Ο Μίκης στρατιώτης στα Χανιά, ο Μπιθικώτσης και η πρώτη συμφωνία

06:05 3/9/2021 - Πηγή: militaire

Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

Στην πολυτάραχη, γόνιμη, γεμάτη θριάμβους, δόξα, διώξεις, στερήσεις, αγώνες, εξορίες, βασανιστήρια και άκρως δημιουργική πορεία της ζωής του, ο Μίκης Θεοδωράκης μιλούσε ελάχιστα για μια περίοδο.

Εκείνη που υπηρέτησε στον Στρατό.

Συνεπώς γνωρίζουμε λίγα και κυρίως από αφηγήσεις και αναμνήσεις τρίτων προσώπων.

Κι όμως αν και υπέστη διώξεις και ταλαιπωρίες η έμπνευση η ευαισθησία και η μουσική του ορμή, τον ώθησαν 

να συνθέσει την πρώτη του Συμφωνία όντας εξόριστος φαντάρος, πρώτα στην Ικαρία και στην συνέχεια στην Μακρόνησο και τα Χανιά!

Εκεί μάλιστα γνώρισε και τον επίσης «επικίνδυνο στρατιώτη» Γρήγορη Μπιθικώτση ο οποίος αργότερα ερμήνευσε μοναδικά κάποια από τα αριστουργήματα του.

Πριν παρουσιαστεί όμως να υπηρετήσει την θητεία του, επιχείρησε – σε ηλικία 15 ετών- το 1940, να φτάσει από την Τρίπολη στη πρώτη γραμμή της Αλβανίας προκειμένου να σταθεί απέναντι στους Ιταλούς, μόλις ξέσπασε ο πόλεμος

ΤΑΞΙΔΙ ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ

«“Χωρίς να το πολυσκεφτώ, αποφάσισα να πάω στο μέτωπο έλεγε ο ίδιος.

 Είχα διαβάσει τις σημειώσεις του πατέρα μου, “Πολεμικαί Σελίδες”, που με τόση υπερηφάνεια διηγούνταν την φυγή του από την Κρήτη – κρυφά από τους δικούς του, για να πάει στο μέτωπο, που, κατά σύμπτωση, και τότε βρισκόταν στην Ήπειρο.

 Ακολουθώντας το ρεύμα των φαντάρων, πήγα στο σταθμό και μπήκα στο τρένο. Δεν πήρα τίποτα μαζί μου, για να μην κινήσω υποψίες. 

Την ώρα του φαγητού άνοιξαν όλοι τα μαντήλια με τα τρόφιμα και έγινε ένα κοινό τραπέζι. 

Από το σταθμό Πελοποννήσου περάσαμε στο Σταθμό Λαρίσης και μόλις προλάβαμε το τρένο για τη Λάρισα. 

Από κει οι στρατιώτες με αυτοκίνητα ή και με τα πόδια πήγαιναν στα Γιάννενα, περνώντας από αριστερά, στο Μέτσοβο. Εξαντλημένος από το ταξίδι, κοιμόμουν βαθιά, κουβαριασμένος στον ξύλινο πάγκο του τρένου, όταν με ξύπνησαν. Ήταν χωροφύλακες.

 Αμέσως κατάλαβα ότι το ταξίδι μου έφθασε στο τέρμα του. 

Χωρίς πολλές κουβέντες αλλάξαμε τρένα και μπήκαμε στο δρόμο του γυρισμού. Απογοητευμένος και πληγωμένος αρνήθηκα να φάω. 

Μισούσα τον πατέρα μου και βιαζόμουν να τον δω, να του τα πω και να ξεσπάσω. 

Με περίμενε στον σταθμό στην Τρίπολη.

 Δεν είπαμε τίποτα μπροστά σε τρίτους.

 Βαδίσαμε σιωπηλοί έως το σπίτι μας, όπου η μάνα μου με τον αδελφό μου κρεμάστηκαν πάνω μου, κλαίγοντας και σκούζοντας. 

Αφού πέρασε η πρώτη μπόρα, τότε μίλησα ήμερα στον πατέρα μου: 

“Είσαι ψεύτης, γιατί μιλάς για πατριωτισμό και με εμποδίζεις να κάνω κι εγώ το καθήκον μου όπως το ‘κανες κι εσύ”.

 Δεν βρήκε άλλο επιχείρημα, παρά το ότι αυτός ήταν 16 κι εγώ μόνο 15 χρονών.

 Ήταν αστείο. 

Τότε τους δήλωσα ότι δεν έχω θέση στο σπίτι και, όπως ήμουνα, κατέβηκα τρέχοντας τη σκάλα και βγήκα στο δρόμο».

Στα τέλη της δεκαετίας του 40, ο Μίκης καλείται να υπηρετήσει.

Ο εμφύλιος μαίνεται ο Θεοδωράκης μπροστάρης και αγωνιστής ζει κυνηγημένος έχοντας ήδη υποστεί τα πάνδεινα.

«ΕΛΕΓΕΙΟ ΚΑΙ ΘΡΗΝΟΣ» ΣΕ ΙΚΑΡΙΑ ΚΑΙ ΧΑΝΙΑ

Ο Μίκης άρχισε να συνθέτει την Πρώτη Συμφωνία όντας εξόριστος στην Ικαρία. Το 1949 μεταφέρθηκε στη Μακρόνησο και πήρε μαζί του τις παρτιτούρες μέσα σ’ ένα ξύλινο κουτί (μπαουλάκι).

Στη Μακρόνησο όμως του πήρανε το κουτί με τις παρτιτούρες γιατί εκεί απαγορευόταν να έχουνε γραφτά οι εξόριστοι. 

Αφηγείται ο ίδιος: 

«Και τα ‘χανε πάρει όλα, τα είχανε βάλει κάτω στην παραλία, φύσηξε μια μέρα μια θύελλα, άνοιξε τα μπαούλα, πήρε τις νότες μου όλες ο άνεμος, γέμισαν τα συρματοπλέγματα με νότες…»

Μετά την απόλυσή του από την Μακρόνησο, ο Μίκης ήρθε στην Κρήτη. Όχι για πολύ όμως, γιατί πάλι τον ξανασυνέλαβαν και τον έντυσαν ξανά στο χακί.

 Φαντάρος κατέληξε να υπηρετεί τη θητεία του στο Φιρκά στο Λιμάνι των Χανίων.

Αργότερα απολύθηκε από την Αλεξανδρούπολη.

#tdi_1_fb1 .td-doubleSlider-2 .td-item1 { background: url(https://www.militaire.gr/wp-content/uploads/2021/09/mikisΣτιγμιότυπο-2021-09-03-01.49.59-80x60.png) 0 0 no-repeat; } #tdi_1_fb1 .td-doubleSlider-2 .td-item2 { background: url(https://www.militaire.gr/wp-content/uploads/2021/09/mikisΣτιγμιότυπο-2021-09-03-01.50.09-80x60.png) 0 0 no-repeat; } #tdi_1_fb1 .td-doubleSlider-2 .td-item3 { background: url(https://www.militaire.gr/wp-content/uploads/2021/09/mikisΣτιγμιότυπο-2021-09-03-01.50.17-80x60.png) 0 0 no-repeat; } #tdi_1_fb1 .td-doubleSlider-2 .td-item4 { background: url(https://www.militaire.gr/wp-content/uploads/2021/09/mikisΣτιγμιότυπο-2021-09-03-01.50.27-80x60.png) 0 0 no-repeat; } 1 του 4

Γράφει ο ίδιος στην αυτοβιογραφία του «ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ», τόμος 5ος σελ.184-185:

«Ο Λόχος Στρατηγείου είχε την έδρα του μέσα στο φρούριο Φιρκά.

 Δυο βήματα πιο κει, στον Τοπανά, στην οδό Θεοτοκόπουλου, ήταν το σπίτι πού είχαν νοικιάσει προσωρινά οι γονείς μου, μιας και ο πατέρας μου είχε δικηγορικό γραφείο στην πόλη κι ο Γιαννάκης πήγαινε στο Γυμνάσιο… 

Στο προαύλιο του Φιρκά παρκάριζαν τα τζιπ, τα μπετφόρ, τα τεράστια Τζέιμς και τις μοτοσικλέτες, ενώ στην ταράτσα του κάστρου ήταν στοιβαγμένα τα καύσιμα: βαρέλια με βενζίνη και με λάδια…

Ο Λοχαγός κ. Σαραντινάκης με τοποθέτησε στο Γραφείο Κινήσεως, οπού, εκτός από μένα, υπηρετούσε ο δεκανεύς Γιώργος απ’ το Ναύπλιο.

 Η δουλειά μας ήταν να προμηθεύουμε τους σοφέρ με καύσιμα, να περνάμε τις ποσότητες στα Δελτία Κινήσεως και να κρατάμε βιβλίο.

 Στην αρχή, εγκαταστάθηκα μέσα στο σημαιοστάσιο, και αργότερα, μαζί με τον Γιώργο, σ’ ένα δωματιάκι πού χτίσανε στο βάθος της ταράτσας ειδικά για μας.

 Έτσι, όλη την ήμερα βρισκόμουν πάνω απ’ τη θάλασσα. 

Αριστερά, στο βάθος, το νησάκι Θόδωρου, απέναντι απ’ το χωριό μου. Μπροστά μου το Κρητικό Πέλαγο.

 Δεξιά ο Φάρος και ακόμα πιο δεξιά το λιμάνι. Όταν αγρίευε ή θάλασσα, ο αφρός των κυμάτων μας έλουζε. 

Σκουπίζαμε την υγρασία απ’ τα πρόσωπα μας και με τη γλώσσα γλείφαμε το αλάτι…

 Όταν δεν είχαμε δουλειά, καθόμουν μπροστά στις λευκές νότες, προσπαθώντας να συνεχίσω τη σύνθεση της «ΠΡΩΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ»…

Στη σκοπιά στο σημαιοστάσιο λοιπόν ο Μίκης από μνήμης ανασύνθεσε την πρώτη του Συμφωνία που είχε χάσει στη Μακρόνησο.

Γράφει σε σημείωμα του αργότερα:

«Όταν το 1951 έκανε τη στρατιωτική του θητεία στο Κάστρο Φιρκά της Κρήτης, όλο του το ενδιαφέρον κι έτσι διοχετεύονταν στο μακελειό του Εμφυλίου. 

Μια αποφασιστική σκέψη τον βασάνιζε: να δημιουργήσει όσο και οι πιο πολύ έργο που να δήλωνε την πίστη του.

 Όλη του η ύπαρξη κι ο συναισθηματικός του κόσμος κρατιόταν στη μουσική δημιουργία.

 Τα πρόσωπα και τα γεγονότα, οι προσδοκίες, τα εγκλήματα και οι φρικαλεότητες … κυριάρχησαν σε κάθε ίχνος της ζωτικότητας πάνω στον 25χρονο ιδεολόγο».

 Στο σημειωματάριο που κρατούσε στο Φιρκά του 1951 έγραφε:

«Πάνε τώρα δύο μήνες που βρίσκομαι στην Κρήτη κι όμως έφτασα στο σημείο που ζητούσα: να σκέφτομαι με ήχους το καθετί.

 Να είναι αδύνατον να συλλογιστώ κάτι ξέχωρο από τη μουσική.

 Έτσι αγαπώ μονάχα εκείνο που με βοηθάει και με εμπνέει.

 Έμψυχο και άψυχο. 

Αρχίζω ξανά να ζω μέσα στο πεντάγραμμο.

 Η δίψα της δημιουργίας με κατακτά το ίδιο πλατιά και οδυνηρά όπως οι πιο βασικές μας λειτουργίες».

ΜΕ ΤΟΝ ΜΠΙΘΙΚΩΤΣΗ ΣΥΝΕΤΑΙΡΟΙ ΣΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ

Η πρώτη συνάντηση Μίκη Θεοδωράκη – Γρηγόρη Μπιθικώτση γίνεται στη Μακρόνησο. 

Το 1947 ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης ήταν στρατιώτης πρώτα στο Χαϊδάρι και στη συνέχεια στη Μακρόνησο.

 Όλοι ήξεραν ότι ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης ήταν μουσικός και τότε ένας ανώτερός του, τον διέταξε να φτιάξει μια ορχήστρα για να διασκεδάζει τους αξιωματικούς της Λέσχης στη Μακρόνησο. 

«Μια μέρα που το κάναμε πρόβα με την ορχήστρα μου ένα τραγούδι και κάπου ήθελε ένα ακόρντο. 

Τους είπα “εδώ φα”.

 Και πετάγεται ένα παιδί που ήταν ξαπλωμένο με ένα βιβλίο στο χέρι και λέει: το “φα πάει καλύτερα”» γράφει στην αυτοβιογραφία του με τίτλο “Εγώ, ο σερ” (εκδόσεις Κοχλίας), ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης. 

Και τον ρωτάω “τι δουλειά κάνεις εσύ ρε φίλε, με τι ασχολείσαι;”.

 Και μου απαντά “σπουδάζω μουσική”. Αυτό το παιδί ήταν ο Μίκης Θεοδωράκης. Ήταν η πρώτη μας συνάντηση και επαφή στη Μακρόνησο.

 Πού να φανταζόμουν, εκείνη τη στιγμή, τι ρόλο θα έπαιζε στη ζωή μου, στη μουσική της Ελλάδας, αλλά και στην παγκόσμια μουσική σκηνή αυτό το παλικάρι, που το είδα μ’ ένα βιβλίο στα χέρια, ξαπλωμένο να διαβάζει».

Η σχέση του Μίκη Θεοδωράκη με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση ακλόνητη, με μια παρένθεση την εποχή της δικτατορίας.

 Οι ερμηνείες του Γρηγόρη Μπιθικώτση στα έργα του Μίκη Θεοδωράκη «Ο Επιτάφιος» («Πού πέταξε τ’ αγόρι μου», «Μέρα Μαγιού μου Μίσεψες»), «Ρωμιοσύνη» («Θα Σημάνουν οι Καμπάνες»), σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου και «Άξιον Εστί» («Της Δικαιοσύνης ήλιε νοητέ», «Ένα το χελιδόνι»), σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη, σφράγισαν την παρουσία του στο ελληνικό τραγούδι και θεωρούνται αξεπέραστες.

Ο Μίκης συνήθιζε να λέει.

«Με τον Γρηγόρη είμαστε συνέταιροι στον θάνατο!

Την περίοδο της δικτατορίας οι σχέσεις του με τον Μίκη Θεοδωράκη κλονίστηκαν σοβαρά, όταν, στις 13 Ιουλίου 1967, τραγούδησε μαζί με τη Βίκυ Μοσχολιού τον Ύμνο της 21ης Απριλίου στα «Δειλινά» της Γλυφάδας. 

Η δικαιολογία του Γρηγόρη Μπιθικώτση στον Μίκη Θεοδωράκη ήταν ότι δεν μπορούσε να αντέξει μια εξορία τη στιγμή που η ζωή του είχε στρώσει. 

Οι δυο τους τα ξαναβρήκαν οριστικά τον Μάρτιο του 2002 στη μεγάλη συναυλία προς τιμήν του Μπιθικώτση στο ΣΕΦ.

Άλλωστε, για τον Γρηγόρη Μπιθικώτση ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν ο άνθρωπος που εκτόξευσε την καριέρα του και για τον Μίκη Θεοδωράκη ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης ήταν το «πρωτοπαλίκαρό του»

Πληροφορίες

Γιώργος Αγοραστάκης

The post Ο Μίκης στρατιώτης στα Χανιά, ο Μπιθικώτσης και η πρώτη συμφωνία appeared first on Militaire.gr.