Andrea Camilleri: «Ρικκαρντίνο»

10:16 14/2/2022 - Πηγή: Diastixo

Τελευταία πράξη για τον επιθεωρητή Μονταλμπάνο: «Είσαι συγχρόνως ηθοποιός και θεατής των πράξεών σου» (σελ. 52).

Κύκνειο άσμα για τον Αντρέα Καμιλλέρι το βιβλίο Ρικκαρντίνο, που έγραψε δεκαπέντε χρόνια πριν, στο απόγειο της συγγραφικής καριέρας του, με ήρωα τον Σάλβο Μονταλμπάνο. Ο Καμιλλέρι συνέχισε έκτοτε να γράφει και να εκδίδει νέα βιβλία με τον ίδιο κεντρικό χαρακτήρα, όμως θέλοντας να έχει την τελευταία λέξη, η ιστορία του τέλους του ήρωά του βρισκόταν κλειδωμένη στο συρτάρι του εκδότη του

με τη διαβεβαίωση να εκδοθεί μετά τον θάνατό του. Προσωρινός τίτλος του τέλους του Μονταλμπάνο ήταν Ρικκαρντίνο και τελικά έμελλε να είναι και οριστικός, όταν το 2016 ο συγγραφέας χτένισε λίγο τη γλώσσα του κειμένου χωρίς να πειράξει την πλοκή.

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Ομολογουμένως, αυτό το βιβλίο, το 29o με τον Μονταλμπάνο, δεν έχει την ίδια δυναμικότητα σε σχέση με τα υπόλοιπα βιβλία του, καταφέρνει όμως να δώσει τους τίτλους τέλους με έναν μοναδικό τρόπο. Κατά την ανάγνωσή του αρχικά διαπιστώνει κανείς ότι ο ήρωας δεν φαίνεται να καταλαμβάνεται από άγχος για την όποια λύση, ώστε να αναλάβει δράση. Δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία από τη φανταστική του πόλη, Βιγκάτα, από το περιβάλλον του, από τα προσωπικά του βιώματα. Σαν να προσπαθεί να τα περάσει απρόσωπα, χωρίς πολλές λεπτομέρειες, αποκεντρώνοντας τον εαυτό του από τις καταστάσεις που περιπλέκονται, ως παρατηρητής ενός τηλεφωνήματος που έγινε κατά τύχη. Αν επιφορτιστεί με τις ευθύνες της λύσης θα χάσει την ουσία, δηλαδή την όμορφη πλευρά της ζωής στη Βιγκάτα, την οποία έτσι κι αλλιώς κάποτε θα χάσει – μόλις λίγες αράδες πριν απ’ το τέλος του βιβλίου.

Εδώ λοιπόν φαίνεται η δύναμη του συγγραφέα, ώστε να μπορεί να γράψει ένα αστυνομικό μυθιστόρημα σπάζοντας όμως τους κανόνες, αφού μάλλον μας κλείνει το μάτι με το κλασικό «Καμιλλέρειο» χιούμορ αναφορικά με το τι θα πρέπει να αποφεύγεται σε ένα αστυνομικό βιβλίο. Όχι υπερβολές, όχι βιασύνες για τον αστυνόμο Σάλβο Μονταλμπάνο. Ακόμα και όταν θα τον ξυπνήσει τα ξημερώματα ο άγνωστος Ρικκαρντίνο, νομίζοντας ότι μιλά σε κάποιον φίλο του και του ζητά να συναντηθούν. Ακόμα κι όταν μαθαίνει ότι ο Ρικκαρντίνο, διευθυντής τράπεζας, εκτελείται από έναν μηχανόβιο λίγο αργότερα μπροστά από το μπαρ όπου του είχε δώσει προηγουμένως ραντεβού, ο Μονταλμπάνο θα νιώσει ανακούφιση που η υπόθεση αυτή ανατίθεται σε άλλον αστυνόμο. Τελικά όμως έγινε ή δεν έγινε ποτέ αυτό το τηλεφώνημα; Σαν ένα θέατρο του παραλόγου, τα στοιχεία στοιβάζονται αλλά δεν ταξινομούνται με τη λογική. Γιατί τελικά, όπως διαπιστώνει ο συμπαθής αστυνόμος, τίποτε δεν είναι προφανές.

Ήξερε πολύ καλά ότι, ακόμη κι όταν πίστευε πως ενεργούσε ενστικτωδώς ή από πείσμα, πάντα υπήρχε βαθιά, πολύ βαθιά, τόσο βαθιά ώστε σχεδόν δεν το αντιλαμβανόταν, μια λογική αιτία. (σελ. 228)

Οι ύποπτοι είναι πολλοί, με κρυμμένα και φανερά συμφέροντα, με ερωτικές αντιζηλίες, άτομα που μπορεί να είναι εν δυνάμει δολοφόνοι και μπαίνουν στο στόχαστρο των ερευνών. Ποιος ή ποιοι είναι οι ένοχοι; Οι γυναίκες του «πόρνου» Ρικκαρντίνο; Ή μήπως κάποιος από τους τρεις φίλους του θύματος, που εργάζονται όλως τυχαίως στο ορυχείο του αλατιού; Για ποιο λόγο ο επίσκοπος προστατεύει τον ανιψιό του, που είναι βασικός ύποπτος; Ποιος ο ρόλος του μεταφορέα του ορυχείου, που παραδίδει περίεργα πακέτα; Όλα τα παραπάνω ερωτήματα και άλλα καινούργια που ξεφυτρώνουν ζητούν την αμέριστη προσοχή του Μονταλμπάνο, αλλά εκείνος φαίνεται πως δεν είναι έτοιμος να αποκαλύψει τα χαρτιά του στον αναγνώστη.

{jb_quote}Σαν ένα θέατρο του παραλόγου, τα στοιχεία στοιβάζονται αλλά δεν ταξινομούνται με τη λογική.{/jb_quote}

Ουσιαστικά, μπλέκοντας την ιστορία με αυτόν τον περίτεχνο τρόπο, ο αστυνόμος Σάλβο Μονταλμπάνο θέλει να μας δώσει, μέσα από τη γνωστή του ιδιοσυγκρασία, την απάντηση στο ερώτημα γιατί σκοτώνει κανείς. Οι επιλογές είναι τρεις: Για τον έρωτα, για το χρήμα ή για την εξουσία. Στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου, τα στοιχεία δείχνουν στην κατεύθυνση της εκδίκησης από έρωτα. Το δεύτερο έγκλημα όμως που ακολουθεί ανατρέπει τα δεδομένα. Το χρήμα είναι η αιτία ή μήπως η εξουσία;

Και σε αυτό το σημείο εμφανίζεται ο από μηχανής θεός, που δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον συγγραφέα, ο οποίος συνομιλεί με τον Μονταλμπάνο, διαφωνώντας με τον τρόπο με τον οποίο χειρίζεται την υπόθεση. Αυτή η αλληλεπίδραση με τον ήρωά του έχει τη βάση της στην αιώνια κόντρα της αληθινής ζωής με τη μυθοπλασία, αυτά δηλαδή που προσπαθεί να τακτοποιήσει ο Καμιλλέρι με χιούμορ στο μυαλό του, όσα χρόνια αισθάνεται δέσμιος από τον ήρωά του. Το ποιος θα δώσει τη λύση από τους δύο αναδεικνύεται εύστροφα στην πορεία, καθώς ο ένας ρίχνει τις ευθύνες στον άλλο για την έλλειψη πρωτοτυπίας για τον αναγνώστη, δήθεν με ένα ακόμα μυθιστόρημα για τη μαφία, την πολιτική, τη θρησκεία.

Ο Σάλβο όμως έχει τις δικές του μεθόδους για να λύσει την υπόθεση των εγκλημάτων και των ύποπτων κινήσεων στο ορυχείο του αλατιού. Γιατί δεν τις αποδέχεται ο συγγραφέας; Φαίνεται σαν να πολεμά τον ήρωά του, σαν να προσπαθεί να του δώσει το τέλος που ίδιος επιθυμεί. Από την άλλη, ο Σάλβο Μονταλμπάνο έχει να αντιμετωπίσει, εκτός από τη στάση του συγγραφέα που παίζει σημαντικό ρόλο στο βιβλίο, και τον έτερο «εχθρό» του τον οποίο μάλλον ζηλεύει, το alter ego του, τον τηλεοπτικό χαρακτήρα που τον ενσαρκώνει.

Φιλοσοφικά ζητήματα, ερωτήματα δίχως απάντηση, ποίηση, θέατρο, καλό φαγητό, η παραλία της Βιγκάτα, χιούμορ και μοναξιά, γλυκό κόκκινο κρασί και ουτοπία, μυστήριο και ευγενικά συναισθήματα, το περιβάλλον του Μονταλμπάνο με τους υφισταμένους του, τον γκαφατζή Καταρέλα και τον πρακτικό Φάτσιο, την εξ αποστάσεως φίλη του Λίβια, το Έντσο με τα νόστιμα μεσογειακά του πιάτα, στιγμιότυπα του αρχετυπικού ήρωα που μένουν στον αναγνώστη για να θυμίζουν πόσο όμορφα πέρασε μέσα από τις περιπέτειες του ήρωα. Ωστόσο, οι περισσότερες σειρές δεν τελειώνουν με τρόπο ώστε να ευχαριστήσουν απόλυτα τον αναγνώστη. Δεν μπορεί κανείς να δεχτεί εύκολα ότι ένας αγαπημένος ήρωας τελειώνει. Ας θυμηθούμε τι έγινε με τον Κόναν Ντόιλ όταν σκότωσε τον Χολμς.

Εδώ όμως, σε τούτο το τέλος του Ρικκαρντίνο, είναι το άγγιγμα του ίδιου του ήρωα. Προσωπικά έμεινα να κοιτώ τις δύο τελευταίες σελίδες να θολώνουν, με τη συγκίνηση να ανεβαίνει στο κόκκινο και τον απεριόριστο θαυμασμό μου για τον αγαπημένο Σάλβο καθώς φεύγει.

Ρικκαρντίνο
Μια υπόθεση για τον επιθεωρητή Μονταλμπάνο
Αντρέα Καμιλλέρι
Μετάφραση: Φωτεινή Ζερβού
Εκδόσεις Πατάκη
σ. 352
ISBN: 978-960-16-9811-3
Τιμή: 12,20€