Πότε σταμάτησαν οι Έλληνες να μιλάνε Αρχαία Ελληνικά;

13:12 20/3/2025 - Πηγή: Sportime

Η γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός που εξελίσσεται μέσα στους αιώνες. Τα Αρχαία Ελληνικά, η γλώσσα του Ομήρου, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, δεν εξαφανίστηκαν ξαφνικά, αλλά μετασχηματίστηκαν σταδιακά, οδηγώντας στη σύγχρονη Ελληνική. Το ερώτημα «πότε σταμάτησαν οι Έλληνες να μιλάνε Αρχαία Ελληνικά;» δεν έχει μια απλή απάντηση, καθώς η γλωσσική μετάβαση διήρκεσε αιώνες και επηρεάστηκε από ιστορικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες.

Η πρώτη μεγάλη αλλαγή ξεκίνησε ήδη από την Ελληνιστική περίοδο (4ος-1ος αιώνας π.Χ.), όταν η Κοινή Ελληνική αντικατέστησε

τις διάφορες αρχαίες διαλέκτους και έγινε η lingua franca του ελληνόφωνου κόσμου. Με την κατάκτηση της Ανατολής από τον Μέγα Αλέξανδρο, η ελληνική γλώσσα απλώθηκε από την Αίγυπτο έως την Ινδία, αποκτώντας νέα στοιχεία και απλοποιώντας πολλές γραμματικές δομές. Η Κοινή Ελληνική ήταν πιο κατανοητή από τα πολύπλοκα Αρχαία Ελληνικά της κλασικής Αθήνας και αποτέλεσε τη βάση για τη μετέπειτα εξέλιξη της γλώσσας.

Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο (1ος αιώνας π.Χ. – 4ος αιώνας μ.Χ.), η Κοινή Ελληνική παρέμεινε η γλώσσα του ανατολικού τμήματος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ενώ σταδιακά άρχισε να διαφοροποιείται ακόμα περισσότερο από την αρχαία μορφή της. Η προφορά άλλαξε, η γραμματική απλοποιήθηκε και νέα λέξεις εισήχθησαν, κυρίως από τη λατινική. Παράλληλα, τα έργα της Καινής Διαθήκης γράφτηκαν σε Κοινή Ελληνική, γεγονός που συνέβαλε στη διάδοση και παγίωση αυτής της μορφής της γλώσσας.

Η επόμενη μεγάλη μετάβαση συνέβη στη Βυζαντινή περίοδο (4ος-15ος αιώνας). Τα Ελληνικά παρέμειναν η γλώσσα του Βυζαντίου, όμως η καθημερινή ομιλία απομακρύνθηκε ακόμη περισσότερο από την αρχαία μορφή. Σταδιακά, οι πτώσεις των ουσιαστικών μειώθηκαν, οι σύνθετες συντακτικές δομές εγκαταλείφθηκαν και η προφορά πλησίασε περισσότερο αυτήν της σημερινής γλώσσας. Αν και οι λόγιοι εξακολουθούσαν να γράφουν σε μια αρχαΐζουσα μορφή, ο λαός μιλούσε μια γλώσσα που είχε ήδη πολλές διαφορές από τα Αρχαία Ελληνικά.

Τον 11ο αιώνα, η γλώσσα των απλών ανθρώπων είχε πλέον ελάχιστη σχέση με την κλασική μορφή. Η λογοτεχνία του Μεσαίωνα, όπως το έπος του Διγενή Ακρίτα, είναι γραμμένη σε μια πρώιμη μορφή της Νέας Ελληνικής. Το Βυζαντινό κράτος εξακολουθούσε να χρησιμοποιεί αρχαϊκές μορφές για διοικητικά και θρησκευτικά κείμενα, αλλά η προφορική γλώσσα είχε ήδη εξελιχθεί σημαντικά. Με την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453, η Νέα Ελληνική είχε πλέον διαμορφωθεί, ενώ τα Αρχαία Ελληνικά παρέμεναν μόνο ως γλώσσα της εκπαίδευσης και των γραμμάτων.

Σήμερα, αν και τα Αρχαία Ελληνικά δεν μιλιούνται ως ζωντανή γλώσσα, η επιρροή τους είναι εμφανής στη σύγχρονη Ελληνική. Χιλιάδες λέξεις, συντακτικές δομές και εκφράσεις προέρχονται από την αρχαιότητα, ενώ η γνώση της αρχαίας γλώσσας εξακολουθεί να διδάσκεται, διατηρώντας την ιστορική σύνδεση ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.