Οι αστικοί υγρότοποι δίνουν ζωή στις πόλεις

09:42 2/2/2018 - Πηγή: Green agenda

της Κατερίνας Χιωτέλλη*

Κάθε χρόνο στις 2 Φεβρουαρίου γιορτάζεται η Παγκόσμια Μέρα Υγροτόπων με σκοπό την παγκόσμια ευαισθητοποίηση για το σημαντικό ρόλο των υγροτόπων για τους ανθρώπους και τον πλανήτη. Στις 2 Φεβρουαρίου 1971 υπογράφτηκε στην πόλη Ραμσάρ του Ιράν η πρώτη διεθνής Σύμβαση που αφορά την προστασία των υγροτόπων, γνωστή ως Σύμβαση Ραμσάρ. Η Ελλάδα ήταν η έβδομη χώρα που υπέγραψε τη σύμβαση, τον Δεκέμβριο του 1975. Η Σύμβαση αποσκοπεί στην προστασία και τη συνετή χρήση όλων των υγροτόπων μέσω τοπικών και

εθνικών δράσεων και διακρατικής συνεργασίας, ως μια συνεισφορά στην αειφόρο ανάπτυξη. Οι υγρότοποι, δηλαδή οι λίμνες και τα ποτάμια, τα έλη, οι λιμνοθάλασσες, οι αλυκές και οι πηγές, έπαιξαν πρωτεύοντα ρόλο στη ζωή του ανθρώπου από τα πανάρχαια χρόνια και επηρέασαν τόσο την εξέλιξη των περιοχών γύρω από αυτούς όσο και τις πολυποίκιλες δραστηριότητες των κατοίκων. Οι αξίες τους, δηλαδή τα οφέλη και οι υπηρεσίες που παρέχουν στο άνθρωπο, είναι πολύτιμες, καθώς συγκεντρώνουν πλούσια βιοποικιλότητα που στηρίζει τις τροφικές αλυσίδες, συμβάλλουν στη βελτίωση της κατάστασης του νερού (λειτουργούν ως φίλτρα), προστατεύουν από τις πλημμύρες και γενικότερα από τις επιπτώσεις ακραίων καιρικών φαινομένων, δεσμεύουν διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, καθιστούν το κλίμα ηπιότερο, υποστηρίζουν την αλιεία, τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Προσφέρονται ακόμη για επιστημονική έρευνα, οικοτουριστικές δραστηριότητες, περιβαλλοντική εκπαίδευση, αναψυχή.

Το φετινό θέμα που έχει επιλέξει η Γραμματεία της Συνθήκης Ραμσάρ για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Υγροτόπων είναι «Υγρότοποι για ένα βιώσιμο αστικό μέλλον» και τονίζει το σημαντικό ρόλο των υγροτόπων στη βιώσιμη αστικοποίηση. Ο μισός ανθρώπινος πληθυσμός, περίπου 4 δισεκατομμύρια άνθρωποι, ζει σήμερα σε αστικές περιοχές, ποσοστό που πρόκειται να αυξηθεί δραματικά τις επόμενες δεκαετίες καθώς οι άνθρωποι μετακομίζουν στις πόλεις σε αναζήτηση εργασίας και καλύτερης ζωής. Ζητούμενο όμως για όσους ζουν στις πόλεις δεν είναι να εξασφαλίζονται απλά οι βασικές υποδομές και υπηρεσίες (διαμονή, μεταφορές, ύδρευση) αλλά και η ποιότητα ζωής που συμβάλλει στην ανθεκτικότητα και βιωσιμότητα των πόλεων και την ευημερία των πολιτών. Οι υγρότοποι των πόλεων είναι πολύτιμοι για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας αλλά και για τις τοπικές κοινωνίες και οικονομίες. Μπορούν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στη διατήρηση της ανθρώπινης υγείας και ευεξίας παρέχοντας περιβαλλοντικά οφέλη και υπηρεσίες που στηρίζουν τη ζωή και ρυθμίζουν τις επιζήμιες επιπτώσεις στην υγεία από το κλίμα, τις πλημμύρες, κ.ά., αλλά και παρέχοντας άμεσα οφέλη στη σωματική, πνευματική και ψυχική υγεία, μέσω του χρόνου που περνάει κάποιος στη φύση, πλάι σε κάποιο στοιχείο νερού.

Η λίμνη Παμβώτιδα

Ωστόσο, οι ανθρώπινες ενέργειες συχνά υποβαθμίζουν τους υγροτόπους και υπονομεύουν το βιώσιμο μέλλον των πόλεων, καθώς εστιάζουν σε βραχυπρόθεσμα οικονομικά οφέλη και αντιμετωπίζουν τους υγροτόπους σαν εμπόδιο στην ανάπτυξη. Κύρια ανθρωπογενή αίτια υποβάθμισης των υγροτόπων αποτελούν οι καταστροφές φυσικής βλάστησης, η καταπάτηση υγροτοπικών εκτάσεων, οι αποξηράνσεις, η άναρχη δόμηση, η ρύπανση (γεωργοκτηνοτροφικές δραστηριότητες, αστικά λύματα) η υπεράντληση, η υπεραλίευση, το αλόγιστο κυνήγι, η εισαγωγή ξενικών ειδών χλωρίδας και πανίδας, ο μαζικός τουρισμός.

Ένα χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα όπου οι άνθρωποι καλούνται να αποφασίσουν τι είδους ανάπτυξη επιθυμούν αποτελεί και η λίμνη Παμβώτιδα στα Ιωάννινα! Το στοίχημα λοιπόν που πρέπει να κερδηθεί είναι η επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης, δηλαδή της ανάπτυξης που καλύπτει τις ανάγκες του σήμερα με σεβασμό στο περιβάλλον και χωρίς να υπονομεύει τις επόμενες γενεές. Η βιώσιμη αστική ανάπτυξη ενσωματώνει τους υγροτόπους και την προστασία τους στο σχεδιασμό της, καθώς οι αστικοί υγρότοποι δίνουν πράγματι ζωή στις πόλεις και αναβαθμίζουν την αισθητική τους. Η διατήρηση, αποκατάσταση και διαχείριση των υγροτόπων είναι αναγκαία και μας αφορά όλους!

*Η Κατερίνα Χιωτέλλη είναι Δρ Γεωπόνος ΑΠΘ, MArch Αρχιτέκτων τοπίου και εργάζεται στον Φορέα Διαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδας