Ντέιβιντ Λιντς: Η ζωή του cult Αμερικανού σκηνοθέτη που πέθανε στα 78 του χρόνια

11:11 17/1/2025 - Πηγή: Bovary

Στα 78 του χρόνια πέθανε χθες ο κορυφαίος Αμερικανός σκηνοθέτης Ντέιβιντ Λιντς. Εμπνεύστηκε για να γίνει σκηνοθέτης όταν, ενώ ζωγράφιζε, άκουσε ανεξήγητα μια ριπή ανέμου και είδε το έργο τέχνης να κινείται στον καμβά.

Η στιγμή καθόρισε την εμμονή του να «βλέπει πίνακες να κινούνται», αλλά και το ταλέντο του για το παράξενο - διαστρεβλώνοντας τις πραγματικότητες στη μικρή και τη μεγάλη οθόνη για σχεδόν 40 χρόνια.

Ο δημιουργός, που πέθανε λίγους μήνες μετά την ανακοίνωση της διάγνωσης εμφυσήματος, έγινε το σύγχρονο πρόσωπο των παράξενων, ανησυχητικών

κόσμων που συχνά κρύβονται μέσα στην καθημερινή κοινωνία - από την τηλεοπτική σειρά Twin Peaks μέχρι ταινίες όπως το Blue Velvet, το Mulholland Drive και το Inland Empire.

Ποιος ήταν ο σκηνοθέτης Ντέιβιντ Λιντς

Δηλωμένος ονειροπόλος, ο Λιντς εμφανίστηκε στο προσκήνιο με το Eraserhead του 1977. Ο αποπροσανατολιστικός τρόμος, ένα σχόλιο για την ανδρική παράνοια, έθεσε το πολυεπίπεδο πρότυπο που διέτρεξε όλο το έργο του.

Τέσσερις δεκαετίες αργότερα, έζησε για να δει το στιλ του να απαθανατίζεται ως επίθετο στο λεξικό της Οξφόρδης. Το Lynchian, αναφέρει το λεξικό, αναμειγνύει «σουρεαλιστικά ή δυσοίωνα στοιχεία με το καθημερινό» - ένας τίτλος που ταιριάζει στον τέσσερις φορές υποψήφιο για Όσκαρ που έγινε αποδέκτης του Βραβείου για συνολική προσφορά στην τέχνη,, του οποίου ο χαρακτήρας ήταν τόσο μεγάλος όσο και οι ταινίες του.

Ο Ντέιβιντ Κιθ Λιντς γεννήθηκε στη Missoula της Μοντάνα στις 20 Ιανουαρίου 1946. Γιος ενός ερευνητή επιστήμονα του Υπουργείου Γεωργίας, πέρασε μεγάλο μέρος της παιδικής του μετακινούμενος από πολιτεία σε πολιτεία μαζί με τον αδελφό και την αδελφή του.

Οι γονείς του Λιντς ενθάρρυναν τις καλλιτεχνικές φιλοδοξίες του από μικρή ηλικία. Μιλώντας στο Rolling Stone το 1990, είπε ότι η μητέρα του τον «έσωσε» ενθαρρύνοντάς τον να ζωγραφίζει σε χαρτί αντί να χρησιμοποιεί βιβλία ζωγραφικής, όπου «το θέμα είναι να μένεις ανάμεσα στις γραμμές».

Αυτό το ήθος ενέπνευσε τις ταινίες του, με μια επαναστατική τάση, την οποία ο ίδιος πείραζε ότι διήρκεσε από την ηλικία των 14 έως των 30 ετών. «Οι άνθρωποι επαναστατούν τόσο πολύ στις μέρες μας», συλλογίστηκε, «επειδή είμαστε φτιαγμένοι για να ζούμε περισσότερο».

Η νεανική απογοήτευση από την ηρεμία της προαστιακής ζωής τον άφησε να λαχταράει «να συμβεί κάτι έξω από τα συνηθισμένα» για να αμφισβητήσει την επιφανειακότητα των οικογενειακών ιδεωδών της δεκαετίας του 1950 - ένα σκοτεινό όνειρο που οι ταινίες και οι εκπομπές του έκαναν πραγματικότητα.

Το ξεκίνημα στον κινηματογράφο

Το ασπρόμαυρο ντεμπούτο του Λιντς, το Eraserhead, πέτυχε αυτό το όραμα, με τον κεντρικό του χαρακτήρα να βυθίζεται στην τρέλα μετά τη γέννηση ενός τρομακτικού μωρού.

Οι κριτικοί έμειναν μπερδεμένοι, αλλά τότε ο Μελ Μπρουκς του ζήτησε να αναλάβει το Elephant Man.

Σε σενάριο του Λιντς , το καστ της ταινίας με μελλοντικούς σούπερ σταρ, όπως ο Τζον Χαρτ και ο Άντονι Χόπκινς, μετέτρεψε την ιστορία του στίγματος σε μια συναισθηματική, κριτική επιτυχία, ξεπερνώντας το αρχικό θεατρικό έργο.

Ο Λιντς έλαβε υποψηφιότητες για Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας και διασκευασμένου σεναρίου, στο πλαίσιο των οκτώ υποψηφιοτήτων της ταινίας, στις οποίες συμπεριλαμβανόταν και η καλύτερη ταινία.

Αλλά αν το Χόλιγουντ πίστευε ότι είχε βρει έναν νέο μετρ των blockbuster, το Tinseltown ανακάλυψε γρήγορα ότι ο Lynch δεν ενδιαφερόταν να παίξει mainstream, με τη διασκευή του έπους επιστημονικής φαντασίας Dune το 1984.

«Είμαι περήφανος για όλα εκτός από το Dune», θα έλεγε αργότερα ο Lynch σε ένα YouTube Q&A, ενώ παραδέχτηκε αλλού ότι σχεδόν «σκότωσε» την καριέρα του.

Καφές, κερασόπιτα... και Twin Peaks

Ωστόσο επέστρεψε για να εντυπωσιάσει με το χαρακτηριστικό του στυλ-  εστιάζοντας στον υπόκοσμο της Αμερικής.

Το Blue Velvet, με πρωταγωνιστή τον Kyle MacLachlan από το Dune, ακολούθησε ένα αγόρι από μια μικρή πόλη που βρέθηκε στον υπόκοσμο, αφού ανακάλυψε ένα κομμένο αυτί. Ωμή και βίαιη εν μέρει, δίχασε τους κριτικούς, αλλά χάρισε στον Λιντς το δεύτερο Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας.

«Έτσι είναι η Αμερική για μένα», περιέγραψε αργότερα ο Λιντς την ταινία σε βιβλίο του. «Υπάρχει μια πολύ αθώα, αφελής ποιότητα στη ζωή, και υπάρχει επίσης μια φρίκη και μια αρρώστια».

Κέρδισε τον διάσημο Χρυσό Φοίνικα στο φεστιβάλ των Καννών για το ρομάντζο Wild at Heart το 1990, με πρωταγωνιστές τους Νίκολας Κέιτζ, Λόρα Ντερν και Γουίλεμ Νταφόε.

Αλλά ήταν η πίστη του Λιντς στην αμερικανική ομορφιά και τον τρόμο ως δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, που τελειοποιήθηκε στο τηλεοπτικό του έργο Twin Peaks που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά, που ήρθε να τον καθορίσει.

Το δράμα εξερευνούσε τα σκοτεινά γεγονότα που συνέβαιναν σε μια αμερικανική κωμόπολη ξυλοκόπων μετά τη δολοφονία της έφηβης βασίλισσας ομορφιάς Λόρα Πάλμερ, την οποία ζωντάνεψε η Σέριλ Λι.

Όμως οι θεατές γοητεύτηκαν πραγματικά από αυτό που προσέφερε στην οθόνη: έναν ονειρικό εφιάλτη με υπέροχα ιδιοσυγκρασιακούς χαρακτήρες, συμπεριλαμβανομένου του πράκτορα του FBI Dale Cooper, τον οποίο υποδύεται και πάλι ο Kyle MacLachlan, στην φαινομενική άνεση της ήρεμης Αμερικής - με το στερεότυπο της κερασόπιτας και του καφέ - πριν φτάσει αδιαμαρτύρητα στα σαλόνια με το ανατριχιαστικό υπόβαθρο της σεξουαλικής κακοποίησης και του φόνου. Ήταν μια σειρά που δεν είχε προηγούμενη θέση στην αμερικανική τηλεόραση.

Η σειρά του ABC κέρδισε τρεις Χρυσές Σφαίρες το 1991, συμπεριλαμβανομένης της καλύτερης τηλεοπτικής δραματικής σειράς και του καλύτερου ηθοποιού σε τηλεοπτικό δράμα για τον MacLachlan.

«Χωρίς το Twin Peaks, και τη μεγάλη επέκταση των δυνατοτήτων της τηλεόρασης, οι μισές από τις αγαπημένες σας σειρές δεν θα υπήρχαν», έγραψε ο James Parker στο The Atlantic.

Η σειρά, συνέχισε, «ουσιαστικά επαναδιαπραγματεύτηκε το συμβόλαιο της τηλεόρασης με το κοινό της»,

Όταν το έθνος αναρωτήθηκε «Ποιος σκότωσε τη Λόρα Πάλμερ;», δεν επρόκειτο απλώς για την επίλυση του μυστηρίου, αλλά για την εύρεση καταφυγίου από σάπιες πραγματικότητες που η κοινωνία θα προτιμούσε να αγνοήσει. Ο Λιντς είχε βρει το σκοτάδι του.

Τελικά θα μετατοπίσει το ενδιαφέρον του στη μεγάλη οθόνη για να επιτεθεί στα διαβολικά κόλπα του Χόλιγουντ, τη φήμη, την αίγλη, την εξαπάτηση και την απώλεια ταυτότητας, σε ταινίες ανεπίσημα γνωστές ως η τριλογία του Λος Άντζελες.

Cult είδωλο: Από το Twin Peaks στο Mulholland Drive

Αυτή ξεκίνησε με το Lost Highway του 1997, πριν από το Mulholland Drive του 2001 - ίσως το πιο κοντινό σε αισθητική στο Twin Peaks.

Το ψυχολογικό δράμα απέσπασε τις καλύτερες κριτικές, χάρισε στον Λιντς την τρίτη του υποψηφιότητα για Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας και το βραβείο καλύτερης σκηνοθεσίας στις Κάννες. Τα τελευταία χρόνια είχε επίσης αναγνωριστεί για τα queer θέματά του, ιδίως μεταξύ των χαρακτήρων της Naomi Watt και της Laura Harring, που αμφισβήτησαν την παραδοσιακή χολιγουντιανή αφήγηση της εποχής.

Τελευταία ήρθε το Inland Empire του 2006, η τελευταία μεγάλου μήκους ταινία του, η οποία αποδείχθηκε εξίσου συγκλονιστική όπως πάντα - δείχνοντας στην κουλτούρα των σταρ του Χόλιγουντ κανένα έλεος.

Όπως δήλωσε ο Mike Muncer στο Inside Cinema του BBC Arts: «Ο Λιντς μας παρασύρει με την υπόσχεση οικείων, παραδοσιακών συγκινήσεων και μυστηρίων ως δίχτυ ασφαλείας, πριν αρχίσει να τρυπώνει μέσα μας η παραδοξότητα.

«Τελικά, το κουτί μυστηρίου ανοίγει, αποκαλύπτοντας την πιο σκοτεινή, πιο δυσοίωνη ιστορία που στην πραγματικότητα ο Lynch μας έλεγε από την αρχή».

Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Λιντς απολάμβανε το καθεστώς λατρείας. Το 2017, σκηνοθέτησε το Twin Peaks: The Return, μια νέα σειρά που διαδραματίζεται 25 χρόνια μετά τα γεγονότα της αρχικής σειράς, με μεγάλο μέρος του ίδιου καστ.

Η δύσκολη ισορροπία με την προσωπική ζωή- Απέκτησε 4 παιδιά

Ο Λιντς παραδέχτηκε ότι μερικές φορές δυσκολευόταν να ισορροπήσει την «δύσκολη υπόθεση» της πατρότητας με την καριέρα του.

Υποδέχτηκε τέσσερα παιδιά - την Jennifer, τον Austin, την Riley και την Lula - με τις πρώην συζύγους Peggy Reavey, Mary Fisk και Mary Sweeney, καθώς και την εν διαστάσει σύζυγό του Emily Stofle.

«Αγαπώ όλα τα παιδιά μου και τα πάμε καλά, αλλά τα πρώτα χρόνια, πριν μπορέσεις να έχεις μια σχέση που να μιλάς μαζί τους, είναι δύσκολο», δήλωσε στο Vulture. «Η δουλειά είναι το κύριο πράγμα και ξέρω ότι έχω προκαλέσει πόνο εξαιτίας αυτού. Αλλά ταυτόχρονα έχω τεράστια αγάπη για τα παιδιά».

Παρόλο που ο Λιντς δεν επέστρεψε ποτέ στη σκηνοθεσία μεγάλου μήκους ταινιών για να δώσει στον εαυτό του άλλη μια ευκαιρία να κερδίσει ένα άπιαστο Όσκαρ, η Ακαδημία του απένειμε τιμητικό αγαλματίδιο για το επίτευγμα ζωής του το 2019. 

Έκανε επίσης ένα cameo στην ημι-αυτοβιογραφική ταινία του Στίβεν Σπίλμπεργκ του 2022, The Fablemans, υποδυόμενος τον σκηνοθέτη Τζον Φορντ.

Οι καλλιτεχνικές του ενασχολήσεις διαφοροποιούνταν όλο και περισσότερο προς το τέλος της ζωής του, από το αρχικό του πάθος για τη ζωγραφική στη μουσική. 

Μόλις πέρυσι, κυκλοφόρησε το Cellophane Memories, ένα άλμπουμ με την Chrystabell. Αυτό προστέθηκε στην προηγούμενη δουλειά του ως παραγωγός μουσικών βίντεο για καλλιτέχνες όπως ο Moby και οι Nine Inch Nails.

Συζητώντας για τη διάγνωση του εμφυσήματός του το περασμένο καλοκαίρι, δήλωσε ότι είναι σε «εξαιρετική κατάσταση» και ότι «δεν θα αποσυρθεί ποτέ».

Πρόσθεσε ότι η διάγνωση ήταν το «τίμημα που έπρεπε να πληρώσει» για τη συνήθεια του καπνίσματος, αν και δεν μετάνιωσε για την απόλαυση που του προσέφερε.

Όμως η κατάστασή του επιδεινώθηκε μέσα σε λίγους μήνες. Σε συνέντευξή του τον Νοέμβριο, στο περιοδικό People, ο Lynch είπε ότι χρειαζόταν οξυγόνο για να περπατήσει.

Ωστόσο, οι ιδέες του ζουν, τόσο μοναδικές όσο και ο τρόπος που περιέγραφε τη σκέψη τους.

Μιλώντας σε συζήτηση με τη μουσικό Patti Smith για το BBC Newsnight το 2014, είπε: «Παίρνω ιδέες σε θραύσματα. Είναι σαν στο άλλο δωμάτιο να υπάρχει ένα παζλ - όλα τα κομμάτια είναι ενωμένα.

«Αλλά στο δωμάτιό μου, απλά μου πετάγονται ένα κομμάτι τη φορά».

Διαβάστε περισσότερα στο bovary.gr