Η Σοφία Ευτυχιάδου μας ξεναγεί «Στο σώμα της» -Ένα έργο στο Εθνικό Θέατρο που αγγίζει θέματα ταμπού

14:43 30/10/2024 - Πηγή: Bovary

Η Σοφία Ευτυχιάδου, σύμβουλος Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης του Εθνικού Θεάτρου, είναι μία από τις δραματουργούς της παράστασης «Στο σώμα της», που  ανεβαίνει από το Εθνικό Θέατρο στις 13 Νοεμβρίου, στο Κτήριο Τσίλλερ - Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος», σε σκηνοθεσία της Ελένης Ευθυμίου.

Αντλώντας έμπνευση από πραγματικά γεγονότα,  η παράσταση γίνεται το όχημα για έναν εκρηκτικό χορό γυναικών –με κοινή λαχτάρα να μιλήσει για όσα δεν βρίσκουν ακόμα και στις μέρες μας φωνή– να γιορτάσει το σώμα και την αυτοδιάθεση, καλώντας μας σε ένα ταξίδι

αφύπνισης κι ελευθερίας. Παράλληλα,  μας μιλάει για τις προκλήσεις της γυναίκας στον σύγχρονο κόσμο, τις δικές της εμπειρίες, αλλά και τη θητεία στης στο πρώτο θέατρο της χώρας.

Η παράσταση «Στοσώμα της» πραγματεύεται τη γυναίκεια ύπαρξη σήμερα. Σε ποια θέματαεπικεντρώνεται;

Το έργο μιλά για τη γυναίκα μέσα από το πρίσμα του σώματος. Δεν εστιάζουμε όμως αμιγώς στο βιολογικό κομμάτι, αλλά και στις κοινωνικές εγγραφές πάνω στο σώμα. Γιατί ο τρόπος που βιώνουμε όσα συμβαίνουν στα σώματά μας σχετίζεται άμεσα με την κοινωνία και την εποχή στην οποία ζούμε. Θέλαμε να μιλήσουμε για θέματα για τα οποία συνήθως δεν μιλάμε, για τις καταπιέσεις που έχει υποστεί το γυναικείο σώμα από την πατριαρχία, τη θρησκεία, τη μόδα, αλλά και για τις δυνατότητές του, τα θαύματά του. Έτσι, το έργο επικεντρώνεται σε διαφορετικές καταστάσεις του γυναικείου σώματος, όπως ο οργασμός, η περίοδος, η αυτοϊκανοποίηση, η εγκυμοσύνη, η λοχεία, η έκτρωση, η φυλομετάβαση, η εμμηνόπαυση, η ατέρμονη προσπάθεια να αποκτήσουμε ένα σώμα που να «αρέσει», και φυσικά η βία. Και θέλαμε όλο αυτό να έχει τον χαρακτήρα της γιορτής. Βεβαίως, όταν μιλάει κανείς για το γυναικείο σώμα ο θεματικός πυρήνας δεν μπορεί να είναι άλλος από αυτός της γυναικείας αυτοδιάθεσης και ελευθερίας. Έχουμε έναν καταπληκτικό θίασο γυναικών διαφορετικών ηλικιών και εμπειριών και μια δημιουργική ομάδα γυναικών συντελεστριών, που η  καθεμία φέρνει από το μετερίζι της και με τον τρόπο της τη δική της «φωνή» στο ιδιαίτερο αυτό εγχείρημα.

Πώς προέκυψετο τελικό κείμενο της παράστασης; Σε ποια πραγματικά γεγονότα βασιστήκατε καιπώς έγινε η όλη ερεύνα; Υπάρχουν μέσα στο κείμενο και αληθινές μαρτυρίες τωνηθοποιών, δικές σας ή άλλων γυναικών;

Με την ΕλένηΕυθυμίου και τη Νεφέλη Μαϊστράλη έχουμε συγγράψει το έργο μαζί και αυτό ήτανένα υπέροχο ταξίδι αλληλεγγύης, που κράτησε πολλούς μήνες. Ξεκινήσαμε μιαέρευνα, η οποία ήταν εξαιρετικά εκτενής:  βιβλία, ταινίες, ντοκιμαντέρ, σειρές,δημοσιεύματα, ιστορικά ντοκουμέντα. Ταυτόχρονα, είχαμε ένα εβδομαδιαίο ραντεβού,όπου αναζητούσαμε αρχικά την κεντρική δραματουργική ιδέα, αλλά και τη φόρμα,πάντα και μέσα από γραπτές δοκιμές. Γιατί και το γράψιμο, πρόβα θέλει. Δενείναι ένα έργο που βασίζεται σε αληθινές μαρτυρίες με τον τρόπο του θεάτρουντοκιμαντέρ, ωστόσο, είναι προφανές ότι υπάρχει έντονα το βιωματικό στοιχείοκαι υπάρχουν και ιστορίες, που έχουμε εμπνευστεί από το περιβάλλον μας. Αλλάπάντα έτσι συμβαίνει με τη συγγραφή. Σίγουρα στο πρώτο στάδιο, η καθεμία έγραφεγια θεματικές για τις οποίες είχε μια ψυχική εγγύτητα. Το ευτύχημα με τησυνεργασία αυτή είναι ότι όταν φτάσαμε στο κρίσιμο σημείο της σύνθεσης, όπουπρέπει να πάρεις σημαντικές αποφάσεις και να θυσιάσεις και ωραίες ιδέες,«πετούσαμε» υλικά ή τα μεταμορφώναμε σε κάτι άλλο, για να εξυπηρετηθεί καλύτεραη δραματουργία χωρίς εγωισμούς ή αγκυλώσεις και με αξιοσημείωτη δημιουργικήσυνομιλία μεταξύ μας. Και αυτό δεν είναι αυτονόητο. Σε δεύτερο στάδιο,ξαναδουλέψαμε τα υλικά μας, καθώς τα βλέπαμε να ζωντανεύουν μέσα από τηδιαδικασία της πρόβας.

Γιατίεπιλέξατε τη φόρμα της πολυφωνικότητας;

Για τησκηνοθέτρια Ελένη Ευθυμίου, με την οποία συνεργαζόμαστε πια μια δεκαετία μαζί,η έννοια της πολυφωνικότητας και η έρευνα πάνω στη λειτουργία του Χορούσυνεχίζεται μέσα στα χρόνια. Οπότε ήταν μια φυσική συνέχεια ενός τρόπου καιμιας λειτουργίας, που μας απασχολεί εδώ και χρόνια και παραστασιακά. Καιεπιπλέον σε σχέση με το θέμα του συγκεκριμένου έργου, θέλαμε η φωνή μίαςγυναίκας να ενώνεται με τη φωνή άλλων γυναικών, να πολλαπλασιάζεται, ναενδυναμώνεται και να καταλαμβάνει τον χώρο.

Είναι μιαπαράσταση γυναίκεια. Πώς αφορά και τους άνδρες θεατές; Και τι θα θέλατε ναβιώσουν σε αυτή;

Είναι μιαπαράσταση που πιστεύουμε ότι αφορά όλα τα φύλα. Τα θέματα αυτά δεν είναι«εσωτερικής κατανάλωσης», ούτε αφορούν μόνο τις γυναίκες. Η παράσταση δεν έχεικαταγγελτικό χαρακτήρα, θέλουμε όλες, όλοι, όλα να συνδεθούν με όσα εκτυλίσσονταιμπροστά στα μάτια τους και, εάν γίνεται, να μετατοπιστούν οι σκέψεις και οιβεβαιότητές τους. Όσα δηλαδή συμβαίνουν σε οποιανδήποτε θεάτρια/ή ότανσυνδέεται με ένα έργο τέχνης.

Γιατί ακόμαμερικά θέματα, όπως ο οργασμός ή η εμμηνόπαυση, παραμένουν ταμπού σήμερα;

Γιατί υπάρχειπολλή ντροπή που συνδέεται με αυτά. Και συχνά είναι τόσο εσωτερικευμένη καικανονικοποιημένη,  που εκφάνσεις της δενσυνειδητοποιούμε ούτε εμείς οι γυναίκες.

Πολλοί σήμεραδιαμαρτύρονται ότι το θέατρο αλλά και το σινεμά σε παγκόσμια επίπεδο το «έχειπλέον παρακάνει» με το θέμα της γυναικείας χειραφέτησης;. Τι έρχεται να προσφέρειη δική σας παράσταση;

Πράγματι,υπάρχουν αυτές οι φωνές, αλλά είναι σαν να λέμε ότι το έχουμε παρακάνει με ταθέματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ή το έχουμε παρακάνει με τα θέματα τηςελευθερίας, του έρωτα ή του θανάτου, που διαχρονικά είναι τα βασικά θέματα πάνωστα οποία εξελίσσονται όλα τα μεγάλα έργα της τέχνης και του πνεύματος. Το θέματης γυναικείας χειραφέτησης είναι ένα ζήτημα ελευθερίας, είναι ένα μεγάλο θέμα,και όπως συμβαίνει με όλα τα μεγάλα θέματα η μεγαλύτερη πρόκληση είναι στοντρόπο που τα προσεγγίζεις, στον τρόπο που αφηγείσαι τις ιστορίες σου. Πιστεύωακράδαντα ότι κάθε ιστορία είναι και η αφήγησή της.

Ποια ήταν ηπιο δύσκολο στιγμή που έχεις αντιμετωπίσει εσύ προσωπικά ως γυναίκα σε σχέση μετο σώμα σου;

Το πρώτο πράγμα που μου έρχεται στο νου είναι οι στιγμές της εξώθησης στον τοκετό. Ήμουν 25 χρονών, μικρόσωμη, με ένα μεγάλο σε βάρος μωρό, με στενή λεκάνη, κανείς δεν πίστευε ότι θα γεννήσω φυσιολογικά. Επέλεξα να μην κάνω επισκληρίδιο, οπότε όλα ήταν ακραία έντονα. Και όταν έφτασε η ώρα των τελικών εξωθήσεων, υπήρξε μια στιγμή που νόμιζα ότι δεν θα τα καταφέρω, ότι κάπως έτσι πρέπει να είναι το τέλος και μετά από λίγα δευτερόλεπτα, με σύμμαχο το μωρό μου, και σπρώχνοντας με ό,τι δύναμη είχα και δεν είχα, γέννησα τον Λυσίμαχό μου, τον ακούμπησε ο γιατρός στην κοιλιά μου μέσα σε αυτά τα αίματα και τα κίτρινα υγρά και τότε ένιωσα πόσο κοντά είναι ο θάνατος και ο θρίαμβος της ζωής.

Τα τελευταίαχρόνια έχει ανοίξει το θέμα της ποσόστωσης των φύλων στις παραστατικές τέχνεςδιεθνώς. Το Εθνικό Θέατρο πώς διαχειρίζεται αυτή τη νέα πραγματικότητα; Καιγιατί παρόλο που έχει σημειώσει βήματα σημαντικά, είναι τόσο δύσκολο ναεπιτευχθεί η ποσόστωση στο 50–50%;

Στο Εθνικό Θέατροτα τελευταία τρία χρόνια λαμβάναμε πάντα υπόψη μας τα θέματα της ισότητας στησύνθεση του καλλιτεχνικού προγράμματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι τη φετινήσεζόν σκηνοθετούν 10 σκηνοθέτες και 8 σκηνοθέτριες, ενώ τα ποσοστά στηναπασχόληση αντρών-γυναικών συντελεστών/στριών είναι 38% (άντρες) και 62%(γυναίκες), ενώ αντρών-γυναικών ηθοποιών είναι 53% (άντρες) και 47% (γυναίκες) αντίστοιχα.Τα ζητήματα της ισότητας, ωστόσο, οφείλουν να αναδεικνύονται και μέσα από τιςπαραστάσεις και τις παράλληλες δράσεις ενός πολιτιστικού οργανισμού. Τηντελευταία τριετία αναδείχθηκε και μέσα από πολλές παραστάσεις και δραματουργίεςη έμφυλη διάσταση των πραγμάτων, αλλά και μετά από συζητήσεις που οργανώθηκανπάνω σε κρίσιμα ζητήματα, όπως ο καθημερινός σεξισμός, η Λοάτκι+ ορατότητα, ηαναπηρία, ο ηλικιακός ρατσισμός, το #MeToo στο ελληνικό θέατρο.

Τώρα, όσον αφορά sτην ποσόστωση σε ένα πιο ευρύ πλαίσιο, είναιεξαιρετικά σημαντικό που έχει ανοίξει το ζήτημα, καταρχάς, γιατί από μόνη της ησυζήτηση μάς ευαισθητοποιεί. Ωστόσο, η δυσκολία, κατά τη γνώμη μου, αφενόςέγκειται στο ότι απειλούνται προνόμια —η εργασιακή «πίτα» είναι συγκεκριμένηκαι η ποσόστωση αλλάζει ισορροπίες— και αφετέρου υπάρχουν εσωτερικευμένεςπολλές αντιλήψεις που δεν βοηθούν. Οι γυναίκες δημιουργοί πρέπει να κάνουμεσυνέχεια τη διπλάσια προσπάθεια. Και αυτό γιατί πρέπει διαρκώς να αποδεικνύουμεότι είμαστε πάρα πολύ καλές σε αυτό που κάνουμε. Δεν είναι λίγες οι φορές πουέχω βρεθεί στη θέση να προτείνω κάποια γυναίκα δημιουργό για ένα πρότζεκτ καιτο πρώτο πράγμα που συνήθως μου ζητούν είναι να υπερασπιστώ την πρότασή μου.Αυτό δεν ισχύει όταν προτείνεις άντρες δημιουργούς. Η αξία τους είναιαυταπόδεικτη. Ο δικός μου τρόπος να διαχειρίζομαι τέτοιες καταστάσεις είναι ναεπισημαίνω το πρόβλημα και να λέω ότι δεν θα μπω στη διαδικασία ναεπιχειρηματολογήσω για μια γυναίκα δημιουργό μεμονωμένα. Θα μπω στη διαδικασίαεάν όλο το πλαίσιο συζήτησης διαφοροποιηθεί και κληθούμε ναεπιχειρηματολογήσουμε για όλους ανεξαιρέτως τους δημιουργούς. Αυτό έχω δει ότιλειτουργεί.

Κάποιοι έχουνεκφράσει την άποψη ότι η ποσόστωση είναι αντικαλλιτεχνική. Ποια η δική σουγνώμη;

Η ποσόστωση δενείναι αντικαλλιτεχνική, προϋποθέτει όμως μια απαιτητική εργασία επεξεργασίαςδιαφορετικών δεδομένων και παραμέτρων ενός καλλιτεχνικού προγράμματος.

Τελειώνονταςαυτή την πρώτη θητεία ως Συμβούλος Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης, ποιες στιγμέςθυμάσαι πιο έντονα και ποια είναι η δική σου αποτίμηση;

Είναι πάρα πολλέςοι στιγμές που με συντροφεύουν, σίγουρα οι ατελείωτες ώρες συνεργασίας με τονΓιάννη Μόσχο, που είναι ένας εργατικότατος, ευφυέστατος, διαισθητικόςκαλλιτέχνης, διευθυντής και Άνθρωπος (επίτηδες το «Α» κεφαλαίο). Μέσα από τησυνεργασία μας αναπτύχθηκε και μια πολύτιμη φιλία. Για την ακρίβεια, έκανα τονπιο «ακριβό» φίλο στην πιο δύσκολη «πίστα». Θα κρατήσω επίσης τις εικόνες απότις ασφυκτικά γεμάτες με κόσμο αίθουσες στη συντριπτική πλειοψηφία τωνπαραγωγών του Εθνικού Θεάτρου και τη χαρά των εργαζομένων του οργανισμού, πουθέλουν να έχει κοινωνικό αντίκτυπο η δουλειά τους. Θα θυμάμαι πάντα τον ήχο τηςβροχής στη γενική δοκιμή του Goodbye Lindita αλλά και τηναγκαλιά με τον Μάριο Μπανούσι και τον Σωτήρη Μελανό, λίγες μέρες μετά, όταν μιαεπιμελήτρια που επισκέφτηκε την παράσταση μάς ανακοίνωσε συγκινημένη ότι θα μαςπροσκαλέσει στη Δρέσδη (ήταν η πρώτη από τις πολλές προσκλήσεις πουακολούθησαν). Το γεύμα με τον Μάικλ Μπίλινγκτον, τον κριτικό-θρύλο της ευρωπαϊκήςκριτικής και του Guardian (επισκέφτηκε το Εθνικό Θέατρο κατά το πρώτο Showcase), και τη συναρπαστική μας συζήτηση για τομέλλον του ευρωπαϊκού θεάτρου. Την αγωνία μας με τη Νεφέλη Μαϊστράλη και τηνΕλένη Ευθυμίου πριν την πρώτη ανάγνωση του Στο σώμα της και τοσυνταρακτικό μοίρασμα εμπειριών στις δοκιμές αυτές. Την τεράστια στιγμή πουλέγεται Ορέστεια του Θεόδωρου Τερζόπουλου στην κατάμεστη Επίδαυρο… Είναιπολλές, πάρα πολλές οι στιγμές. Θα μπορούσα να φλυαρώ ασταμάτητα. Ήταν σίγουραμια εμπειρία ζωής, τρία πολύ έντονα χρόνια, που με προχώρησαν σαν άνθρωπο.

Σε σχέση με τηναποτίμηση, έγιναν πολύ σημαντικά βήματα πάνω στην εξωστρέφεια, τη συμπερίληψηκαι τους ανοιχτούς πολιτιστικούς διαλόγους, τους τρεις, δηλαδή, βασικούςπυλώνες πάνω στους οποίους στηρίχθηκε η προσπάθειά μας. Εξαιρετικά σημαντικήήταν και η αύξηση του εσόδων του Εθνικού Θεάτρου, με το 2023 να σημειώνει ρεκόρεσόδων 10ετίας, ενώ 178% ήταν η αύξηση στα έσοδα συγκριτικά με την περίοδο 2021–2022.Για περισσότερα ποιοτικά αλλά και ποσοτικά στοιχεία, σας παραπέμπω στα στοιχείαπου έδωσε ο Γιάννης Μόσχος στη συνέντευξη Tύπου του Σεπτεμβρίου 2024. Βεβαίως, η συνολικήαποτίμηση της θητείας οφείλει να γίνει στο τέλος της παρούσας σεζόν, την οποίαμε πολύ μεράκι και κόπο σχεδιάσαμε.

Επόμενα πλάνα.

Αυτή τη στιγμή είμαι βουτηγμένη στον κόσμο της παράστασης Στο σώμα της, που είναι μια πολύ προσωπική δουλειά για μένα και ταυτόχρονα εργαζόμαστε πυρετωδώς για την υλοποίηση του απαιτητικού καλλιτεχνικού προγράμματος του Εθνικού Θεάτρου για το 2024-2025. H δημιουργική μου "περιπέτεια" στο Εθνικό Θέατρο, αυτός ο κύκλος για τον οποίο είμαι ευγνώμων και περήφανη, δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Όλα θα έρθουν.

Λίγα λόγια για την παράσταση στο Σώμα της

Ένα νέο πολυφωνικό έργο για τα θαύματα, τις χαρές, τις κατακτήσεις αλλά και τις καταπιέσεις που έχει υποστεί το γυναικείο σώμα, με τίτλο Στο σώμα της, ανεβαίνει από το Εθνικό Θέατρο στις 13 Νοεμβρίου, στο Κτήριο Τσίλλερ - Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος», σε σκηνοθεσία Ελένης Ευθυμίου.

Ένας λαμπερός θίασος 12 γυναικών ηθοποιών, διαφορετικών ηλικιών και εμπειριών, συνθέτει έναν δυναμικό Χορό που γιορτάζει τις οδύνες αλλά και τις ηδονές των θηλυκοτήτων μέσα από το πρίσμα του σώματος. Η σκηνοθέτρια Ελένη Ευθυμίου, μαζί με μια δημιουργική ομάδα που απαρτίζεται, επίσης, αποκλειστικά από γυναίκες, δημιουργεί μια παράσταση–γυναικεία υπόθεση, που επιχειρεί να μιλήσει με τόλμη, χιούμορ, ποιητική διάθεση και αλήθεια για ένα θέμα που αφορά, ωστόσο, όλα τα φύλα.

Πόσο ελεύθερα μιλάμε για τον οργασμό, την περίοδο, την εγκυμοσύνη και την εμμηνόπαυση; Την έκτρωση και τη λοχεία; Τον αυνανισμό, τη φυλομετάβαση, το δικαίωμα στην ατεκνία; Για την ικανότητα του γυναικείου σώματος να μεταμορφώνεται, να αλλάζει διαρκώς, για τις καταπιέσεις που υπόκειται για να θεωρείται επιθυμητό, αλλά και τη βία. Πόσο ανοιχτά μιλάμε για τη βία που εγγράφεται πάνω στα γυναικεία σώματα;

Αντλώντας έμπνευση από πραγματικά γεγονότα, το έργο Στο σώμα της γίνεται το όχημα για έναν εκρηκτικό χορό γυναικών –με κοινή λαχτάρα να μιλήσει για όσα δεν βρίσκουν ακόμα και στις μέρες μας φωνή– να γιορτάσει το σώμα και την αυτοδιάθεση, καλώντας μας σε ένα ταξίδι αφύπνισης κι ελευθερίας.

Από 13.11.2024, Τετάρτη - Σάββατο: 21.00, Κυριακή:19.30

Διαβάστε περισσότερα στο bovary.gr