοκληρώσει η πανδημία της Covid-19, που ενίσχυσε και την κάρτα έναντι των μετρητών, αλλά και τις εξ αποστάσεως συναλλαγές έναντι της φυσικής παρουσίας. Σε αριθμούς αυτό σημαίνει ότι από το 7,5% των συναλλαγών μέσω κάρτας το 2015 πήγαμε στο 18% το 2017, στο 21,2% το 2019, ενώ το 2021 η Ελλάδα ξεπέρασε για πρώτη φορά το μέσο όρο της ευρωζώνης, με το σχετικό ποσοστό να ανέρχεται στο 37,1% (έναντι 36,8% της ευρωζώνης). Ωστόσο, παραμένει μόλις στην 18η θέση μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Επιπλέον, το IOBE δείχνει στην έρευνά του ότι η χρήση είναι χαμηλή σε επιμέρους συναλλαγές, όπως π.χ. στις υπηρεσίες.

Μάλιστα, μετά την κρίση της πανδημίας με τα lockdown και τα ευρύτερα περιοριστικά μέτρα, η ετήσια εξάπλωση των καρτών απέκτησε ισχυρότερη δυναμική, καθώς πέρα από την προσωρινή θετική επίδραση των μέτρων κατά της Covid-19, οι διαδικτυακές συναλλαγές εμφανίζουν μια μόνιμη ώθηση μετά το 2019. Παράλληλα, σε ό,τι αφορά τις συναλλαγές με φυσική παρουσία, η υποβόσκουσα τάση για συναλλαγές με κάρτες πληρωμών δια ζώσης επιταχύνθηκε κατά τη διάρκεια της περιόδου 2019-2022.

Προτάσεις πολιτικής σε τέσσερις άξονες

«Η περαιτέρω εξάπλωση των ηλεκτρονικών πληρωμών στην Ελλάδα μπορεί να ενισχύσει σημαντικά τα δημόσια έσοδα, με ευρύτερα θετικές συνέπειες για την οικονομική και κοινωνική ευημερία», αναφέρεται στα συμπεράσματα της μελέτης. Σε αυτό το πλαίσιο, το ΙΟΒΕ προτείνει μέτρα με βάση τέσσερις συγκεκριμένους άξονες, που έχουν ως εξής:

Α) Θετικά φορολογικά κίνητρα σε όρους ζήτησης - Προτείνεται ως μέτρο η επιστροφή χρημάτων (cashback), με μεγαλύτερη διαφάνεια και άμεση εφαρμογή, σε πιλοτική βάση στόχο, αλλά και η επέκταση του πεδίου ορισμού/ παραμετροποίηση του Νόμου 4876/2021 σε συναλλαγές με υψηλό κίνδυνο φοροδιαφυγής.

Β) Θετικά φορολογικά κίνητρα σε όρους προσφοράς - Σε αυτή την περίπτωση προτείνονται στοχευμένες εκπτώσεις σε cash για επαγγελματίες, ενώ συστήνεται και η σύνδεση μέρους των εκπιπτόμενων δαπανών των αυτοαπασχολούμενων με χρήση επαγγελματικού λογαριασμού και ηλεκτρονικών μέσων πληρωμών.

Γ) Επαναπροώθηση λοταρίας - Η εισαγωγή λοταρίας για στοχευμένες κατηγορίες επαγγελματιών αποτελεί μία καλή λύση για το ΙΟΒΕ, το οποίο προτείνει ως έξτρα μέτρο τη διαφήμιση της υπάρχουσας λοταρίας, με στόχο να γίνει περισσότερο στοχευμένη και αποτελεσματική.

Δ) Ρυθμιστικό πλαίσιο - Προτείνεται η εφαρμογή της υποχρεωτικής αποδοχής πληρωμών με ηλεκτρονικά μέσα σε όλους τους παρόχους υπηρεσιών, για συναλλαγές B2B και B2C. Μέρος των δημόσιων μεταβιβαστικών πληρωμών μπορεί επίσης να γίνεται μέσω των ηλεκτρονικών μέσων πληρωμών.

Η φοροδιαφυγή θέλει στοχευμένα μέτρα

Για το ΙΟΒΕ είναι κομβικό να ενισχυθούν περαιτέρω οι ηλεκτρονικές πληρωμές, καθώς παρά την πρόσφατη βελτίωση, στην Ελλάδα καταγράφεται ένα από τα υψηλότερα «κενά ΦΠΑ» στην ΕΕ. Επιπλέον, η υψηλότερη χρήση ηλεκτρονικών πληρωμών σχετίζεται με χαμηλότερο «κενό ΦΠΑ» ανά την Ευρώπη, ενώ η εξάπλωση των ηλεκτρονικών πληρωμών στην Ελλάδα έχει σημαντικά θετική επίδραση στα φορολογικά έσοδα. Πιο συγκεκριμένα, η Ελλάδα καταλαμβάνει την τέταρτη θέση με ποσοστό 19,7%, με τη Ρουμανία να βρίσκεται στην πρώτη θέση με 35,7%, ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ βρίσκεται πολύ χαμηλότερα, στο 10%.

Όπως ανέφερε ο κ. Βέττας, το περίφημο αυτό «κενό» είναι ένας σύνθετος δείκτης και παρόλο που έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια, παραμένει «πονοκέφαλος» για την οικονομική πολιτική. Σε επίπεδο Ευρώπης, δε, υπάρχει έντονη συσχέτιση των εσόδων από ΦΠΑ και των ηλεκτρονικών συναλλαγών, κάνοντας πιο στοχευμένη την προσπάθεια μείωσης του κενού. Σημείωσε ακόμη ότι το «κενό ΦΠΑ» είναι κάτι ευρύτερο και έχει να κάνει με τη δομή της ελληνικής οικονομίας, καθώς και με τη φύση του εμπορίου (χονδρικού και λιανικού).

Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, ο Γενικός Διευθυντής του ΙΟΒΕ δήλωσε πως τα κίνητρα είχαν επίδραση και μάλιστα συνεχιζόμενη ως προς την κάλυψη του «κενού ΦΠΑ». Προς την ίδια κατεύθυνση κινούνται οι έλεγχοι για φοροδιαφυγή και οι ποινές, πρόσθεσε, ενώ συμπλήρωσε ότι τα φορολογικά έσοδα διαμορφώθηκαν σε καλύτερα από το αναμενόμενο επίπεδα λόγω α) της μεγέθυνσης της οικονομίας, β) του υψηλού πληθωρισμού και των έμμεσων φόρων και γ) των κινήτρων για την αύξηση των συναλλαγών με κάρτα.

Ο ίδιος ανέφερε ότι μπορεί να έχει αυξηθεί η χρήση των ηλεκτρονικών καρτών, αλλά δεν είναι ομοιόμορφη. «Άρα ίσως είναι ώρα πλέον μετά από 7 χρόνια, από τα πρώτα κίνητρα, ώστε τα κίνητρα να γίνουν περισσότερο στοχευμένα παρά γενικά και να υπάρξει στόχευση εκεί που αναμένει κανείς ότι υπάρχει μεγαλύτερο πρόβλημα φοροδιαφυγής. Και βέβαια το πρόβλημα αυτό είναι διπλό, καθώς δεν χάνεται μόνο ο ΦΠΑ, αλλά χάνεται και το εισόδημα το οποίο δεν δηλώνεται σε συνάφεια αυτού», τόνισε ο κ. Βέττας.

Σημείωσε επίσης ότι το ζήτημα της μη δηλωμένης αγοράς αφορά κυρίως τις υπηρεσίες και λύνεται με ένα μέτρο πολιτικής. Όπως είπε, πηγαίνουμε προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά πρέπει να γίνουμε πιο στοχευμένοι, ενώ αυτή η στόχευση μπορεί να γίνει και μέσα στις κατηγορίες, με παράλληλη αύξηση κινήτρων και εντός της προσφοράς. Ωστόσο, επισήμανε, αυτά δε λύνουν το πρόβλημα σε έκταση 6 ή 12 μηνών, αλλά μειώνουν σταδιακά την επίδρασή του.

Αριστοτέλης Παππάς

ΙΟΒΕΝίκος Βέτταςπληρωμές με κάρταπανδημίαφοροδιαφυγήκενό ΦΠΑμελέτηέρευναφορολογικα εσοδα