Πόσο είχε το ψωμί στην Ελλάδα πριν 200 χρόνια;

12:49 10/3/2025 - Πηγή: Sportime

Μέσα από την καθημερινότητα των ανθρώπων, μπορεί κανείς να καταλάβει καλύτερα την πραγματικότητα μιας εποχής. Και αν υπάρχει ένα αγαθό που ήταν πάντοτε συνδεδεμένο με τη ζωή των Ελλήνων, αυτό είναι το ψωμί. Αλλά πόσο κόστιζε το ψωμί στην Ελλάδα πριν 200 χρόνια; Η απάντηση δεν είναι τόσο απλή, γιατί το ψωμί δεν ήταν απλώς ένα προϊόν, αλλά ένας δείκτης οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών, επηρεασμένος από τη γεωργία, τις πολιτικές εξελίξεις και την πρόσβαση σε βασικές πρώτες

ύλες.

Στις αρχές του 19ου αιώνα, η Ελλάδα δεν είχε ακόμα αποκτήσει την ανεξαρτησία της. Ήταν υπό την κυριαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και η οικονομία της ήταν κατά κύριο λόγο αγροτική. Οι περισσότεροι άνθρωποι ήταν γεωργοί, και το σιτάρι, το κύριο συστατικό του ψωμιού, καλλιεργούνταν σε μεγάλες εκτάσεις, αλλά οι αποδόσεις της γης ήταν ασταθείς. Η τιμή του ψωμιού εξαρτιόταν από την παραγωγή των σιτηρών, τις καιρικές συνθήκες, τις επιδρομές και τις πολιτικές αποφάσεις των Οθωμανών διοικητών.

Δεν υπήρχε ενιαία τιμή για το ψωμί, καθώς αυτή άλλαζε από περιοχή σε περιοχή. Σε μεγάλες πόλεις όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, το ψωμί ήταν πιο ακριβό λόγω της μεγαλύτερης ζήτησης, ενώ στα χωριά, όπου οι άνθρωποι συχνά έφτιαχναν το δικό τους ψωμί, το κόστος ήταν χαμηλότερο. Παράλληλα, η διαθεσιμότητα του σιταριού επηρέαζε σημαντικά την τιμή του. Αν υπήρχε ξηρασία ή καταστροφή της σοδειάς, η τιμή αυξανόταν δραματικά.

Μία από τις πιο αξιόπιστες πηγές που δίνουν στοιχεία για τις τιμές του ψωμιού προέρχεται από τις αναφορές που έκαναν οι ξένοι περιηγητές που επισκέπτονταν την Ελλάδα. Σύμφωνα με αυτές τις αναφορές, το κόστος του ψωμιού υπολογιζόταν σε γρόσια, το βασικό νόμισμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ένα μέσο ψωμί μπορούσε να κοστίζει 2 έως 5 γρόσια, ανάλογα με την ποιότητα και την περιοχή. Οι φτωχότεροι αγόραζαν συνήθως μαύρο ψωμί, φτιαγμένο από κριθάρι ή ανάμεικτο αλεύρι, που ήταν φθηνότερο, ενώ οι πιο εύποροι μπορούσαν να αγοράσουν καλύτερης ποιότητας λευκό ψωμί από σιτάρι.

Το ψωμί δεν ήταν απλώς μια τροφή αλλά βασικό στοιχείο επιβίωσης. Οι φτωχές οικογένειες βασίζονταν σε αυτό, συνοδευόμενο από ελιές, τυρί ή κάποιο χόρτο. Για πολλές οικογένειες της εποχής, το ψωμί δεν ήταν κάτι δεδομένο. Υπήρχαν περίοδοι που ο λιμός και οι πόλεμοι έκαναν την απόκτησή του εξαιρετικά δύσκολη. Στις πιο δύσκολες περιόδους, οι άνθρωποι κατέφευγαν σε εναλλακτικά υποκατάστατα, όπως το ψωμί από αλεσμένα όσπρια ή ακόμα και βελανίδια.

Μετά την Επανάσταση του 1821, η κατάσταση δεν βελτιώθηκε αμέσως. Το νεοσύστατο ελληνικό κράτος αγωνιζόταν να σταθεί στα πόδια του και οι πρώτες δεκαετίες ήταν γεμάτες δυσκολίες. Οι πόλεμοι, οι ληστρικές επιδρομές και η απουσία οργανωμένων αγορών καθιστούσαν την πρόσβαση στο ψωμί ασταθή. Η τιμή του ψωμιού συχνά εκτοξευόταν, καθώς υπήρχαν μεγάλες ελλείψεις σε σιτάρι και πολλά μέρη εξαρτώνταν από εισαγωγές από άλλες χώρες, κυρίως από τη Ρωσία και την Ουκρανία, που ήταν οι μεγαλύτεροι παραγωγοί σιτηρών εκείνη την περίοδο.

Η κατάσταση άρχισε να αλλάζει στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν οι πρώτες ελληνικές κυβερνήσεις προσπάθησαν να οργανώσουν καλύτερα την παραγωγή και τη διανομή σιτηρών. Με την ανάπτυξη του εμπορίου και την εισαγωγή νέων γεωργικών τεχνικών, η τιμή του ψωμιού σταθεροποιήθηκε σε πιο προσιτά επίπεδα. Παρόλα αυτά, για πολλά χρόνια ακόμα, η διαθεσιμότητα και η τιμή του ψωμιού παρέμεναν αβέβαιες και εξαρτώνταν από γεωπολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.