Εκκλησιαστικές Εθιμοταξίες: Οι Εορτές των Συνάξεων τοπικών Αγίων – Α΄

15:24 15/1/2025 - Πηγή: dogma

Τα νεωτερικά φαινόμενα της λαϊκής θρησκευτικότητας, τα οποία ολοένα και περισσότερο αναφύονται στις μέρες μας, εκδηλώνονται συνήθως μέσα από την επαναχρησιμοποίηση παλαιότερων σχημάτων και εκδηλώσεών της. Η πραγματικότητα αυτή, στην οποία κατά κανόνα εμπλέκεται και η χρησιμοποίηση των τεχνολογιών αιχμής, συνήθως μέσα από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, έχει απασχολήσει τα τελευταία χρόνια και την ελληνική λαογραφική βιβλιογραφία, δεδομένου ότι η Ελληνική Λαογραφία, μελετώντας τον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό, παλαιότερο και σύγχρονο, παρακολουθεί και αυτές τις εξελίξεις, τις καταγράφει και

τις αναλύει.

Στην μελέτη αυτή θα ασχοληθούμε με μια νέα σχετικά μορφή της σύγχρονής μας λαϊκής θρησκευτικότητας, αυτήν που σχετίζεται με την καθιέρωση των λεγομένων «Συνάξεων» τοπικών αγίων κάθε περιοχής. Να σημειωθεί εδώ ότι στην εκκλησιαστική λειτουργική ορολογία με τον όρο «σύναξη» εννοούμε την καθιέρωση μιας εορτής, που τιμάται με πανηγυρικό τρόπο, κατά την οποία «συνάζονται» οι πιστοί για να τιμήσουν έναν άγιο, πέραν από τις επιμέρους εορτές του ετήσιου εορτολογικού κύκλου οι οποίες σχετίζονται με μεμονωμένα περιστατικά του βίου τους.

Έτσι, για παράδειγμα, οι δύο κύριες ανάλογες εορτές του ορθόδοξου εορτολογίου είναι η Σύναξις της Υπεραγίας Θεοτόκου (26 Δεκεμβρίου) και η Σύναξις του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου (7 Ιανουαρίου), κατά τις οποίες μάλιστα εορτάζουν – ή θα έπρεπε από άποψη εκκλησιαστικής τάξεως να εορτάζουν – και όσοι και όσες φέρουν τα αντίστοιχα ονόματα, κάτι βεβαίως που σε ορισμένες περιπτώσεις δεν συμβαίνει, λόγω του ότι στη λαϊκή εθιμοταξία υπερισχύουν οι τοπικές λατρευτικές παραδόσεις των εκκλησιαστικώς κανονικών. Παρόλα αυτά όμως, στην εκκλησιαστική λατρευτική πρακτική οι εορτές αυτές υφίστανται και πανηγυρίζονται με λαμπρότητα.

Από τη δεκαετία του 1990 και μετά, σταδιακά, άρχισαν να εμφανίζονται στην ελληνική λαϊκή εκκλησιαστική ζωή ορισμένα έντονα φαινόμενα τοπικότητας. Εννοώ με αυτό την θέσπιση εορτών και πανηγύρεων που σχετίζονται με την ανάδειξη μορφών του τοπικού εορτολογίου κάθε περιοχής, κατά κανόνα νεομαρτύρων ή νεοφανών αγίων. Όλο και περισσότεροι οι κατά τόπους Μητροπόλεις αρχίζουν να ασχολούνται με την τοπική αγιολογία, προβάλλοντας μορφές και προσκυνήματα που έχουν άμεση σχέση με την περιοχή της κανονικής δικαιοδοσίας τους, ενώ συνεχής είναι η προσπάθεια για την προώθηση αγιοκατατάξεων που να αφορούν είτε παλαιότερους νεομάρτυρες – τάση που κορυφώθηκε μάλιστα με τους εορτασμούς της επετείου των διακοσίων χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης (1821 – 2021) – είτε νεοφανείς αγίους, κατά μείζονα λόγο κληρικούς.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι εορτασμοί αυτοί είναι παλαιότεροι, ήδη από τα μέσα του 20ού αι. Για παράδειγμα στη Θεσσαλονίκη ξεκίνησαν περί το 1965, και μάλιστα έχει χτιστεί και ναός των εν Θεσσαλονίκη αγίων στην Πυλαία, δίπλα στο Πνευματικό Κέντρο της Μητρόπολης. Άλλοτε πάλι συνδυάζονται με λειτουργικές πράξεις σχετικές με την επικαιρότητα: για παράδειγμα το έτος της μεγάλης πυρκαγιάς στο Μάτι της Αττικής στον εορτασμό των Σαμίων αγίων συμπεριλήφθηκε, τόσο κατά τον εσπερινό όσο και ανήμερα «ἰδιαίτερη προσευχή γιά τούς πυροπλήκτους Ἀδελφούς τῆς Ἀττικῆς καί γιά τήν ἀνάπαυση τῶν ψυχῶν ὅσων ἐξεμέτρησαν τό ζῆν ἐν πυρί ἤ ἐν θαλάσσῃ … και τρισἀγιο ὑπερ ἀναπαύσεως τῶν ψυχῶν τῶν ἐν πυρί ἤ θαλάσσῃ μαρτυρικῷ θανάτῳ τελειωθέντων Ἀδελφῶν κατά τις πρόσφατες φονικές πυρκαϊές τῆς Ἀττικῆς».

Εν προκειμένω, η ιδιαίτερη προσευχή στοιχείται προς την καθημερινή επικαιρότητα της κοινωνίας, όπως έχει παρατηρηθεί και σε αρκετές άλλες περιπτώσεις, ακολουθώντας ωστόσο τους γνωστούς λειτουργικούς τύπους της εκκλησιαστικής παράδοσης, τους οποίους προσαρμόζει στην εκάστοτε πραγματικότητα.

Η τάση αυτή είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και από λαογραφική πλευρά, καθώς αποτελεί τρόπο εμπλουτισμού των πανηγυρικών εκκλησιαστικών εκδηλώσεων και των λατρευτικών του ετήσιου εορτολογικού κύκλου κάθε περιοχής, και θα αποτελέσει προσεχώς αντικείμενο ειδικής εκτεταμένης μελέτης που ετοιμάζουμε. Από τα σχετικά με αυτήν, εδώ θα εξετάσουμε την καθιέρωση και τον πανηγυρισμό των «Συνάξεων» των τοπικών αυτών αγίων, κατά περιοχή, οι οποίες εντάσσονται στο εκκλησιαστικό και λατρευτικό πλαίσιο που παραπάνω αναφέραμε, και αναφύονται συνεχώς σε διάφορες ελληνικές περιοχές. Μάλιστα, πρέπει να σημειωθεί ότι το κύριο υλικό στο οποίο στηρίζεται η μελέτη αυτή προέρχεται από τις σχετικές αναρτήσεις στο διαδίκτυο, και ιδίως σε ειδικές ιστοσελίδες εκκλησιαστικών πρακτορείων ειδήσεων, όπου οι ανάλογες λατρευτικές και πανηγυρικές εκδηλώσεις καταγράφονται και προβάλλονται, με μέριμνα των κατά τόπους Μητροπόλεων.

Θα συνεχίσουμε όμως και στο επόμενο άρθρο μας.

The post Εκκλησιαστικές Εθιμοταξίες: Οι Εορτές των Συνάξεων τοπικών Αγίων – Α΄ appeared first on Dogma.