Ο μυστικός πόλεμος του Ισραήλ κατά της Συρίας, του Λιβάνου και της Ιορδανίας

05:30 17/1/2025 - Πηγή: militaire

Εκμεταλλευόμενο το χάος που ακολούθησε την πτώση της Δαμασκού, η κατάληψη από το Ισραήλ του φράγματος Αλ-Μαντάρα της Συρίας αναδεικνύει τη μακροχρόνια σιωνιστική στρατηγική για την εξασφάλιση της περιφερειακής κυριαρχίας στο νερό, επιδεινώνοντας τις εντάσεις σε μια ήδη “στεγνή" Δυτική Ασία.Στις αρχές Ιανουαρίου, λιγότερο από ένα μήνα αφότου οι δυνάμεις των ανταρτών κατέλαβαν τη Δαμασκό και ανέτρεψαν τη συριακή κυβέρνηση, οι ισραηλινές δυνάμεις κατοχής εξαπέλυσαν μια ανενόχλητη προέλαση που επεκτάθηκε στην περιοχή του φράγματος Αλ-Μαντάρα- μια κρίσιμη πηγή

νερού για τη Ντεράα και το μεγαλύτερο φράγμα στην περιοχή, που βρίσκεται στη δυτική ύπαιθρο της Κουνέιτρα. Υπάρχουν αναφορές ότι ισραηλινά άρματα μάχης και στρατεύματα εγκατέστησαν στρατιωτικά φυλάκια, ύψωσαν χωμάτινα αναχώματα και επέβαλαν αυστηρούς περιορισμούς στις μετακινήσεις των κατοίκων, επιτρέποντας την πρόσβαση μόνο σε συγκεκριμένες, προκαθορισμένες ώρες. Γεωπολιτική του νερούΟι φυσικοί πόροι έπαιζαν πάντοτε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της γεωπολιτικής, και μεταξύ αυτών, οι πηγές γλυκού νερού αμφισβητούνται όλο και περισσότερο. Ενώ το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο κυριαρχούν στα παγκόσμια πρωτοσέλιδα, ο απαραίτητος ρόλος του νερού στη γεωργία, τη βιομηχανία και την καθημερινή ζωή το καθιστά εξίσου κρίσιμο παράγοντα για την παγκόσμια σταθερότητα. Καθώς οι πόροι γλυκού νερού λιγοστεύουν, ο κίνδυνος συγκρούσεων για τον πολύτιμο αυτό πόρο κλιμακώνεται, απειλώντας την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική σταθερότητα.Ιστορικά, τα έθνη διαγκωνίζονταν για τον έλεγχο εδαφών πλούσιων σε νερό για να εξασφαλίσουν εμπορικές οδούς, να σφυρηλατήσουν συμμαχίες και να προωθήσουν την τεχνολογική πρόοδο. Οι αρχαίοι πολιτισμοί, όπως οι Σουμέριοι και οι Βαβυλώνιοι, άκμασαν αξιοποιώντας τους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη. Αντίθετα, οι φτωχές σε πόρους περιοχές συχνά υστερούσαν στην ανάπτυξη, περιορίζοντας την πολιτική και τεχνολογική τους πρόοδο.Σήμερα, η λειψυδρία συνεχίζει να διαμορφώνει τις περιφερειακές πολιτικές στρατηγικές. Αξιοσημείωτο παράδειγμα αποτελεί η λεκάνη του Νείλου, όπου η Αίγυπτος, το Σουδάν και η Αιθιοπία βρίσκονται σε διαμάχη για το μεγάλο φράγμα της Αιθιοπικής Αναγέννησης (GERD). Το έργο αυτό, η μεγαλύτερη υδροηλεκτρική πρωτοβουλία της Αφρικής, έχει αυξήσει τις διπλωματικές εντάσεις με την Αίγυπτο, η οποία βασίζεται στον Νείλο για το 90% του γλυκού νερού της. Η περιοχή της Δυτικής Ασίας και της Βόρειας Αφρικής (WANA) αντιμετωπίζει απαράμιλλη λειψυδρία, με το 83% του πληθυσμού της να βρίσκεται υπό ακραία υδατική πίεση. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Παγκόσμιων Πόρων, 12 από τις 17 χώρες με τη μεγαλύτερη έλλειψη νερού παγκοσμίως βρίσκονται στην περιοχή αυτή, με το Κατάρ, το Ισραήλ και τον Λίβανο να κατατάσσονται στις τρεις πρώτες θέσεις. Επιπλέον, περίπου το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού εξαρτάται από ποτάμια που διασχίζουν διεθνή σύνορα, καθιστώντας τη διασυνοριακή διαχείριση των υδάτων μια κρίσιμη γεωπολιτική πρόκληση. Η πρόσφατη ισραηλινή εισβολή στο φράγμα Αλ-Μαντάρα απεικονίζει έντονα αυτή την πραγματικότητα.Η παγκόσμια ζήτηση νερού προβλέπεται να αυξηθεί κατά 20-25% έως το 2050, ασκώντας τεράστια πίεση σε περιοχές όπως η WANA. Μέχρι τα μέσα του αιώνα, το 100% του πληθυσμού της περιοχής θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ακραία υδατική πίεση, αποσταθεροποιώντας περαιτέρω τις πολιτικές σχέσεις και αυξάνοντας τον κίνδυνο διακρατικών συγκρούσεων για τους κοινούς υδάτινους πόρους. Τέτοιες εντάσεις είναι ήδη εμφανείς στο Ισραήλ και τη Συρία, όπου ο έλεγχος των ζωτικών πηγών νερού έχει γίνει σημείο ανάφλεξης.Οι υδατικές πραγματικότητες και φιλοδοξίες του ΙσραήλΤο άνυδρο κλίμα της Παλαιστίνης και οι περιορισμένοι φυσικοί υδάτινοι πόροι έχουν διαμορφώσει εδώ και καιρό την προσέγγιση του κράτους κατοχής στη διαχείριση των υδάτων, καθώς οι έρημοι αποτελούν περισσότερο από το ήμισυ της επικράτειάς του. Οι βασικές πηγές γλυκού νερού της χώρας περιλαμβάνουν τη Θάλασσα της Γαλιλαίας, τον Ιορδάνη ποταμό και τους υδροφόρους ορίζοντες κατά μήκος της ακτής και των βουνών. Ωστόσο, οι τεχνολογικές εξελίξεις στην αφαλάτωση και την επαναχρησιμοποίηση των λυμάτων έχουν βοηθήσει το Ισραήλ να μειώσει την εξάρτησή του από τις φυσικές πηγές νερού. Μέχρι το 2018, το Ισραήλ επαναχρησιμοποίησε το 87% των επεξεργασμένων λυμάτων του, κυρίως για γεωργικούς σκοπούς.Ωστόσο, αυτές οι καινοτομίες συνοδεύονται από περιορισμούς. Η αφαλάτωση και η επεξεργασία λυμάτων είναι δαπανηρές και δεν μπορούν να αντισταθμίσουν πλήρως τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η άνοδος της θερμοκρασίας, η μείωση των βροχοπτώσεων και η συρρίκνωση των ποσοστών αναπλήρωσης του υδροφόρου ορίζοντα επιδεινώνουν τη λειψυδρία του Ισραήλ, όπως και η μείωση της στάθμης του νερού και η αυξανόμενη αλατότητα της λίμνης Κιννερέτ και η περαιτέρω ερημοποίηση στα νότια της χώρας. Για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, το Ισραήλ έχει εργαστεί για τη συλλογή και επεξεργασία περίπου του 94% των λυμάτων, το 87% των οποίων επαναχρησιμοποιείται, κυρίως για τη γεωργία. Συνολικά, μεταξύ 2000 και 2018, το μερίδιο της γεωργίας στην απόληψη γλυκού νερού μειώθηκε από 64% σε 35% της συνολικής απόληψης νερού. Αυτές οι προκλήσεις ανάγκασαν το Ισραήλ να στραφεί σε περιφερειακές πηγές νερού, όπως ο ποταμός Γιαρμούκ στην Ιορδανία και ο ποταμός Λιτάνι στον Λίβανο, για να συμπληρώσει τις ανάγκες του. Το νερό αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της στρατηγικής του Ισραήλ από τις πρώτες ημέρες του σιωνιστικού ιδεολογικού κινήματος. Από τότε που ιδρύθηκε το κράτος μέσα από πολέμους, κατοχές και διαπραγματεύσεις με γειτονικά αραβικά κράτη, η πρόσβαση στο νερό αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα για το Ισραήλ. Η στρατηγική αυτή περιστρεφόταν γύρω από τη μεγιστοποίηση της χρήσης του νερού εντός και εκτός των συνόρων του, ακόμη και σε βάρος της ασφάλειας των υδάτων των γειτονικών χωρών.Οι πρώτοι σιωνιστές ηγέτες, όπως ο Χάιμ Βάιζμαν, υπογράμμισαν τη σημασία του νερού από περιοχές όπως το πρόσφατα κατεχόμενο όρος Ερμών στη Συρία και ο ποταμός Λιτάνι του Λιβάνου για την άρδευση και την οικονομική ανάπτυξη. Ο ιδρυτής του σύγχρονου σιωνισμού, ο Τέοντορ Χερτσλ τόνισε από την αρχή την ανάγκη το εβραϊκό κράτος να συμπεριλάβει τον νότιο Λίβανο, εν μέρει λόγω του περιορισμού ζωτικών πηγών νερού. Το σιωνιστικό κίνημα άσκησε τεράστια πίεση κατά τη διάρκεια της ειρηνευτικής διάσκεψης του 1919 στο Παρίσι, επιδιώκοντας να προσαρτήσει στην Παλαιστίνη τις πηγές του Ιορδάνη ποταμού, τον ποταμό Λιτάνι και την πεδιάδα Χαουράν στη Συρία. Ωστόσο, τα αιτήματα αυτά απορρίφθηκαν από τη γαλλική πλευρά, η οποία είχε την εντολή για τη Συρία και τον Λίβανο βάσει της συμφωνίας Σάικς–Πικό του 1916.Το 1941, ο Νταβίντ Μπεν Γκουριόν, ο οποίος αργότερα έγινε ο πρώτος πρωθυπουργός του Ισραήλ, αποκάλυψε ξεκάθαρα ότι το μελλοντικό ισραηλινό κράτος επιθυμούσε τον ποταμό Λιτάνι, λέγοντας: «Πρέπει να θυμόμαστε ότι ο ποταμός Λιτάνι πρέπει να βρίσκεται εντός των συνόρων του εβραϊκού κράτους για να διασφαλιστεί η βιωσιμότητά του».Μετά το 1948, το Ισραήλ εθνικοποίησε τους υδάτινους πόρους του και δρομολόγησε φιλόδοξα έργα, όπως το Εθνικό Μεταγωγικό Όχημα Νερού, για τη μεταφορά νερού από το βορρά στον άνυδρο νότο. Μελέτες νερού που διεξήχθησαν κατά τις δεκαετίες του 1930 και 1940 δείχνουν ότι το Σχέδιο Τζόνστον του Ισραήλ το 1953 αγνόησε τα πολιτικά όρια των χωρών της λεκάνης του Ιορδάνη ποταμού, θεωρώντας τη Θάλασσα της Γαλιλαίας ως φυσική δεξαμενή νερού του ποταμού. Το Τελ Αβίβ σχεδίασε να εκτρέψει την πορεία των υδάτων του Ιορδάνη ποταμού προς όφελός του, και έχει πράγματι αρχίσει να υλοποιεί αυτά τα σχέδια μέσω της ισραηλινής εταιρείας Μέκοροτ από το 1953.Οι προσπάθειες αυτές συνίσταντο στην εκτροπή των υδάτων του Ιορδάνη ποταμού και των παραποτάμων του προς τη Θάλασσα της Γαλιλαίας, γεγονός που οδήγησε σε μείωση της στάθμης των υδάτων της Νεκράς Θάλασσας και σε συρρίκνωση των εκτάσεών της, καθώς στέρεψε λόγω της εκτροπής των παραποτάμιων ρευμάτων για αρδευτικές χρήσεις και γεωργική επέκταση. Επιπλέον, ο υψηλός ρυθμός εξάτμισης λόγω των υψηλών θερμοκρασιών στην περιοχή της κοιλάδας του Ιορδάνη συνέβαλε στην επιτάχυνση της μείωσης της στάθμης του νερού. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η στάθμη του νερού της Νεκράς Θάλασσας είχε φτάσει σε λιγότερο από 410 μέτρα κάτω από το επίπεδο της θάλασσας, γεγονός που απειλεί σοβαρά την ύπαρξή της ως μοναδικού φυσικού πόρου.Ο πόλεμος του 1967 αποτέλεσε σημείο καμπής, καθώς το Ισραήλ απέκτησε τον έλεγχο εδαφών πλούσιων σε νερό, όπως η Δυτική Όχθη, η Γάζα και τα υψίπεδα του Γκολάν. Οι περιοχές αυτές παρέχουν πλέον σημαντικό μέρος της υδροδότησης του Ισραήλ. Ωστόσο, αυτός ο έλεγχος έχει έρθει εις βάρος των γειτονικών κρατών και των Παλαιστινίων, οι οποίοι αντιμετωπίζουν σοβαρούς περιορισμούς στην πρόσβαση στο νερό. Για παράδειγμα, η κατά κεφαλήν κατανάλωση νερού των Παλαιστινίων ανέρχεται κατά μέσο όρο σε μόλις 20 κυβικά μέτρα ετησίως, σε σύγκριση με τα 60 κυβικά μέτρα του Ισραήλ.Η ισραηλινή κυβέρνηση ρυθμίζει αυστηρά τη χρήση νερού από τους Παλαιστίνιους, απαγορεύοντας την ανόρυξη νέων γεωτρήσεων και επιβάλλοντας πρόστιμα για την υπέρβαση των ποσοστώσεων, ενώ οι ισραηλινοί οικισμοί δεν αντιμετωπίζουν τέτοιους περιορισμούς. Το αποτέλεσμα είναι μια τρομερή ανισότητα στην πρόσβαση στο νερό, καθώς η παλαιστινιακή γεωργία παραμένει καθυστερημένη και αναποτελεσματική, ενώ οι εβραϊκοί οικισμοί στα παλαιστινιακά εδάφη απολαμβάνουν σύγχρονα συστήματα άρδευσης.Η ανησυχητική πραγματικότητα στη νότια ΣυρίαΗ εισβολή του Ισραήλ στη νότια Συρία αναδεικνύει τις συνεχιζόμενες υδατικές φιλοδοξίες του. Αναφορές δείχνουν ότι το Τελ Αβίβ ελέγχει πλέον το 40% των κοινών υδάτινων πόρων της Συρίας και της Ιορδανίας. Μετά την κατάληψη του φράγματος Αλ Ουέντα στη λεκάνη Γιαρμούκ τον Δεκέμβριο, οι ισραηλινές δυνάμεις προχώρησαν στη συνέχεια στο φράγμα Aλ-Μαντάρα. Η λεκάνη Γιαρμούκ είναι μια περιοχή στρατηγικής σημασίας, καθώς αποτελεί μέρος των φυσικών συνόρων μεταξύ της Συρίας και της Ιορδανίας. Η κύρια πηγή νερού της λεκάνης, ο ποταμός Γιαρμούκ, υποστηρίζει τις γεωργικές εκτάσεις και παρέχει πόσιμο νερό στις κοινότητες των περιοχών Ντεράα και Σουγουαΐντα της Συρίας, καθώς και στη βόρεια Ιορδανία. Ο ποταμός καλύπτει μια απόσταση 57 χιλιομέτρων, εκ των οποίων τα 47 χιλιόμετρα βρίσκονται εντός του συριακού εδάφους, ενώ το υπόλοιπο αποτελεί μέρος των συρο-ιορδανικών συνόρων. Στις όχθες του, η Συρία έχει κατασκευάσει μια σειρά από φράγματα, κυρίως το φράγμα Γιαρμούκ, εκτός από το μεγαλύτερο φράγμα Αλ Ουέντα, το οποίο έχει αποθηκευτική ικανότητα 225 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων.Τα φράγματα αυτά χρησιμοποιούνται για την άρδευση τεράστιων εκτάσεων γεωργικής γης, που υπολογίζονται σε περίπου 13.640 εκτάρια, εκτός από την τροφοδοσία των γύρω χωριών με πόσιμο νερό μέσω μεγάλων δικτύων άντλησης, όπως η «Γραμμή Thawra», η οποία εκτείνεται από τη λεκάνη στην πόλη Ντεράα και την ύπαιθρό της, μέχρι την ύπαιθρο της Σουγουαΐντα.Αυτή η ζωτικής σημασίας υδάτινη οδός, ωστόσο, έχει γίνει θύμα της ευρύτερης στρατηγικής του Τελ Αβίβ για την εξασφάλιση της περιφερειακής κυριαρχίας στο νερό.Παρά τις προκλήσεις αυτές, οι πρόσφατες ενέργειες του Ισραήλ στη νότια Συρία αποτελούν παράδειγμα μιας συνεπούς στρατηγικής αντιμετώπισης της έλλειψης νερού μέσω της περιφερειακής επέκτασης. Η πολιτική αναταραχή στη Συρία παρείχε ένα ιστορικό άνοιγμα για το κράτος κατοχής να προωθήσει αυτές τις φιλοδοξίες. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα γεγονότα που εκτυλίσσονται στη Δυτική Ασία το μόνο που αποδεικνύουν είναι ότι το κύριο αποτρεπτικό μέσο ενάντια στην εκμετάλλευση των υδάτινων πόρων του Λιβάνου από το Ισραήλ ήταν πάντα η αποτελεσματική αντίσταση. Μέχρι τις μεγάλες στρατηγικές αποτυχίες που αντιμετώπισε ο Άξονας της Αντίστασης, η αντίσταση αυτή κατάφερε να αποτρέψει το Ισραήλ από το να επαναλάβει τα εδαφικά υδάτινα κέρδη του στην περιοχή. Σήμερα, καταλαμβάνοντας τον έλεγχο κρίσιμων υποδομών νερού, οι φιλοδοξίες του Ισραήλ θέτουν άμεσες απειλές για τη Συρία, την Ιορδανία και τον Λίβανο. Ωστόσο, καθώς η περιοχή αντιμετωπίζει επιταχυνόμενες κρίσεις, η σοβαρότητα αυτής της στρατηγικής με γνώμονα το νερό κινδυνεύει να επισκιαστεί από ευρύτερες γεωπολιτικές ανησυχίες. Είναι όλο και πιο προφανές ότι η δίψα του Ισραήλ για υδάτινους πόρους δεν γνωρίζει όρια.Πηγή: The Cradle 

The post Ο μυστικός πόλεμος του Ισραήλ κατά της Συρίας, του Λιβάνου και της Ιορδανίας appeared first on Militaire.gr.