Arthur Rimbaud: «Ποιήματα. Μια εποχή στην κόλαση. Εκλάμψεις. Επιστολές-Μαρτυρίες»

08:17 12/11/2021 - Πηγή: Diastixo

Αν και η εποχή της δημιουργίας κράτησε πολύ λίγο για τον Αρτίρ Ρεμπό (Αρθούρο Ρεμπώ) στην έτσι κι αλλιώς σύντομη ζωή του (πέθανε σε ηλικία μόλις 37 ετών, χτυπημένος από ασθένειες με δυσμενείς επιπλοκές), πρόλαβε ωστόσο να αφήσει μια μοναδική παρακαταθήκη από ποιήματα και πεζά κείμενα, τα οποία έμελλε να αποτελούν ακόμα και σήμερα σημείο αναφοράς και να παραμένουν αξεπέραστα. Πρόλαβε επίσης να ζήσει μια κυριολεκτικά θυελλώδη ζωή, κάτι που αναπόφευκτα πέρασε, με έμμεσο ή και λιγότερο έμμεσο τρόπο, στο συναρπαστικό του έργο. Ο «καταραμένος» αυτός ποιητής έχει επίσης χαρακτηριστεί

«Μότσαρτ της ποίησης», για τις ιδιοφυείς ποιητικές του συνθέσεις, αλλά και για το ότι ξεκίνησε να γράφει σε πολύ μικρή ηλικία, στα δεκαπέντε του χρόνια. Η ποίηση του Ρεμπό είναι ιμπρεσιονιστική – τα ποιήματα και τα κείμενά του είναι σαν μια σειρά από πίνακες και, συχνά πυκνά, μέσω αναπάντεχων διασκελισμών, παραπέμπουν σε πραγματικούς πίνακες ζωγραφικής.

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Ο Ρεμπό γεννήθηκε στις Αρδέννες το 1854, λίγα χρόνια πριν ο συμβολισμός εμφανιστεί ως κίνημα στην Ευρώπη όταν ο Σαρλ Μποντλέρ έγραψε τα Άνθη του Κακού. Αν εξαιρέσουμε, ωστόσο, τον Μποντλέρ, ο συμβολισμός ίσως ποτέ άλλοτε δεν είχε βρει έναν εκφραστή πιο καίριο από τον Ρεμπό: εμπλέκοντας στα έργα του ρεαλισμό, αλληγορίες, γρίφους και συνειρμούς, αλλά έχοντας τον απόλυτο έλεγχο όλων των εκφραστικών του μέσων, αντλούσε την έμπνευσή του από κάθε λογής πηγή και δεξαμενή και τη μετέφερε σε ένα επίπεδο πέρα και πάνω από κάθε τι στερεοτυπικό και αναμενόμενο. Το ιστορικό παρελθόν, της πατρίδας του αλλά και άλλων λαών, οι μύθοι, τα παραμύθια, οι συνάδελφοί του ποιητές της εποχής, κάποιοι από τους οποίους δε γλίτωναν από την αιχμηρή του πένα, οι τέχνες, οι κοινωνικές ανακατατάξεις, η αγωνία της έμπνευσης και της δημιουργίας, αλλά και η επεισοδιακή και άκρως περίπλοκη σχέση του με τον Βερλέν –μια περίοδος που σημάδεψε όσο καμία άλλη τη ζωή του– καταγράφονται μέσα στα ποιήματα και τα πεζά κείμενά του με τη μορφή μιας σειράς εικόνων που παίζουν και συνδιαλέγονται συνεχώς με τη φαντασία και τα σύμβολα. Κάθε του ποίημα μπορεί να ερμηνευθεί με άπειρους τρόπους – ακόμα και οι συνδυασμοί των λέξεων είναι σαν να συνθέτουν γρίφους που άλλοτε σε οδηγούν σε ένα μονοπάτι, και άλλοτε σε άλλο. Το πιο γνωστό και δημοφιλές, ίσως, ποίημά του, για παράδειγμα, το «Μεθυσμένο καράβι», θα μπορούσε, μεταξύ άλλων, να συμβολίζει την αγωνία της δημιουργίας, αλλά από την άλλη, με μία διαφορετική ανάγνωση, μοιάζει να «απαντάει» με κάποιον τρόπο στον γερο-ναυτικό από το «Rime of the Ancient Mariner» του Κόλεριτζ.

Δε θα μπορούσε να είναι συμβατικό τίποτα που σχετίζεται με τον Ρεμπό ή που πηγάζει από την έμπνευσή του. Από την πρώιμη εφηβεία του ακόμα, αποδοκίμαζε τα πάντα και εξέφραζε συχνά την αγανάκτησή του για οτιδήποτε τον ενοχλούσε και τον εκνεύριζε. Είχε μια χαρισματική, γοητευτική παρουσία που δεν ήταν δυνατό να περάσει απαρατήρητη από κανέναν. Σε συνδυασμό με το κοφτερό πνεύμα του, πάντα σε δημιουργική ή σχολιαστική εγρήγορση, μπορούσε να κερδίσει εύκολα φίλους, αλλά και επικριτές. Η κοινωνική του συμπεριφορά, ασυνήθιστη και προκλητική, χωρίς αναστολές, έθιγε συχνά τα «χρηστά ήθη» της συντηρητικής κοινωνίας και ανάλογο αποτέλεσμα είχαν τα αιρετικά, και αθυρόστομα πολλές φορές, ποιήματά του. Από τα μισά της εφηβείας του μέχρι και τα είκοσί του χρόνια, οπότε και σταμάτησε να γράφει και άλλαξε εντελώς πορεία και τρόπο ζωής, έπαιζε την ποιητική γλώσσα και τη δημιουργική διαδικασία στα δάχτυλα του ενός χεριού. Ο Ρεμπό μετεξέλιξε τον συμβολισμό όπως τον καθόρισε, μέσα από το έργο του, ο Μποντλέρ, όχι απλώς φέρνοντάς τον στα μέτρα της δικής του εποχής, αλλά ξεπερνώντας και τους μελλοντικούς εκφραστές του κινήματος, συνδέοντάς τον με τον μοντερνισμό. Ωστόσο, τα ποιήματα και τα πεζά κείμενά του, παράλληλα με την «τρέλα» που τα διακατέχει, είναι ταυτόχρονα γεμάτα λυρισμό, ποιητικότητα και ομορφιά, και αντανακλούν συναισθηματικές αλλά και διανοητικές πτυχές που δεν εκφράζονταν εύκολα –ή και καθόλου– εκείνη την εποχή.

{jb_quote} Ήταν λες και γεννήθηκε με έναν θησαυρό ιδεών, τον οποίο εξέθεσε καταιγιστικά στη διάρκεια ελάχιστων χρόνων, και από εκείνο το σημείο και πέρα γύρισε την πλάτη στην ποίηση. {/jb_quote}

Στην έκδοση αυτή, ιδιαίτερα καλαίσθητη και φροντισμένη, με τις πολύ καλές μεταφράσεις του ποιητή Στρατή Πασχάλη, ο οποίος επίσης συνεισφέρει με μια κατατοπιστική εισαγωγή και μια σειρά από ιδιαίτερα αξιόλογα κείμενά του, που συνόδευαν τις πρώτες εκδόσεις των μεταφράσεων αυτών, περιλαμβάνονται τα ποιήματα του Ρεμπό που δεν εντάσσονται σε κάποια συλλογή, μαζί με τις γριφώδεις και εικονοκλαστικές «Εκλάμψεις» και τα εξίσου αινιγματικά κομμάτια που συνθέτουν το «Μια εποχή στην κόλαση». Έχουν συμπεριληφθεί επίσης επιστολές από και προς τον Ρεμπό, από μέλη της οικογένειάς του, συνεργάτες και φίλους, καθώς και η αλληλογραφία του με τον Βερλέν. Τα γράμματά του ρίχνουν λίγο φως στην περίπλοκη και μυστηριώδη προσωπικότητά του, με τις διακυμάνσεις και τις κυκλοθυμίες, αλλά και την οξυδέρκεια και την παρατηρητικότητα με τις οποίες περιεργαζόταν τον κόσμο και τη φύση γύρω του.

Η «Εποχή στην κόλαση» αλλά και οι «Εκλάμψεις» συμπίπτουν χρονικά με την περίοδο που έζησε με τον Βερλέν, και τα περισσότερα –αν όχι και όλα– τα κείμενα και τα ποιήματα που απαρτίζουν τα δύο αυτά έργα εμπεριέχουν στοιχεία, άλλοτε πιο έντονα και εμφανή και άλλοτε δοσμένα αλληγορικά και συγκαλυμμένα, της ταραγμένης ερωτικής αλλά και καλλιτεχνικής τους σχέσης, η οποία έληξε δραματικά όταν ο Βερλέν πυροβόλησε και τραυμάτισε τον Ρεμπό και καταδικάστηκε σε δύο χρόνια φυλάκισης. Όσο για τον Ρεμπό, αφού εγκατέλειψε οριστικά την ποίηση, ταξίδεψε στην Ευρώπη, την Ιάβα, την Κύπρο, την Υεμένη, την Αιθιοπία, και έκανε διάφορες δουλειές, από εμπορικός αντιπρόσωπος μέχρι έμπορος όπλων και μισθοφόρος. Όντας σε όλη του τη ζωή αντισυμβατικός, ούτε και στη διαδικασία της καλλιτεχνικής έκφρασης δεν ακολούθησε την πεπατημένη: έγραφε ενώ ακόμα δεν είχε, τυπικά τουλάχιστον, τόση πείρα της ζωής, και στη συνέχεια, όταν πια αποκόμιζε συνεχώς δυνατές εμπειρίες, οι δραστηριότητες και οι ασχολίες του είχαν πάψει να σχετίζονται πλέον με οτιδήποτε είχε να κάνει με την τέχνη. Ήταν λες και γεννήθηκε με έναν θησαυρό ιδεών, τον οποίο εξέθεσε καταιγιστικά στη διάρκεια ελάχιστων χρόνων, και από εκείνο το σημείο και πέρα γύρισε την πλάτη στην ποίηση. «Είμαι ένας εφευρέτης μ’ εντελώς άλλη αξία απ’ όση είχαν οι προκάτοχοί μου. Αλλά και μουσικός που βρήκε κάτι σαν το κλειδί της αγάπης. […] Δεν νοσταλγώ τον παλιό μου κλήρο στη θεϊκή χαρά: το απέριττο ύφος αυτής της άγριας εξοχής τροφοδοτεί σθεναρά τον τρομερό σκεπτικισμό μου. Μα καθώς δεν μπορεί πια να λειτουργήσει αυτός ο σκεπτικισμός κι αφού εξάλλου αφιερώθηκα σε μια καινούρια παραζάλη – το μόνο που μου μένει είναι να γίνω ένας πολύ επικίνδυνος τρελός», είχε γράψει στις «Εκλάμψεις», σχεδόν προφητικά.

Ποιήματα. Μια εποχή στην κόλαση. Εκλάμψεις. Επιστολές-Μαρτυρίες
Ρεμπώ
Μετάφραση-Κείμενα: Στρατής Πασχάλης
Κάπα Εκδοτική
σ. 432
ISBN: 978-960-628-121-1
Τιμή: 29,68€