David Lynch: Η συμβολή του μεγάλου σκηνοθέτη στη διαμόρφωση μιας προσωπικής αισθητικής στο σινεμά και στη μόδα

10:47 17/1/2025 - Πηγή: Bovary

«Το σινεμά μπορεί να είναι το όνειρο» είχε δηλώσει ο David Lynch θέλοντας να παρομοιάσει το μέσο με έναν κόσμο άφατης δημιουργίας και εμπειριών που δεν περιορίζονται σε μια τυποποιημένη επεξήγηση μέσω των λέξεων.

Οι ρευστές εντυπώσεις που λανθάνουν της εκλογίκευσης, η αυθαίρετη λογική του ονείρου και οι αφηρημένες συνειρμικές εικόνες που μοιάζουν να πηγάζουν απευθείας από το ασυνείδητο χαρακτηρίζουν την κινηματογραφική γλώσσα του ιδιοσυγκρασιακού δημιουργού.

Ο σουρεαλισμός,οι δραματικές αποχρώσεις της

ψυχοσύνθεσης,η σκοτεινή πραγματικότητα της ζωής στησύγχρονη Αμερική μέσα από την εμβάθυνσηστις μικρές επαρχιακές κοινωνίες μετις παρεκτροπές τους διατρέχουν το έργοτου.

Ευθείες αναφορές που θυμίζουν Salvador Dalí, René Magritte, Edward Hopper ή την πληθωρική και γκροτέσκ εικονοποιία του Francis Bacon ηλεκτρισμένη με συναισθηματική ένταση θυμίζουν το πόσο αγαπούσε ο ίδιος τη ζωγραφική ως την πρωταρχική τέχνη που τον συγκίνησε και άσκησε μεγάλη επίδραση στη ζωή του.

Η αισθητική του καθόρισε το neo-noir ως είδος, συστήνοντας ταυτόχρονα μια παιγνιώδη αντίληψη για το αμερικανικό κιτς μέσα από αξιοπερίεργες, ανησυχαστικές και απόκοσμες συνθέσεις τρόμου και μυστηρίου, που διέπουν τη γνώριμη ατμόσφαιρα στα έργα του.

Όσο για τοστιλ; Αυτό είναι μέρος μιας σχέσηςσυμβιωτικής μαζί με τη μουσική, τασκηνικά και το μοντάζ σε μια αδιαίρετηενότητα. Η αισθητική είναι μια εκ τωνένδον περιήγηση στο καλλιτεχνικόαποτύπωμα ενός κινηματογραφιστή “auter”,κρυπτική και διαφωτιστική ταυτόχρονα.Έτσι, τα κοστούμια στα φιλμ του David Lynchείναι εγγενή της ξεχωριστής τουκατεύθυνσης.

Ως κάτι τοαναμενόμενο, η σχέση του με τη μόδαλειτούργησε ως μια ακόμα προέκταση τηςκαλλιτεχνικής του έκφρασης, επηρεάζονταςεξίσου άλλους σχεδιαστές στο πεδίο τηςμόδας. Ο ίδιος, όπως τον έχουν περιγράψειστο παρελθόν στο αμερικανικό Esquire,έφερε κάτι από τη λιτότητα του αμερικανικούστιλ των αγροτικών κοινωνιών, όπως τηςιδιαίτερης πατρίδας του, της πολιτείαςΜιζούλα στην Μοντάνα. Με το σεμνό, καθαρότου βλέμμα, το φαρδύ του παλτό ριγμένοανέμελα à la Miles Davisκαι το πουκάμισο κουμπωμένο αυστηρά ωςεπάνω στον λαιμό αλλά χωρίς την επιτήδευσητης γραβάτας, ο David Lynch επέλεξε τη δικήτου αφαιρετική «στολή». Πορεύτηκε προςτον δικό του αισθητικό τύπο, υιοθετώνταςτο αξίωμα του Gustave Flaubertγια τον καλλιτέχνη που οφείλει να είναι«συνήθης και τακτοποιημένος στη ζωήτου, έτσι ώστε να είναι ορμητικός καιαυθεντικός στο έργο του».

Τα χρώματαστο έργο του Lynch έχουν τηδική τους σημασιολογική δύναμη. Τοπανοραμικό πλάνο στην ταινία Blue Velvet μετην Isabela Rosseliniμε τα φωτεινά χρώματα, όπως το λευκό τουφράχτη, το τεχνητό μπλε του ουρανού καιτο φλογερό κόκκινο ενός φρεσκοκομμένουτριαντάφυλλου, απεικόνιζε τέλεια αυτήτην αντίφαση, που για τον David Lynchαντιπροσώπευε την Αμερική στα ‘90s,εξωτερικά τέλεια αλλά εσωτερικά σκοτεινήκαι απειλητική. Η ιδιότυπη ματιά τουαποτέλεσε έμπνευση για σχεδιαστές, όπωςο Raf Simons και η Rei Kawakubo, που άντλησαν απότο πολυπρισματικό έργο του και τιςιδιαίτερες αισθητικές του συνάψεις.Μέσα από τις δικές τους ερμηνείες έκανανδιαφορετική χρήση του ήχου, ανακαλώνταςτον μετεωρισμό ανάμεσα στη σιωπή καιστην ενδοσκόπηση μέσω της μουσικήςσύνθεσης.

Η συλλογήBlue Witches της πρωτοπόρου Kawakubo για τον οίκοτης Comme des Garçons την Άνοιξη/Καλοκαίρι του2016 ανέδειξε την εξύψωση μέσω του ήχου,εστιάζοντας στη διαμόρφωση τωνπεριφρονημένων και περιθωριοποιημένωνγυναικών στην κοινωνία, προσομοιάζονταςστον χαρακτήρα της Dorothy Vallens στην ταινία.

Από τηνάλλη ο Βέλγος Raf Simonsστην πρώτη του μετα-CalvinKlein συλλογή, επέλεξε τηνεκκωφαντική σιωπή και μια μπλε βελούδινηκουίντα, συμβολική του ασυνειδήτου,προσκαλώντας τους θεατές να αντιληφθούνμε τον δικό τους τρόπο την επίδειξή του“Nightmares and Dreams” για το Φθινόπωρο/Χειμώνατου 2019 στο Παρίσι σε μια ημερομηνία πουσυνέπεσε με τα γενέθλια του DavidLynch.

Ορόσημογια την ποπ κουλτούρα, όμως αποτελεί ησειρά Twin Peaksμε τα αναγνωρίσιμα αρχέτυπά της. Οεπαναστάτης, η μαζορέτα, η βασίλισσατου χορού, ο πράκτορας του FBI και οεκκεντρικός χίπης, όλοι έχουν τον δικότους ρόλο σε αυτή την αμερικάνικημικρογραφία. Τα κοστούμια, συχνά μουντάκαι παράδοξα, είναι κι αυτά ίχνη, πουαφήνει ο καθένας για την ανακάλυψη τουποιος σκότωσε τη LauraPalmer.

Κι ενώ τααρχέτυπα θα έπρεπε να μας καθησυχάσουνεντέλει μας δημιουργούν μια ενστικτώδησύγχυση, όπως αναλύει η Λέκτορας CatherineSpooner στο βιβλίο της “Επιστροφή στο TwinPeaks: Νέες προσεγγίσεις στην υλικότητα,τη θεωρία και το είδος θεάματος στηντηλεόραση”. Σκοπός της σχεδιάστριαςτων κοστουμιών της σειράς, Patricia Norris, απόκοινού με τον Lynch ήταν η«κατάρριψη των στερεοτύπων και τωνεξιδανικευμένων σταθερών ομορφιάς πουεπιβάλλονται στους νέους στις μικροαστικέςκοινωνίες της Αμερικής». Ίσως γι’ αυτότη μεγαλύτερη απήχηση φαίνεται να είχεη μυστηριώδης Mrs. Stump με τα άχαρα, ατημέλητατουίντ σύνολά της και τα υπερμεγέθηγυαλιά μυωπίας που αντικατοπτρίζουνπλήρως το nerd coolύφος της Prada.

Ενδεικτικήτης απήχησης της σειράς ήταν το 2017 καιη κολεξιόν για το φθινοπωρινό show τηςMSGM. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής MassimoGiorgetti υπέκυψε στον συναρπαστικό μικρόκοσμοτου Twin Peaksανακαλώντας το νυχτερινό τοπίο με ταπεύκα και τις κουκουβάγιες αλλά και τιςτούλινες φούστες της δολοφονημένηςLaura Palmer.Κατάστικτο με μπλε τριαντάφυλλα τοcatwalk έμεινε πιστό και στησυνθηματική λέξη “blueroses” των πρακτόρων τουFBI, Dale CooperChester Diamond,που ανέλαβαν την υπόθεση.

Πέρα απότην επιρροή άλλων σχεδιαστών, ο ίδιοςο David Lynchείχε αναλάβει fashion projectsδικής του σύλληψης, τα οποία παραμένουνεμβληματικά. Όπως η ονειρική ταινίαμικρού μήκους Lady Blue Shanghai με τη MarionCotillard να χάνεται στη νύχτα της Σαγκάηςακροβατώντας ανάμεσα στην πραγματικότητακαι στο όνειρο. Ή την καμπάνια του Gucciby Gucci το 2008 με τα μοντέλα Raquel Zimmermann,Natasha Poly και Freja Beha Erichsen να χορεύουνεκστατικά σε κατάσταση υπερκόσμιαςνιρβάνας.

Το 2014 τοσχεδιαστικό δίδυμο των CarolLim και HumbertoLeon μετά τις δικές τουςσυλλογές φόρο τιμής στο TwinPeaks έπεισαν τον Lynchνα συνεργαστεί μαζί τους για τη Readyto Wear συλλογήτου οίκου Kenzo. Ο Lynchεπιμελήθηκε τη μουσική του showενώ σχεδίασε μια γιγάντια προτομή μεένα αλλόκοτο εξωγήινο πλάσμα με χαίνονστόμα σε στάση αγωνιώδους κραυγής ωςκεντρικό στοιχείο του catwalk.

Το άλλοτενηφάλιο, άλλοτε εξωφρενικά ελευθεριάζοναισθητικό του ύφος βρήκε τον τρόπο ναανταποκρίνεται στην εκζήτηση και τηγοητευτική αποπλάνηση της βιομηχανίαςτης μόδας.

Ο DavidLynch «οριοθέτησε» τοαμερικανικό όνειρο, εκθέτοντάς το στουςκινδύνους της σύγχρονης κοινωνίας, μέσααπό το μοναδικό, αμφιλεγόμενο στιλ του.Η αξία του ως δημιουργού, όπως και τοονειρικό σύμπαν του δύσκολα μπορεί νααποδοθεί με λέξεις. Αρκεί η πορείασαράντα χρόνων για έναν πολυπράγμοναοραματιστή του σινεμά, μουσικό καιηθοποιό. Αξίζει να μεταφερθεί αυτό πουέχει ειπωθεί για όσων το όνομα έχειαναχθεί σε επιθετικό προσδιορισμό. Οόρος “Lynchian” στέκειαυτόνομα για τον sui generisσκηνοθέτη, περιγράφοντας αυτή τηνιδανική ισορροπία ανάμεσα στο χιούμορκαι στον τρόμο, όπως ακριβώς είναι γεμάτηκαι η ίδια η ζωή.

Διαβάστε περισσότερα στο bovary.gr