Ήξερες ποια είναι η γιαγιά Μάρτα;

00:17 1/3/2025 - Πηγή: Sportime

Τηρώντας παραδόσεις αιώνων, οι Βούλγαροι υποδέχονται τον Μάρτιο με ένα μοναδικό έθιμο: τη Μαρτενίτσα. Από την πρώτη κιόλας μέρα του μήνα, άνδρες, γυναίκες και παιδιά φορούν στο πέτο τους μικρά στολίδια από κόκκινες και άσπρες κλωστές, τα οποία πιστεύεται ότι φέρνουν υγεία, τύχη και προστασία. Όμως, πίσω από αυτήν την πολύχρωμη παράδοση, κρύβεται μια παλιά, σχεδόν ξεχασμένη φιγούρα: η γιαγιά Μάρτα, ή αλλιώς Μπάμπα Μάρτα.

Στη βουλγαρική λαογραφία, η Μπάμπα Μάρτα δεν είναι απλώς ένα σύμβολο της άνοιξης, αλλά μια ιδιότροπη, γερασμένη γυναικεία

μορφή που μπορεί να φέρει είτε καλό είτε κακό καιρό. Οι παλιοί λένε ότι αν η γιαγιά Μάρτα είναι χαρούμενη, ο καιρός γίνεται ζεστός και ηλιόλουστος. Αν όμως θυμώσει, φέρνει κρύο, χιόνια και βροχές, σαν να θέλει να εκδικηθεί τους ανθρώπους που ανυπομονούν για το τέλος του χειμώνα. Γι’ αυτό και σε πολλές περιοχές της Βουλγαρίας, τοποθετούν έξω από τα σπίτια κομμάτια κόκκινου υφάσματος, ώστε να καλοπιάσουν τη γιαγιά και να φέρει έναν ήπιο και ευχάριστο Μάρτιο.

Το έθιμο της Μαρτενίτσας δεν είναι αποκλειστικά βουλγαρικό. Στη Ρουμανία, το αντίστοιχο φυλαχτό ονομάζεται Μαρτισόρ και συνοδεύεται από έναν μύθο που θυμίζει αρχαίο παραμύθι. Σύμφωνα με την παράδοση, ο θεός Ήλιος μεταμορφώθηκε σε νεαρό άνδρα και κατέβηκε στη Γη για να πάρει μέρος σε μια γιορτή. Όμως, ένας δράκος τον αιχμαλώτισε και τον έκλεισε σε σκοτεινή φυλακή, ρίχνοντας τη Γη σε ατέλειωτο χειμώνα. Ένας νεαρός πολεμιστής αποφάσισε να σώσει τον Ήλιο και, μετά από τρεις μήνες μάχης, σκότωσε τον δράκο. Ο ήλιος ελευθερώθηκε και φώτισε ξανά τον κόσμο, αλλά το αίμα του τραυματισμένου πολεμιστή έβαψε το χιόνι κόκκινο. Έτσι, η κόκκινη κλωστή στο Μαρτισόρ συμβολίζει τη θυσία και το θάρρος, ενώ η άσπρη κλωστή αντιπροσωπεύει την αγνότητα της άνοιξης.

Παρά τις αλλαγές των καιρών, η Μαρτενίτσα παραμένει ένα ισχυρό έθιμο στις ζωές των Βαλκάνιων. Όταν ανθίσουν οι πρώτες αμυγδαλιές ή όταν δουν ένα χελιδόνι ή πελαργό, οι άνθρωποι βγάζουν τις Μαρτενίτσες τους και τις κρεμούν στα κλαδιά των δέντρων, προσφέροντας έτσι την τύχη και την προστασία της παράδοσης στη φύση. Η γιαγιά Μάρτα, είτε χαρούμενη είτε θυμωμένη, συνεχίζει να ζει στις ιστορίες, τις παραδόσεις και τις καρδιές αυτών που τη σέβονται.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.