Κένυας Μακάριος: Φιλελληνισμός – Φιλέλλην (ΙΣΤ’)

19:58 11/3/2025 - Πηγή: dogma

Με τη συνδρομή τον Τομπάζη, διέταξε να κατασκευαστούν φούρνοι για παξιμάδια, ναύσταθμος για το ναυτικό (υποτυπώδεις εγκαταστάσεις), λέμβοι για την φύλαξη των παραλίων ενώ, συγχρόνως, έστελνε τρόφιμα στην εκστρατεία των Αθηνών καθώς και χρήματα για την συντήρηση της φρεγάτας, «Ελλάς» κι ενός ατμοπλοίου, την επισκευή πλοίων της ‘Υδρας και των Σπετσών και των περιπολικών του Κανάρη.

Εκτός από τους φούρνους εγκατέστησε, στον ναύσταθμο φαρμακείο,

με φάρμακα που είχε αγοράσει με δικά τοΥ χρήματα, στη Μασσαλία. 0 Gosse, ο οποίος εξουσιοδοτήθηκε να κάνει όσα έκρινε σκόπιμα, εφάρμοσε την τεχνική της καυτηρίασης των οιδημάτων, υποχρέωσε τους ασθενείς να βγουν από το σπίτι και να καθίσουν κάτω από τη σκιά δέντρων και όρισε λοιμοκαθαρτήρια. ‘Ομως μολύνθηκε και ο ίδιος και, μετά βίας, σώθηκε σ’ ένα απομακρυσμένο μοναστήρι του Πόρου. Στο τέλος, η νόσος τον υποχώρησε με τη χρήση κινίνου. Το 1829, επέστρεψε στην πατρίδα του. Επειδή δεν είχε χρήματα, για τους ναύλους του, δανείστηκε, από τον Βιάρο Καποδίστρια, 2.000 (πιάστρο και πιάστρα (η), νομισματική μονάδα, αλλ. Γρόσι). Ο Gosse κατέγραψε τα συμπτώματα της επιδημίας και τις θεραπείες που ακολούθησε σε χωριστές ιατρικές μελέτες του, οι οποίες εκδόθηκαν στην Ελβετία. Οι μελέτες του αυτές αποτελούν σημαντικές πηγές πληροφόρησης, τον 19ο αι., για την αντιμετώπιση της νόσου και συγκεντρώνουν, ακόμη και σήμερα το επιστημονικό ενδιαφέρον. Λίγο πριν από την αναχώρησή του για την Ελβετία, η ελληνική κυβέρνηση τον απένειμε, τιμητικά, τον τίτλο του επιτίμου πολίτη των Αθηνών και των Καλαβρύτων, ενώ οι κάτοικοι τον Πόρου τον πολιτογράφησαν, επίσης, με την έννοια ότι μπορούσε «να απολαμβάνει, εφεξής, σε όλη την έκταση, τον τίτλο και τα δικαιώματα τον γνησίου και αυτόχθονος Ποριώτη». Ως μέλος της φιλελληνικής επιτροπής της Γενεύης, δεν ξέχασε ποτέ τους ‘Ελληνες και την Ελλάδα και, κατά καιρούς, τους έστελνε χρήματα κα φάρμακα, ενώ αλληλογραφούσε με τον Καποδίστρια. Το 1838 επισκέφθηκε την ελεύθερη Ελλάδα, με τη σύζυγό του και συναντήθηκε με τους παλιούς του συναγωνιστές και φίλους. Ο ‘Οθωνας του απένειμε το αριστείο του Αγώνα και τον αργυρό σταυρό του Σωτήρος.

Η φιλελληνική κίνηση στην Αμερική

Η ίδια φιλελληνική συναισθηματική ένταση παρατηρήθηκε και πέραν του Ατλαντικού, στην αμερικανική ήπειρο. Οι ΗΠΑ είχαν αποκτήσει την ελευθερία τους πριν λίγα χρόνια κι έτσι οι θυσίες των Ελλήνων προκάλεσαν εντύπωση σ’ όλα τα κοινωνικά στρώματα. Το φιλελληνικό κίνημα έγινε πιο έντονο από τα τέλη του 1823. Τότε, ιδρύθηκαν φιλελληνικά κομιτάτα στις: Ν. Υόρκη, Φιλαδέλφεια και Βοστώνη και, έναν χρόνο αργότερα, σε μικρότερες πόλεις. Το 1821, ύστερα από την ανάγνωση της «Προκηρύξεως της Μεσσηνιακής Γερουσίας», συγκροτήθηκαν επιτροπές με σκοπό τη σύνταξη αιτήσεων προς το Κογκρέσο «υπέρ των Ελλήνων». Ταυτόχρονα, με εκκλήσεις και εγκύκλιες επιστολές (επιστολή, πού απευθύνεται σε υφισταμένους ή στο κοινό από μια δημόσια αρχή), τα μέλη των επιτροπών προσπαθούσαν να αφυπνίσουν τα φιλανθρωπικά αισθήματα των Αμερικανών, ζητώντας ενισχύσεις σε χρήματα, τρόφιμα και ρουχισμό για τον χειμαζόμενο ελληνικό πληθυσμό, υπενθυμίζοντάς τους τους πρόσφατους αγώνες τους (των Αμερικανών) για την ανεξαρτησία τους. Αναφέρονταν, φυσικά, στην δυσμενή θέση των Ελλήνων αλλά και στην δόξα της αρχαίας Ελλάδας και την κλασική παιδεία από την οποίαν είχε πηγάσει το αμερικανικό πνεύμα, χωρίς να παραλείψουν την αναφορά στον καθοριστικό ρόλο της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον ελληνικό εθνικό βίο.

Ο φιλελληνισμός των Αμερικανών είχε μεγάλη απήχηση στο πρόσωπο ορισμένων πολιτικών ανδρών και μάλιστα μελών της κυβερνήσεως, όπως ο πρόεδρος, Μονρόε, ήδη από τον Δεκέμβριο του 1822, στο ετήσιο μήνυμά του, διακήρυξε ότι: «Υπάρχει μια βάσιμη ελπίδα για να αποκτήσει ο ελληνικός λαός την ανεξαρτησία του και να πετύχει πολιτική ισοτιμία ανάμεσα στα άλλα έθνη της γης». Τον επόμενο χρόνο (1823), ο Μονρόε, στην περίφημη διακήρυξη της «μη επεμβάσεως» τη γνωστή ως «δόγμα Μονρόε», διατύπωσε και πάλι την ευχή, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις να αποκαταστήσουν την ελληνική ανεξαρτησία». Το δόγμα Μονρόε εξέφραζε την κοινή γνώμη και όχι την εξωτερική πολιτική της κυβέρνησής του, σχετικά με το ελληνικό Θέμα και δημιούργησε, αντίθετα από το πρώτο, μεγάλη αίσθηση όχι μόνο στην Αμερική, αλλά και στην Ευρώπη. Ήταν η στιγμή που η Αμερική όρθωσε, για πρώτη φορά, το ανάστημά της, προειδοποιώντας πως δεν Θα γίνουν «γαϊτανάκι» καμιάς ευρωπαϊκής δύναμης και θα ασκήσει την δική της, εξωτερική πολιτική, η οποία θα εξυπηρετεί τα συμφέροντα του νεοσύστατου κράτους της. (Μονρόε: 5°ς πρόεδρος των ΗΠΑ, Τρούμαν 33°ς).

Εκτός από τους εμπορικούς κύκλους, οι οποίοι, φοβούμενοι μήπως θιγούν τα συμφέροντά τους με την Ανατολή και ιδιαίτερα με το λιμάνι της Σμύρνης, εκφράστηκαν, επίσης, αρνητικά εναντίον των φιλελληνικών τάσεων, οι οποίες προϋπήρχαν της Επανάστασης, οι Χριστιανοί, αντίπαλοι των «συγχρόνων» Αμερικανών, οι οποίοι αμφισβητούσαν την χρησιμότητα των κλασσικών σπουδών και οι «ειρηνιστές» (πασιφιστές ρ: ειρήνη). Άλλοι αμφισβητούσαν την γνησιότητα της καταγωγής των Ελλήνων, επικαλούμενοι τις καθόλου ευνοϊκές, για τούς ‘Ελληνες, περιγραφές των περιηγητών και έθεταν το ερώτημα για ποιον λόγο να τους υποστηρίζουν. Ωστόσο, οι δυσκολίες αυτές ξεπεράστηκαν ως έναν βαθμό, και τα κομιτάτα της Βοστώνης και της Ν. Υόρκης έστειλαν, στους ‘Ελληνες αντιπροσώπους στο Λονδίνο, σεβαστό χρηματικό ποσό απ’ όλα τα μέρη των ΗΠΑ, για να τα στείλουν στην ελληνική διοίκηση.

Οι φιλέλληνες της Ν. Υόρκης έστειλαν 32.000 δολάρια. Ο «ελληνικός πυρετός» στην Αμερική, παρουσίασε, μετά το 1824, μια ύφεση, η οποία διήρκεσε πάνω από δύο χρόνια, χωρίς όμως να σβήσει εντελώς. Το 1824, έγινε μια γιορτή στην Βαλτιμόρη των ΗΠΑ, όπου είχαν γίνει πολλοί έρανοι, μετά από έκκληση της Μαντώς Μαυρογένους, προς τις Αμερικανίδες. Στάλθηκαν πολλά εφόδια σε ρουχισμό και τρόφιμα, για τον άμαχο, κυρίως πληθυσμό. Στη γιορτή αυτή, στεφανώθηκε ο ανδριάντας τον Μάρκου Μπότσαρη, ενώ γύρω, μαζί με τα σύμβολα της ελευθερίας και τα ελληνικά τρόπαια, υπήρχε η επιγραφή: «131)! libertas (est), ibi patria (est): ‘Οπου (υπάρχει) ελευθερία, εκεί (είναι) η πατρίδα». Η δραστηριότητα των φιλελληνικών επιτροπών, ξαναζωντάνεψε προς το τέλος του 1826. Τους Αμερικανούς απασχολούσε, τώρα, το οξύτατο πρόβλημα της επιβίωσης των επαναστατημένων, γι’ αυτό, συγκινημένοι από το μήνυμα της ελευθερίας, που εκφράστηκε μέσα από την επανάσταση τον ’21: «Ελευθερία ή Θάνατος», στράφηκαν προς την διάσωση των αμάχων και, παράλληλα, την προώθηση της εκπ/σης των ελληνοπαίδων.

Οι φιλέλληνες της Φιλαδελφείας, με επί κεφαλής τον Ματθαίο Κάρεϋ, αλλά και τα κομιτάτα της Ν. Υόρκης και της Βοστώνης, αποδύθηκαν σ’ έναν αγώνα για τον ίδιο σκοπό. ‘Ετσι, στα χρόνια 1827-1828, έφθασαν στην Ελλάδα οκτώ φορτία με τρόφιμα, ιματισμό και άλλα απαραίτητα εφόδια και μοιράσθηκαν στους αμάχους από εντεταλμένους αντιπροσώπους, οι οποίοι συνόδευαν την κάθε αποστολή. Ονομαστοί για την δράση τους οι: γιατρός, Samuel Grindley Howe, ο στρατιωτικός, Jonathan Miller, Henry Post, Σ. Γκούντραφ, οι οποίοι, όταν επέστρεψαν στην πατρίδα τους, δημοσίευσαν κείμενα σχετικά με το ταξίδι τους προκειμένου να ενδυναμώσουν τα φιλελληνικά αισθήματα των συμπατριωτών τους, ξανά.

Ο πιο γνωστός ήταν ο Samuel Grindley Howe (1801-1876), γιατρός, υπέρμαχος της κατάργησης της δουλείας, φιλάνθρωπος, αλλά και άδολος φιλέλληνας, θαυμαστής του Βύρωνα και του ελληνικού πολιτισμού. Γεννήθηκε στην Βοστώνη και καταγόταν από πλούσια οικογένεια. Σπούδασε ιατρική στο Παν/μιο του Χάρβαρντ δεν άσκησε όμως το ιατρικό επάγγελμα. Το 1825, ήρθε στην Ελλάδα και εντάχθηκε, αμέσως, στις ελληνικές δυνάμεις, περιθάλποντας τραυματίες και αρρώστους μαχητές. Υπηρέτησε, ως γιατρός στη ναυαρχίδα του ελληνικού στόλου «Καρτερία». Με έντονη ανθρωπιστική δράση, παρείχε απασχόληση σε ‘Ελληνες, στην κατασκευή του λιμανιού της Αίγινας και οραματίσθηκε έναν πρότυπο οικισμό για 200 οικογένειες από το Αϊβαλί, την Χίο, την ΑΘήνα, στην Αίγινα, όμως δεν κτίσθηκε ποτέ.

Στην πρώτη επιστολή, στον πατέρα τον, γράφει: «…ως προς τον μισθόν μου, ουδέν λαμβάνω, ούτε μ’ ενδιαφέρει, αφού η Κυβέρνησις δεν είναι σε θέση ούτε να θρέψει ούτε να ενδύσει τους δεινοπαθούντας στρατιώτας». Το 1827 επέστρεψε στην Βοστώνη και διενήργησε έρανο, για την ελληνική υπόθεση και συγκέντρωσε 60.000 δολάρια, με τα οποία αγόρασε τρόφιμα και ιματισμό. Το 1828, ήρθε, ξανά, στην Ελλάδα και οργάνωσε καταφύγια προσφύγων. ‘Ενα απ’ αυτά, στον Ισθμό της Κορίνθου, το ονόμασε Ουασινγκτονία. Το 1831, τον συναντούμε στην Βοστώνη, όπου ίδρυσε σχολή τυφλών και έγινε ο πρώτος της δ/ντής και το 1848 και σχολείο για άτομα με νοητικές διαταραχές. Το 1866, επανήλθε στην Ελλάδα, για να συνδράμει τους επαναστατημένους Κρητικούς. Στα σχέδιά του ήταν η ίδρυση στρατιωτικού νοσοκομείου, το οποίο Θα μπορούσε να περιθάλψει 150 τραυματίες, καθώς και η σύσταση κινητών νοσοκομείων και πρότεινε στην κυβέρνηση μέτρα για την οργάνωσή τους. Πρόσφατα τοποθετήθηκε, στο λιμάνι της Αίγινας, μνημείο του. ‘Εντουαρντ ‘Εβερετ: Ο «Κικέρωνας της Αμερικής», όπως τον έλεγαν, λόγω των εκπληκτικών ρητορικών ικανοτήτων του. Υπηρέτησε σε διάφορα πολιτικά αξιώματα, μεταξύ αυτών εχρημάτισε κυβερνήτης της Μασαχουσέτης και γερουσιαστής, ο πρώτος καθηγητής Ελληνικών στο Παν/μιο τον Χάρβαρντ και συντάκτης του περιοδικού: «North American Ινί’».

Το 1817, γνωρίστηκε με τον Κοραή, στο Παρίσι, ενώ, το 1819, ένα ταξίδι του στην Ελλάδα, στάθηκε αρκετό να του εμφυτεύσει τον πρώτο σπόρο τον φιλελληνισμού. Στο περιοδικό, έγραφε «πύρινα» άρθρα, ζητώντας στήριξη στον Αγώνα των Ελλήνων. Στο σημαντικώτερο απ’ αυτά, τον Οκτώβριο του 1823, συνέκρινε τον αγώνα των επαναστατημένων του Μοριά μ’ εκείνον των συμπολιτών του στη διάρκεια της αμερικανικής επανάστασης, Ήταν αυτή του η θέση, η οποία αποτέλεσε την αρχή της ευαισθητοποίησης, στις ΗΠΑ.

Ντάνιελ Γονέμπστερ: Μέλος του αμερικανικού Κογκρέσου, ο οποίος, παρακινούμενος από τον ‘Εβερετ, έθεσε θέμα παρέμβασης υπέρ των Ελλήνων, κάτι που και ο ίδιος έκανε, με σειρά δράσεών του.

Τζώρτζ Τζάρβις: Γιος του διπλωμάτη Μπέντζαμιν Τζάρβις, ήρθε στην Ελλάδα και πολέμησε στο πλευρό των Ελλήνων. Μιλούσε και διάβαζε ελληνικά. Κατατάχτηκε στο ελληνικό ναυτικό κι έλαβε μέρος σε 13 ναυμαχίες και πολεμικές επιχειρήσεις στην ξηρά. ‘Εγινε τελείως ‘Ελληνας στον τρόπο που συμπεριφερόταν, που ντυνόταν και που μιλούσε. Υπέστη τις πιο πολλές κακουχίες από κάθε άλλον ξένο εθελοντή. Πέθανε στο Άργος, το 1828, σε ηλικία 31 χρόνων.

Τζόναθαν Πέκαμ Μίλλερ: Βετεράνος του πολέμου του 1812, εγκατέλειψε τον στρατό, για να σπουδάσει στο Παν/μιο τον Vermont. Το 1824, δήλωσε εθελοντής και ήρθε στο Μεσολόγγι, με 300 δολάρια στην τσέπη. Γνωρίστηκε με τον Τζάρβις και τον έμαθε την ελληνική γλώσσα. Πολέμησε σε πολλές μάχες και απέκτησε το προσωνύμιο ο «ριψοκίνδυνος Αμερικάνος».

Τζώρτζ Γουίλσον: Από το Ροντ Άίλαντ, πυροβολητής στον ελληνικό στρατό.

Τζέιμς Γουίλιαμς: Αφροαμερικανός από την Βαλτιμόρη, κατατάχθηκε, αρχικά, ως μάγειρας στον στόλο τον Κόχραν κι έπαιξε κάποιον ρόλο στον κόλπο της Ναύπάκτου.

Στην τελευταία φάση του αμερικανικού φιλελληνισμού, στην περίοδο της Ελληνικής Επαναστάσεως, παρουσιάζεται αυξημένη δραστηριότητα των ιεραποστόλων, οι οποίοι, συνεργαζόμενοι με τα γυναικεία σωματεία, έδειχναν έμπρακτο ενδιαφέρον για την εξέλιξη της εκπαίδευσης, στην Ελλάδα. Κυρίαρχο δόγμα, στις ΗΠΑ, ήταν και είναι ο προτεσταντισμός, από τον οποίον οι Αμερικανοί πολιτικοί εμπνεύσθηκαν την θεωρία της «πόλης πάνω στον λόφο», δηλαδή, της «εξαιρετικότητας» των ΗΠΑ και της παγκόσμιας υπεροχής τους, η οποία αναπτύχθηκε, τον 19° αι., κάτω από έναν θρησκευτικό μανδύα. Οραματιστές αυτού του δόγματος ήταν οι προτεστάντες ιεραπόστολοι – μισσιονάριοι, αντικειμενικός σκοπός των οποίων ήταν η ίδρυση σχολείων και οι οποίοι, το 1828, έφθασαν στην ερειπωμένη και ερημωμένη, χωρίς καμιά υποδομή, μετά την Επανάσταση του ’21, Ελλάδα, στοχεύοντας, μέσα από την ίδρυση σχολείων, την έκδοση βιβλίων, στη νεοελληνική γλώσσα για μαθητές και ενηλίκους αλλά και την εκπ/ση των γυναικών, να προπαγανδίσουν τις θρησκευτικές τους δοξασίες.

Οι σπουδαιότεροι ιεραπόστολοι – μισσιονάριοι ήταν οι: Jonas King, J.J. Robertson και J. Hill (η σχολή Hill λειτούργεί και σήμερα). Η παρουσία τους προκάλεσε υποψίες και φόβούς, στην ελληνική κοινωνία, ενώ, συγχρόνως, ενεργοποίησε αμυντικούς μηχανισμούς στο ελληνικό εκπ/κό σύστημα. Οι ρίζες του ανιχνεύονται στον 17° αι. Η αμερικανική υποστήριξη είχε κοινωνικές προεκτάσεις και πολιτικόν αντίκτυπο, στις ΗΠΑ, ενώ, αντίθετα, ο πόλεμος της ελληνικής ανεξαρτησίας βοήθησε τους Αμερικανούς να αυτοπροσδιοριστούν, ως λαός, και να ερμηνεύσουν την κληρονομιά της αμερικανικής Επανάστασης, στην διεθνή σκηνή.

The post Κένυας Μακάριος: Φιλελληνισμός – Φιλέλλην (ΙΣΤ’) appeared first on Dogma.