Διαχείριση απορριμμάτων: Κάν’ το όπως η Φινλανδία

08:28 3/9/2019 - Πηγή: Green agenda

Ο Πάνος Καραμερτζάνης μένει τα τελευταία 10 χρόνια με την οικογένειά του στο Ελσίνκι, εργαζόμενος στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Χημικών. «Μένουμε σε μια μονοκατοικία στο προάστιο Εσπο. Οταν μετακομίσαμε, ξεκινήσαμε όπως όλοι να ενοικιάζουμε έναν κάδο απορριμμάτων από τον δήμο. Κάθε φορά που ο κάδος αυτός γεμίζει και τον αδειάζουν, ο δήμος μάς χρεώνει ένα ποσό, περίπου 7-8 ευρώ. Ο δήμος έρχεται βάσει προγράμματος που ζητείς εσύ – για παράδειγμα, στις διακοπές μπορείς να ζητήσεις να μη συλλέξουν σκουπίδια για δύο-τρεις εβδομάδες ή, αν έχεις κόσμο, να σου τον αδειάζουν κάθε μέρα. Στον κάδο αυτό μπορούν

να πεταχτούν τα πάντα, εκτός από χημικά, μπαταρίες και άλλα επικίνδυνα οικιακά απόβλητα. Αν ζητήσεις από τον δήμο να έχεις δικό σου κάδο ανακύκλωσης, μπορείς, αλλά θα πληρώνεις επιπλέον για την αποκομιδή».

Ομως, ο κόσμος δεν πετάει τα πάντα στον κοινό κάδο. «Τα χαρτιά, τα χαρτόνια, το γυαλί και το μέταλλο τα πηγαίνουμε στο σούπερ μάρκετ ή σε ειδικά σημεία ανακύκλωσης. Εχουμε κάδους στο σπίτι και τα διαχωρίζουμε. Τα καταστήματα που πωλούν τα προϊόντα δέχονται πίσω τις συσκευασίες. Για παράδειγμα, τα ληγμένα φάρμακα στο φαρμακείο, τα κουτιά από τις μπογιές στο χρωματοπωλείο κ.ο.κ. Ειδικά για τα πλαστικά μπουκάλια και τα κουτάκια αναψυκτικών ή ποτών, τα βάζεις σε ένα μηχάνημα που σκανάρει τον κωδικό τους και σου επιστρέφει 0,25-0,40 ευρώ. Αν σκεφτείς ότι ένα μικρό μπουκάλι νερό κοστίζει μισό ευρώ, ουσιαστικά παίρνεις πίσω την αξία του».

Το... χαρτζιλίκι

Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε πέρυσι σε ημερίδα ο επίτιμος πρόξενος στη χώρα μας Μάρκο Σουομαλάινεν, κάθε δευτερόλεπτο επιστρέφονται στη Φινλανδία σαράντα κουτιά αλουμινίου, δώδεκα πλαστικά μπουκάλια και τρεις γυάλινες φιάλες. Η συλλογή πλαστικών ή γυάλινων φιαλών για ανακύκλωση είναι εδώ και δεκαετίες ένας από τους πιο δημοφιλείς τρόπους για να βγάλουν χαρτζιλίκι τα παιδιά.

Τα μπουκάλια, όμως, είναι τα μόνα πλαστικά που ανακυκλώνονται. Τα περισσότερα πηγαίνουν μέσω των κοινών σκουπιδιών για καύση. Οσο για τα υπόλοιπα; «Αν έχεις κάτι που δεν το χρειάζεσαι, μπορείς να το πουλήσεις σε ειδικά σάιτ, οι Φινλανδοί πολύ συχνά αγοράζουν πράγματα από “δεύτερο χέρι”. Ειδάλλως, μπορείς να το χαρίσεις σε ένα κέντρο ανακύκλωσης. Αν όμως το αντικείμενο είναι σπασμένο ή χαλασμένο (λ.χ. ένα έπιπλο), τότε θα πρέπει να πληρώσεις ανάλογα με το βάρος ή τον όγκο του».

Στις πολυκατοικίες, οι κάδοι δεν είναι ατομικοί, αλλά ένας ή δύο για όλο το κτίριο και βρίσκονται σε ειδικό δωμάτιο, το κλειδί (ή τον κωδικό) του οποίου έχουν οι υπάλληλοι καθαριότητας. «Το κόστος της αποκομιδής των απορριμμάτων, που είναι ένα σεβαστό ποσό, συμπεριλαμβάνεται μαζί με τη θέρμανση στα κοινόχρηστα και καταβάλλεται από τον ιδιοκτήτη του σπιτιού, ο οποίος στη συνέχεια το ενσωματώνει στο ενοίκιο».

Οπως καταλήγει ο κ. Καραμερτζάνης, μια σημαντική διαφορά των Φινλανδών και των Ελλήνων είναι η ύπαρξη έντονης περιβαλλοντικής συνείδησης. «Δεν θα δεις ποτέ άνθρωπο να πετά σκουπίδια στον δρόμο, ούτε να ρίχνει λάδια στον υπόνομο ή στο χώμα. Ούτε βέβαια είναι δυνατόν να πετάξεις σκουπίδια... στον κάδο του γείτονα. Οι Φινλανδοί είναι εξαιρετικά πειθαρχημένοι στο θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων τους. Δεν θα πετάξει ποτέ κανείς λάθος πράγματα στην ανακύκλωση, ούτε καν λερωμένη συσκευασία».

Αυτή λοιπόν είναι η διαχείριση των απορριμμάτων στη Φινλανδία, μέσα από τα μάτια ενός Ελληνα. Το μοντέλο αυτό (όχι μόνο ως προς τη διαλογή και την αποκομιδή των απορριμμάτων, αλλά στον πλήρη κύκλο του) θα αποτελέσει ένα από τα καλά παραδείγματα για τη χώρα μας στον τομέα αυτό, σύμφωνα με όσα ανέφερε στις προγραμματικές δηλώσεις του στη Βουλή ο υπουργός Περιβάλλοντος Κωστής Χατζηδάκης.

Τι γίνεται στη Φινλανδία; Η ανακύκλωση στη σκανδιναβική χώρα δεν είναι νέα υπόθεση – μάλιστα ειδικά για το χαρτί (μιας και εκεί υπάρχει δυναμική χαρτοβιομηχανία) ξεκίνησε ήδη από τη δεκαετία του ’40 και φθάνει σήμερα σε ποσοστό μεγαλύτερο του 70%. Τα επιτεύγματα της Φινλανδίας στον τομέα είναι ιδιαίτερα σημαντικά: Το 2017 το ποσοστό των απορριμμάτων που θάβονται σε ΧΥΤΥ έπεσε στο (ασύλληπτο για τη χώρα μας) 1%, με το 58% να αποτεφρώνεται και το 41% να ανακτάται. Από το 2010 η χώρα είχε εισάγει τέλος ταφής για τα απορρίμματα (κάτι που υπήρχε και στη χώρα μας μέχρι πρόσφατα, αλλά... ποτέ δεν εφαρμόστηκε), το οποίο ξεκίνησε από τα 40 ευρώ/τόνο και αυξανόταν κάθε έτος, καθιστώντας ασύμφορη για τους δήμους την ταφή.

Η ομάδα ειδικών

Οι στόχοι της χώρας έως το 2023 ορίζονται από το Εθνικό Σχέδιο Αποβλήτων με αναλυτικούς στόχους για τέσσερις τομείς-κλειδιά: την κατασκευή, τα βιοαποδομήσιμα, τα αστικά απόβλητα και τα ηλεκτρικά / ηλεκτρονικά απόβλητα. Τον ρυθμό δίνει η Στρατηγική Ομάδα Συνεργασίας για τα Απορρίμματα, μια ομάδα ειδικών που ορίστηκε από τον υπουργό Περιβάλλοντος και υποστηρίζει την κατάρτιση των επιμέρους, ειδικών σχεδίων (και δεν αλλάζει όποτε γίνονται εκλογές, όπως είθισται λ.χ. στη χώρα μας με τον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης).

Η συζήτηση στη Φινλανδία για τη διαχείριση των απορριμμάτων περιστρέφεται σήμερα κυρίως γύρω από την τύχη των πλαστικών, που ξεκίνησαν να συλλέγονται προς ανακύκλωση μόλις το 2016 (τα ποσοστά ανακύκλωσης κυμαίνονται μόλις στο 16-17%). Τα περισσότερα από τα πλαστικά καταλήγουν στα κοινά απορρίμματα και οδηγούνται σε κάποια από τις επτά μονάδες αποτέφρωσης της χώρας για την παραγωγή ενέργειας (μια πρακτική που όμως σήμερα θεωρείται ασύμβατη με τις αρχές της «κυκλικής οικονομίας»).

Ο «οδικός χάρτης για τα πλαστικά», που ολοκληρώθηκε πρόσφατα από το φινλανδικό υπουργείο Περιβάλλοντος, ορίζει τα βήματα που πρέπει να ακολουθηθούν για τη μείωση των παραγόμενων πλαστικών απορριμμάτων. Ανάμεσα στα μέτρα που σήμερα εξετάζονται είναι η σταδιακή φορολόγηση των πλαστικών συσκευασιών (ιδίως όσων προέρχονται από το εξωτερικό), ξεκινώντας από τα πλαστικά μιας χρήσης, και η παροχή φορολογικών απαλλαγών στις εταιρείες που χρησιμοποιούν φιλικότερες προς το περιβάλλον μεθόδους συσκευασίας των προϊόντων τους. Για την ανακύκλωση, προτείνεται να εστιάζει στις κατηγορίες εκείνες των πλαστικών από τα οποία μπορεί να παραχθεί μια αξιόλογη πρώτη ύλη, καθώς το πλήθος των πλαστικών που κυκλοφορούν στην αγορά θεωρείται ότι περιορίζει τις δυνατότητες σωστής διαλογής. Το μόνο σίγουρο είναι πως, ό,τι αποφασιστεί, θα εφαρμοστεί.

Η προεδρία του Ελσίνκι

Την περίοδο αυτή και μέχρι το τέλος του έτους, η Φινλανδία έχει την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ενωσης και πιέζει να επιταχυνθεί η εφαρμογή πιο φιλόδοξων πολιτικών για την κυκλική οικονομία. «Η ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ενωσης πρέπει να βασίζεται στη βιωσιμότητα, στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και στη φειδωλή χρήση των φυσικών πόρων», ανέφερε η υπουργός Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής Κρίστα Μικόνεν στην ανεπίσημη συνάντηση των Ευρωπαίων υπουργών Περιβάλλοντος. Θέλοντας να δώσει το καλό παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της φινλανδικής προεδρίας όλες οι συναντήσεις θα πραγματοποιηθούν στο Ελσίνκι, ώστε να μειωθούν οι μετακινήσεις, το έντυπο υλικό θα είναι ελάχιστο, ενώ τα χρήματα που θα διατίθεντο για την αγορά αναμνηστικών δώρων θα δοθούν για την αντιστάθμιση των εκπομπών αέριων ρύπων του θερμοκηπίου που προκαλούνται από τη μετακίνηση των εκπροσώπων άλλων χωρών προς τη Φινλανδία.