Αθανάσιος Δημόπουλος: Εννέα κλινικές μελέτες στην τελική ευθεία για το εμβόλιο - Πότε αναμένεται η παραγωγή του

07:05 18/5/2020 - Πηγή: iEidiseis

Επτά ερωτήσεις και επτά απαντήσεις για τον κορονοϊό από τον Πρύτανη του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Αθανάσιο Δημόπουλο στο iEidiseis.

Ο Kαθηγητής Αιματολογίας - Ογκολογίας, Διευθυντής της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθανάσιος Δημόπουλος μιλά στο iEidiseis, για την πορεία των ερευνών σε σχέση με τα φάρμακα και το εμβόλιο, τα παιδιά και τις ευπαθείς ομάδες

και την τεχνική messenger RNA.

Πρύτανης του ΕΚΠΑ απαντά σε επτά ερωτήσεις και χαρακτηρίζει «άκρως ικανοποιητική» την έως σήμερα πορεία της επιδημίας στη χώρα μας από την έναρξη της σταδιακής άρσης των μέτρων.

Αναλυτικά η συνέντευξη του Πρύτανη του ΕΚΠΑ κ. Αθανάσιου Δημόπουλου

-Γνωρίζουμε πλέον αρκετά για το ότι όσοι έχουν υποκείμενα νοσήματα και οι άνθρωποι μεγάλης ηλικίας ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες και χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Τι συμβαίνει όμως με τα παιδιά; Ανήκουν στις επικίνδυνες μεταδοτικές ομάδες του SARS-CoV-2, καθώς όπως έδειξε και μελέτη του Ινστιτούτου Ιολογίας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Charité του Βερολίνου, στην πλειοψηφία τους παραμένουν ασυμπτωματικά;

«Είναι αρκετά σαφές ότι ασθενείς με COVID-19 μεγαλύτερης ηλικίας και με υποκείμενα νοσήματα έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα για επιπλοκές και χειρότερη έκβαση της λοίμωξης συγκριτικά με τους υπόλοιπους. Οι έως σήμερα μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά δεν είναι άνοσα και ως εκ τούτου μπορεί να νοσήσουν από COVID-19. Ωστόσο, οι μελέτες δείχνουν ότι η συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών παραμένουν ασυμπτωματικά. Μπορεί, λοιπόν, να είναι φορείς του ιού SARS-CoV-2 και δυνητικά να μπορούν να το μεταδώσουν χωρίς να υπάρχει δυνατότητα έγκαιρης αναγνώρισης και απομόνωσής τους. Επιπλέον, έχουν αναφερθεί σπάνιες περιπτώσεις σοβαρής νόσου σε παιδιά, ιδίως σε νεογνικές ηλικίες, καθώς επίσης πρόσφατα δημοσιεύτηκε στο έγκριτο περιοδικό The Lancet σειρά 8 παιδιατρικών ασθενών που χρειάστηκαν υποστήριξη από μονάδα εντατικής θεραπείας καθώς εμφάνισαν ένα κλινικό σύνδρομο υπερβολικής φλεγμονώδους αντίδρασης που ομοίαζε με τη νόσο Kawasaki (S. Riphagen et al. The Lancet 6 May 2020). Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα ανωτέρω, αξίζει να σημειωθεί η ανάγκη τήρησης μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης και σχολαστικής προσωπικής υγιεινής από τις μικρότερες ηλικιακές ομάδες του πληθυσμού.

Ο Ιανουάριος αποτελεί την πιθανή ημερομηνία του πιο αισιόδοξου σεναρίου για την ανάπτυξη εμβολίου

-Που βρισκόμαστε σήμερα σε σχέση με τα εμβόλια; Πότε πιστεύετε ότι θα μπορούσε να παραχθεί μαζικά και για όλα τα κράτη του κόσμου ένα εμβόλιο;

«Για να επιτευχθεί η ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού εμβολίου δοκιμάζονται καινοτόμες τεχνολογίες που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν και οι διαδικασίες επιταχύνονται σημαντικά. Εννέα διαφορετικές κλινικές μελέτες που αφορούν σε εμβόλια έναντι του COVID-19, με διαφορετική σύνθεση που βασίζονται σε διαφορετικές τεχνολογίες, βρίσκονται σε εξέλιξη, όπως φαίνεται στον επίσημο ιστότοπο για τις κλινικές μελέτες, clinicaltrials.gov. Προς το παρόν οι περισσότερες είναι στην αρχική φάση, όπου εξετάζεται η ασφάλεια σε υγιείς εθελοντές. Συνολικά, περισσότερα από 90 διαφορετικά εμβόλια έναντι του SARS-CoV-2 βρίσκονται υπό αξιολόγηση αν ληφθούν υπόψη και οι προκλινικές μελέτες.

Ο Δρ Φάουτσι, ένας από τους κορυφαίους λοιμωξιολόγους των ΗΠΑ και διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργίας και Λοιμωδών Νόσων (National Institute of Allergy and Infectious Diseases - NIH), δήλωσε ότι, με σκοπό την επιτάχυνση της ανάπτυξης εμβολίου, θα προχωρήσει η παραγωγή εκατοντάδων εκατομμυρίων δόσεων μέχρι τον Ιανουάριο.

Ο Ιανουάριος αποτελεί την πιθανή ημερομηνία του πιο αισιόδοξου σεναρίου για το διάστημα των 12-18 μηνών που απαιτείται συνήθως για την ανάπτυξη εμβολίου».

-Θα μπορούσαμε για παράδειγμα να έχουμε ευχάριστα νέα από την μελέτη των ΗΠΑ που βασίζεται στην τεχνική messenger RNA; Στην τεχνική εμβολιασμού, για όσους δεν το γνωρίζουν, που δίνει οδηγίες στα κύτταρα του εμβολιασμένου ανθρώπου για το πώς θα κατασκευάσει πρωτεΐνες που μοιάζουν, αλλά δεν είναι ο ιός φτιάχνοντας αντισώματα;

«Τα αποτελέσματα των κλινικών μελετών σε ανθρώπους αναμένονται με ανυπομονησία και πράγματι η τεχνική που βασίζεται στο αγγελιαφόρο «messenger» RNA είναι αρκετά ελπιδοφόρος. Η βασική αρχή όλων των εμβολίων είναι να εκθέσουν τον οργανισμό σε ένα αδρανές ιικό αντιγόνο το οποίο φυσικά δεν θα προκαλέσει νόσο, αλλά θα ενεργοποιήσει το ανοσοποιητικό μας σύστημα προκειμένου να αναγνωρίζει άμεσα τον ιό (σαν να υπήρχε προηγούμενη μόλυνση) και να τον αδρανοποιεί. Υπάρχουν αρκετές διαφορετικές τεχνολογίες ανάπτυξης εμβολίων. Oρισμένα από αυτά βασίζονται σε τεχνολογίες DNA ή RNA (παράγουν δηλαδή κομμάτια του ιού μετά τον εμβολιασμό, μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό ώστε να ενεργοποιηθεί το ανοσοποιητικό). Άλλα βασίζονται σε ανασυνδυασμένες υπομονάδες που περιέχουν ιϊκούς επίτοπους, άλλα σε φορείς με βάση απενεργοποιημένο αδενοϊό και άλλα σε χορήγηση κεκαθαρμένου αδρανοποιημένoυ ιού».

-Οι ελπίδες, ωστόσο, όλων στρέφονται στα φάρμακα, τα οποία μπορούν πιο άμεσα σε σχέση με τα εμβόλια να αντιμετωπίσουν τον ιό. Ποια είναι τα νεότερα δεδομένα για την χλωροκίνη, την κολχικίνη και την ρεμδεσιβίρη;

«Η χλωροκίνη και η υδροξυχλωροκίνη αποτέλεσαν από τις πρώτες ημέρες της πανδημίας ελπιδοφόρες θεραπευτικές προσεγγίσεις και βρήκαν μεγάλη απήχηση ανά την υφήλιο παρόλο που τα δεδομένα για την κλινική αποτελεσματικότητα ήταν αρκετά περιορισμένα. Πρόσφατες κλινικές μελέτες, τείνουν στο ότι η χρήση αυτών των φαρμάκων δεν προσφέρει επιπλέον όφελος στη θεραπεία των ασθενών με COVID-19. Το Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) συστήνει ότι στην περίπτωση χορήγησης χλωροκίνης ή υδροξυχλωροκίνης, ο ασθενής θα πρέπει να παρακολουθείται για τυχόν ανεπιθύμητες ενέργειες με ιδιαίτερη έμφαση στην παράταση του διαστήματος QTc στο ηλεκτροκαρδιογράφημα. Δεν υπάρχουν επαρκή κλινικά δεδομένα που να υποστηρίζουν ή να απορρίπτουν τη χορήγηση κολχικίνης, η οποία έχει αντιφλεγμονώδη δράση, για τη θεραπεία της λοίμωξης με το ιό COVID-19.

Οι ασθενείς που έλαβαν ρεμδεσιβίρη είχαν 31% βραχύτερο χρόνο μέχρι την ανάκαμψη

Επομένως, αναμένονται τα αποτελέσματα των τρεχουσών κλινικών μελετών για να αποσαφηνιστεί ο ρόλος της. Η ρεμδεσιβίρη (Remdesivir), είναι ένα προ-φάρμακο (ενεργοποιείται μετά την χορήγησή του), που ανήκει στην κατηγορία των νουκλεοσιδικών αναλόγων, και έχει φανεί ότι έχει ανασταλτική επίδραση σε παθογόνους κορονοϊούς τόσο ζώων όσο και ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένου και του SARS-CoV-2. Την περασμένη εβδομάδα, ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) χορήγησε άδεια έκτακτης ανάγκης για τη χορήγηση της ρεμδεσιβίρης σε ασθενείς με Covid-19. Η έγκριση ακολούθησε την ανακοίνωση του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργίας και Λοιμωδών Νοσημάτων των ΗΠΑ (NIH) σχετικά με τα προκαταρκτικά αποτελέσματα τυχαιοποιημένης κλινικής μελέτης.

Οι ασθενείς που έλαβαν ρεμδεσιβίρη είχαν 31% βραχύτερο χρόνο μέχρι την ανάκαμψη σε σύγκριση με του ασθενείς που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Συγκεκριμένα, ο διάμεσος χρόνος έως την ανάρρωση ήταν 11 ημέρες για ασθενείς που έλαβαν ρεμδεσιβίρη σε σύγκριση με 15 ημέρες για εκείνους που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Τα αποτελέσματα έδειξαν επίσης κάποιο όφελος στην επιβίωση, με ποσοστό θνησιμότητας 8% για την ομάδα που έλαβε ρεμδεσιβίρη έναντι 11.6% για την ομάδα του εικονικού φαρμάκου. Παράλληλα, το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ πρόσφατα εγκαινίασε νέα κλινική έρευνα που θα μελετήσει την αποτελεσματικότητα της ρεμδεσιβίρης μαζί με τον αντιφλεγμονώδη παράγοντα μπαρισιτινίμπη έναντι του νέου κορονοϊού. Και σε αυτή τη μελέτη, θα μετέχει και η Ελλάδα με τη συμμετοχή διαφόρων Ειδικών Μονάδων Λοιμώξεων και Μονάδων Εντατικής Θεραπείας ανά τη χώρα».

-Υπάρχουν, όπως έχετε πει στο παρελθόν αρκετές θεραπευτικές προσεγγίσεις. Το ΕΚΠΑ και ομάδα στην οποία συμμετέχετε μελετά την έγχυση πλάσματος από αναρρώσαντες σε νοσούντες. Σε ποια φάση βρίσκεται η μελέτη και ποια είναι τα πρώτα συμπεράσματα;

«Η εθελοντική προσφορά πλάσματος αποτελεί πράξη ύψιστης αλληλεγγύης και προσφοράς στον συνάνθρωπο. Η διαδικασία δεν ενέχει κινδύνους, είναι αντίστοιχο με την αιμοδοσία και η διαδικασία δεν διαρκεί πάνω από μία ώρα- και μπορεί να αποβεί σωτήρια για κάποιον ασθενή. Η αναλογία είναι ένας δότης ανά έναν ασθενή, αν και δυνητικά ένας δότης μπορεί να προσφέρει παραπάνω από μια φορά. Η πλασμαφαίρεση αποτελεί μία απλή διαδικασία όπως η αιμοδοσία. Από το χέρι γίνεται η αφαίρεση του αίματος, το πλάσμα διαχωρίζεται μέσω μεμβράνης φίλτρου και στη συνέχεια διηθείται μέσω μιας δεύτερης μεμβράνης, η οποία κατακρατά το πλάσμα στο ειδικό μηχάνημα, και τα έμμορφα συστατικά του αίματος (τα ερυθρά και τα λευκά αιμοσφαίρια και τα αιμοπετάλια) επιστρέφονται στον δότη. Στη συνέχεια το πλάσμα καταψύχεται έως ότου βρεθεί δέκτης. Η μελέτη βρίσκεται σε εξέλιξη και ήδη έχουν ελεγχθεί 88 αναρρώσαντες ασθενείς, ενώ έχουν προσφέρει πλάσμα 37 δότες και έχει χορηγηθεί πλάσμα στον πρώτο ασθενή με ενεργή νόσο COVID-19».

Άκρως ικανοποιητική η έως σήμερα πορεία της επιδημίας στη χώρα μας

-Πως αξιολογείτε την μέχρι στιγμής πορεία του ιού με την ολοένα και μεγαλύτερη άρση των μέτρων;

«Η έως σήμερα πορεία της επιδημίας στη χώρα μας από την έναρξη της σταδιακής άρσης των μέτρων είναι άκρως ικανοποιητική, καθώς δεν έχει σημειωθεί απότομη αύξηση των κρουσμάτων. Βεβαίως, είναι αναγκαία συνεχής επαγρύπνηση καθ’όλη τη διάρκεια του τρέχοντος μήνα, ώστε να συνεχίσει η ιχνηλάτηση και η απομόνωση των κρουσμάτων και των επαφών τους και να αποτραπεί περαιτέρω εξάπλωση της νόσου».

-Σας φοβίζει ένα δεύτερο κύμα έξαρσης του ιού το προσεχές φθινόπωρο ή υπάρχει κίνδυνος να ξεφύγει η κατάσταση νωρίτερα εν μέσω δηλαδή της θερινής περιόδου;

«Η επιδημιολογική πορεία της λοίμωξης τις επόμενες εβδομάδες θα αποτελέσει μια ένδειξη σχετικά με την εκτιμώμενη πορεία της επιδημίας το καλοκαίρι. Σαφώς, ένα δεύτερο κύμα το επόμενο φθινόπωρο δε μπορεί να αποκλειστεί και προβληματίζει το ενδεχόμενο να συνυπάρχει στην κοινότητα με τον ιό της γρίπης. Ωστόσο, ευελπιστούμε ότι παράλληλα με τη γνώση και την εμπειρία, θα έχουμε επίσης διαθέσιμα ειδικά φάρμακα και πιθανώς και εμβόλια ώστε να αντιμετωπίσουμε ακόμα πιο αποτελεσματικά ένα πιθανό επόμενο κύμα της επιδημίας COVID-19».