Φιλελληνισμός – Φιλέλλην (ΙΒ΄)

15:06 7/2/2025 - Πηγή: dogma

Σ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αι. εφημερίδες, βιβλία, πίνακες ακόμα και χορευτικές συνθέσεις εξυμνούν τον αγώνα και τα τραγικά συμβάντα της εποχής. Η θυσία τους, η σφοδρότητα με την οποία ρίχτηκαν στον αγώνα οι Ιταλοί φιλέλληνες και, γενικά, η συμμετοχή τους στον αγώνα των Ελλήνων αποκτά ιδιαίτερη σημασία, γιατί τόσο οι ‘Ελληνες όσο και οι Ιταλοί αγωνίζονταν να απαλλαγούν από τους δυνάστες τους, Οθωμανούς και Αυστριακούς, αντίστοιχα, και να δημιουργήσουν ανεξάρτητο κράτος. Προκειμένου να γαλουχήσουν τον

λαό με παραδείγματα ηρωισμού και αυτοθυσίας, αρωγός τους στάθηκε η πατριωτική ποίηση, η οποία μαζί με το φιλελληνικό κίνημα επικράτησαν μέχρι τα τέλη του 19ου αι. σχεδόν μέχρι τον Carducci και τον D’ Annuncio.

Ο Καρντούτσι (1835-1907): Ιταλός συμβολιστής ποιητής, από τούς σημαντικότερους της Ιταλίας και λογοτέχνης. Το 1906, πήρε πρώτος το βραβείο Νόμπελ, για τις συχνές αναφορές τον στην Ελλάδα, αλλά και για το φιλελληνικό του ποίημα: «Επανάσταση στην Ελλάδα» το οποίο αναφέρεται στο κίνημα του 1862 (Ναυπλιακά) και στην φυγή του ‘Οθωνα, τον Οκτώβριο του 1862. Το έργο του αυτό χαρακτηρίζει τον ιταλικό φιλελευθερισμό. Αναφέρεται ακόμη και στις κινήσεις του Γαριβάλδη υπέρ της Δημοκρατίας στην Ελλάδα και του συντονισμού των πατριωτικών κινημάτων στην Ελλάδα και Ιταλία. Από τα μαθητικά του χρόνια στο κολλέγιο, εντυπωσιάσθηκε από τη συγκρατημένη τεχνοτροπία της ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας και το ώριμο έργο του αντικατοπτρίζει ένα συγκρατημένο στυλ. Μετέφρασε και την ένατη ραψωδία της Ιλιάδας.

Σχετικά με τη σύγχρονή του λογοτεχνία έλεγε: Η σημερινή λογοτεχνία είναι σκουπίδια. Καμιά σημερινή κοινωνία δεν αξίζει ν’ ασχολούμαστε μαζί της. Ας επιστρέψουμε, λοιπόν, στην καθαρή τέχνη, στους ‘Ελληνες και στους Λατίνους. Ο Ιππόλυτος Νιέβο (1831-1861), στο έργο του: «Εξομολογήσεις ενός Ιταλού» (ιστορικό μυθιστόρημα), φλέγεται από φιλελληνικό πνεύμα.

Η συγγραφή με θέμα την Ελλην. Επανάσταση ήταν πατριωτική ανάγκη. ‘Ολοι σχεδόν οι μεγάλοι διανοητές, λογοτέχνες, πολιτικοί όλων των αποχρώσεων, όπως και άλλοι λιγότερο γνωστοί εμπνεύσθηκαν κι έγραψαν για την Ελλάδα. Πάνω από εκατό Ιταλοί συνέθεσαν στίχους ή έγραψαν για την Ελλάδα. Μεταξύ αυτών οι:

Rossetti, L. Carrer, L. Forti, Μ. Α. Canini, Ant. Mezzanotte (1786-1852), καθηγητής φιλολογίας, στο Παν/μιο της Perugia, ο οποίος, το 1832, δημοσίευσε το «Μεγαλείο της Ελλάδας, τον 190 αι.». Δεν αρκούνται στην απλή εξιστόρηση των γεγονότων, αλλά περιγράφουν και τους τόπους που υπήρξαν θέατρο αγώνων, όπως, για παράδειγμα, το Μεσολόγγι, την Κλείσοβα, το Βασιλούδι κ.ά. Ο Tomasaeo, με το μνημειώδες έργο τον: «Τα Δημοτικά τραγούδια της Τοσκάνης, της Κορσικής, της Ιλλυρίας και της Ελλάδας» συνέβαλε σημαντικά στην εξοικείωση του ιταλικού κοινού με τη δημοτική μας ποίηση.

Στο πρώτο μισό του 19ου αι., στην ιταλική φιλελληνική γραμματεία κυριαρχούν πρόσωπα ηρώων (Ρήγα, Μπότσαρη, Κανάρη) καθώς και ξένων οι οποίοι έπεσαν για την Ελλάδα (Βύρωνα, Σανταρόζα) αλλά και γεγονότα (σφαγή της Χίου, άμυνα κι έξοδος του Μεσολογγίου, Σούλι, αγώνες κατά τον δεσποτισμού και της τυραννίας, ναυμαχία Ναυαρίνου, συνθήκη Αδριανούπολης  δολοφονία Καποδίστρια, άφιξη ‘Οθωνος…).

Αξιόλογος ήταν ο φιλελληνικός κύκλος του λογοτεχνικού περιοδικού, «Ανθολογία» (1821-1833), που εκδιδόταν στην Φλωρεντία, εκπροσωπώντας την Τοσκάνη και εξέφραζε σημαντικές απόψεις πάνω στο θέμα της Επανάστασης: «…για 4 αιώνες, η Ελλάδα υπέφερε κάτω από έναν βάρβαρο δεσποτισμό… αλλά διατήρησε ακέραιο τον εθνικό της χαρακτήρα. Γλώσσα, ήθη και έθιμα λίγο διαφέρουν από εκείνα που οι Τούρκοι βρήκαν, κατακτώντας την». ‘Ολα αυτά τα φιλολογικά και λογοτεχνικά έργα, που βρέθηκαν στο επίκεντρο, αποτελούν αψευδείς μάρτυρες της δράσης ενός φιλελληνικού ρεύματος, μια διαφορετική όψη στην ουσιαστική σημασία του πλαισίου της Ελληνο-Ιταλικής συνεργασίας και των κινημάτων της εποχής, χωρίς τα οποία δεν Θα μπορούσαμε να δούμε ρεαλιστικά τα γεγονότα, που έλαβαν χώρα τον 19ο αι. και, ίσως και τον 20ο. «Δυο αδελφές χώρες», δυο έθνη με τις ελπίδες, τις απογοητεύσεις τους, τις ταπεινωσεις τούς και τις επιτυχίες τους.

Πολωνικός φιλελληνισμός: Και η Πολωνία βρισκόταν, την εποχή αυτή, κάτω από κατοχή και, μάλιστα, τριπλή: Ρωσική, Πρωσική και Αυστριακή. Ωστόσο, οι πληροφορίες για την Επανάσταση της Ελλάδας έφθαναν από ιδιωτικές επιστολές και από τις γαλλικές φιλελληνικές εφημερίδες, αλλά και από πολωνικές εφημερίδες, οι οποίες δημοσίευαν άρθρα και εκκλήσεις υπέρ των Ελλήνων: Η φωνή της Βαρσοβίας», η «Μέλισσα της Κρακοβίας» καθώς και το φιλελεύθερο περιοδικό «Σίβύλλα» που εκδιδόταν στην Βαρσοβία, στο τεύχος του Απριλίου του 1821, εξυμνούσε τους ‘Ελληνες αγωνιστές, οι οποίοι ρίχτηκαν στην φωτιά, για να απαλλαγούν από τον απάνθρωπο ασιατικό ζυγό. Λογοτέχνες Πολωνοί, όπως ο Μπονρκόφσκι, με τους δεκαεννιά «Βυρωνικούς ύμνους» του, και οι ποιητές: Μάκιεβιτς, Σλαβόσκι, Βίλνα Γκρόντεκ δημοσιεύουν κείμενα εμπνευσμένα από την Επανάσταση των Ελλήνων. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, 30 Πολωνοί εθελοντές ήρθαν στην Ελλάδα και απ’ αυτούς έχασαν την ζωή τους στα πεδία των μαχών είτε από άλλη αιτία, 13 στο Πέτα . Πιο γνωστοί ήταν οι δυο υπολοχαγοί Γκρανόφσκι και Τουκόφσκι, οι οποίοι πολέμησαν με τον Δημ. Υψηλάντη και ο Τζιρζάφσκι έλαβε μέρος στην πολιορκία του Μεσολογγίου. Στο Πέτα επέζησαν δύο, ο ένας από αυτούς,  ο Αλεξάντερ Κουζάνσκι, επέστρεψε στην πατρίδα του καταβεβλημένος, ύστερα από κράτηση 8 μηνών, στην Άρτα.

Οι πολύ αξιόλογοι ποιητές της ίδιας περιόδου, Coszcynsti, Morαwski και Slowαski έγραψαν στίχούς εμπνευσμένους από φιλελληνικά  αισθήματα. Στο έμμετρο έργο του, «Ζήλος για τον Αγώνα», ο Κοζίνσκι γράφει:

«Ελληνες, ‘Ελληνες, παιδιά της δόξας,

Σεις που διακριθήκατε στην ιστορία.

Γιατί να μην μπορεί ο Σαρμάτης

να υποστηρίξει τον δικό σας Αγώνα;

Ποιος θα μπορούσε να σας καταλάβει

καλύτερα από τον λαό των Λεχών;

Ποιος θα μπορούσε να σας συμπαρασταθεί καλύτερα

απ’ αυτούς που στερήθηκαν την δική τούς πατρίδα;».

Ελληνιστές καθηγητές μετέφρασαν, το καλοκαίρι του 1822, τον αντιοθωμανικό λίβελλο, του Γερμανού καθηγητή, στο Παν/μιο της Λειψίας, Κrυg. Άλλος κλασικός δάσκαλος ο Γοδεφρείδος Grodek (1762-1825), εξύμνησε τον Ρήγα, τον Τυρταίο της Νέας Ελλάδας, όπως τον ονομάζει και των βαλκανικών λαών. «Παρόμοια έργα» γράφει ο παν/κός καθηγητής, Ν. Τωμαδάκης, «προσέφεραν μεγαλύτερη βοήθεια εις την μαχομένην Ελλάδα από μιαν ολόκληρον στρατιάν».

Ρωσικός φιλελληνισμός: Οι αρχές των σχέσεων Ελλήνων – Ρώσων

αναζητούνται στα βάθη της καταχνιάς του παρελθόντος. Οι διάφορες πληροφοριακές πηγές παραδίδουν ότι η πρώτη επιδρομή των Ρώσων εναντίον της Κων/πολης έγινε το 865 ή το 866 και την συνέδεαν με την εκστρατεία των Ρώσων πριγκήπων, Ascold και Dir.

Το 1894, όμως, ο Βέλγος ιστορικός, Franz Cumont δημοσίευσε ένα σύντομο και ανώνυμο χρονικό το οποίο αναφέρει ότι οι Ρώσοι πλησίασαν στην Κων/πολη με 200 πλοιάρια, στις 18 Ιουνίου του 860, αλλά νικήθηκαν κι έχασαν πολλά πλοία.

Ο Πατριάρχης Φώτιος, πού έζησε την εποχή της επιθέσεως, χαρακτηρίζει τους Ρώσους ως «τραχείς και βαρβάρους Σκύθες» και την επίθεσή τους σαν μια «βάρβαρη και τρομερή».

Στην εποχή του Ρωμανού Λεκαπηνού (919-944) ο πρίγκηπας, Ιγκόρ, εξεστράτευσε, το 941 για πρώτη φορά και το 944 για δεύτερη εναντίον της Κων/πολης. Στην πρώτη νικήθηκαν οι Ρώσοι ενώ στη δεύτερη αποσύρθηκαν, αφού δέχτηκν τις προτάσεις του Αυτοκράτορα, ο οποίος τούς πρόσφερε πολύτι α δώρα και

υποσχέθηκε να πληρώνει στον Ιγκόρ ένα φόρο. Έκτοτε οι Ελληνορωσικές σχέσεις διατηρήθηκαν, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, φιλικές. Αξιολογες ηταν οι σχεσεις του Βασιλείου Β’ τον Βουλγαροκτόνου, με τον Ρώσο πρίγκηπα, Βλαδίμηρο του οποίου το όνομα είναι στενά συνδεδεμένο με την μεταστροφή της Ρωσίας, στον Χριστιανισμό. Ο Βλαδίμηρος, εγγονός της Μεγάλης Πριγκήπισσας της Ρωσίας, ‘Ολγας, βαφτίστηκε Χριστιανός και νυμφεύτηκε την αδελφή του Αυτοκράτορα, πριγκήπισσα Άννα, τέλη τον 10°ου αι.

Ο εκχριστιανισμός των Ρώσων είναι, κατά τον Αλέξιο Γ.Π. Σαββίδη, κομβικό σημείο το οποίο δικαίως κατατάσσεται στα σημαντικότερα της παγκόσμιας ιστορίας

(Η ‘Ολγα βαφτίστηκε το 890 και ο Βλαδίμηρος το 988).

The post Φιλελληνισμός – Φιλέλλην (ΙΒ΄) appeared first on Dogma.