Jo Nesbo: «Το νησί των αρουραίων»

08:19 18/4/2023 - Πηγή: Diastixo

Τρομακτικό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το τελευταίο βιβλίο του Νορβηγού συγγραφέα Jo Nesbo, Το νησί των αρουραίων, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση της Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη. Τρομακτικό, γιατί παρότι οι ιστορίες του ακροβατούν στο μεταίχμιο μεταξύ ρεαλισμού και φαντασίας,

νιώθεις ότι βαδίζουμε γρήγορα στο να δημιουργήσουμε τον δυστοπικό μελλοντικό κόσμο που περιγράφεται. Το βιβλίο αυτό δεν είναι μυθιστόρημα, είναι μια συλλογή από πέντε νουβέλες, εάν και η έκταση και η πλοκή της πρώτης ιστορίας θα μπορούσε να δικαιολογήσει τον χαρακτηρισμό μυθιστόρημα. Μια πρωτότυπη συλλογή από το τι μπορεί να πάει στραβά σε μια κοινωνία, από το πώς μπορούν να καταντήσουν οι άνθρωποι.

Η γόνιμη φαντασία του συγγραφέα δεν γνωρίζει περιορισμούς, δημιουργεί καταστάσεις πέρα από τα όρια του ρεαλισμού, στηρίζοντάς τες με τρόπο που πείθουν απόλυτα τον αναγνώστη, χωρίς να του αφήνει χρόνο να ξεκουραστεί. Ισχυρές ανατροπές χαρακτηρίζουν κάθε ιστορία, με σημεία έντονης κορύφωσης και την αγωνία να δημιουργεί άγχος για την τελική έκβαση. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο συγγραφέας κάνει τον έξυπνο στον αναγνώστη, μια και η πλοκή σε κάθε ιστορία είναι εντελώς απρόβλεπτη.

Στην πρώτη γνωρίζουμε το νησί των αρουραίων, ένα νησί που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καταφύγιο όταν τα πράγματα στραβώσουν αρκετά. Και από την αρχή της ιστορίας φαίνεται ότι έχουν στραβώσει. Οι συμμορίες κάνουν κουμάντο, οι Αρχές του τόπου υπολειτουργούν, καθώς ο κόσμος όπως τον γνωρίζουμε έχει διαλυθεί μετά την έλευση μιας πανδημίας. Οι πλούσιοι έχουν ήδη πάρει τα μέτρα τους, προβλέποντας ότι ο κόσμος «πήγαινε κατά διαόλου». Έτσι, για παράδειγμα, ο πλούσιος επιχειρηματίας έχει κάνει εγκαίρως εγχείρηση λέιζερ στα μάτια του, μια και «θα τους ήταν εξαιρετικά δύσκολο να βρούνε γυαλιά ή φακούς επαφής, όταν ο αγώνας για επιβίωση θα μας έφερνε κοντά σε μια νέα λίθινη εποχή».

Στην αρχή της ιστορίας βρίσκουμε δύο αδελφικούς φίλους να στέκονται στην οροφή ενός κτιρίου, περιμένοντας ένα ελικόπτερο, ο ένας προνοητικός και πολύ πλούσιος και ο άλλος νομικός σύμβουλος του πρώτου, ενώ γίνεται φανερό ότι μόνο ο ένας πρόκειται να φύγει προς τη σωτηρία. Προοδευτικά μαθαίνουμε ότι τους δύο παιδικούς φίλους τούς χωρίζουν πολλά και πρώτα απ’ όλα τα παιδιά τους, καθώς ο καθένας τους θα έκανε τα πάντα γι’ αυτά. Η Δικαιοσύνη φαίνεται να είναι από τα πράγματα που κατέρρευσαν μαζί με τους κανόνες της κοινωνίας, πρόθυμη να υποταχτεί σε όσους είχαν κρατήσει λίγη από τη δύναμη. «Το έθνος μας είναι χτισμένο στο δίκαιο του δυνατότερου. Όπως τώρα, όπως ανέκαθεν. Τα υπόλοιπα είναι θεατρική παράσταση για τα μάτια του κόσμου». Ο συγγραφέας φέρνει εικόνες από την περίοδο της πανδημίας, όπως τη ζήσαμε πρόσφατα, υποχρεώνοντάς μας να δούμε πώς υποχρεωθήκαμε να συμπεριφερόμαστε. «Άπλωσα το χέρι μου για χειραψία. Στην αρχή το κοίταξε λες και είχα κάνει κάποια άσεμνη ή, στην καλύτερη περίπτωση, παλιομοδίτικη χειρονομία».

{jb_quote}Αν ο αναγνώστης προσπαθήσει να αντιπαρατεθεί με τον συγγραφέα, θα χάσει. Αν προσπαθήσει να προβλέψει τη συνέχεια, θα αποτύχει.{/jb_quote}

Με μια μύγα ξεκινάει η δεύτερη ιστορία και τελειώνει ανάμεσα σε πολλές. Η πρώτη μύγα γίνεται αφορμή για κάποιες σκέψεις του κεντρικού ήρωα, ενώ οι τελευταίες σχετίζονται με την έκβαση της ιστορίας. Η θεραπεία μιας ασθένειας, η αναζήτηση της αιώνιας ζωής, το επιλεκτικό σβήσιμο της μνήμης είναι τα θέματα που κυριαρχούν. Βοηθάει το σεξ στη μακροζωία; Μήπως η ανακάλυψη του ελιξιρίου της ζωής φέρνει περισσότερα δεινά από όσα αποτρέπει; «Ο θάνατος είναι το πιο σοβαρό από όλα τα γεγονότα της ζωής μας, ο εχθρός που μας ακολουθεί πάντα και καταπόδας, από τον οποίο προσπαθούμε να γλιτώσουμε μια ολόκληρη ζωή μόνο και μόνο για να μας βρει στο τέλος, όσο καιρό κι αν του πάρει». Και το πιο βασικό ερώτημα σε αυτές τις περιπτώσεις παραμένει: «Ποιος θα αποφασίσει ποιος θα έχει αιώνια ζωή και ποιος όχι; Με έναν πληθυσμό που θα πεθαίνει μόνο λόγω ατυχημάτων, αυτοκτονιών και φόνων, θα πρέπει να δημιουργηθούν αυστηρότατοι νόμοι ενάντια στην τεκνοποίηση... Και ποιος θα αποφασίσει ποιος επιτρέπεται να κάνει παιδιά και ποιος όχι;»

Δύο φίλοι σε διακοπές στην Ισπανία την εποχή των ταυρομαχιών είναι οι βασικοί ήρωες στην επόμενη ιστορία, που ξεκινάει ανάλαφρα με τους δυο τους να κάνουν αγώνα δρόμου στην παραλία. Έναν αγώνα όπου προσδιορίζονται εύκολα τα βασικά χαρακτηριστικά των δύο φίλων και αντιπάλων. Διότι αντίπαλοι καταλήγουν οι δύο φίλοι, για μία γυναίκα. Με μαθηματικό μυαλό, έντονα ανταγωνιστικός ο ένας, με καλλιτεχνικές ευαισθησίες ο άλλος. Κι ενώ η ιστορία έχει στοιχεία από τη «Μικρή γοργόνα» του Άντερσεν, τα πράγματα εξελίσσονται πολύ διαφορετικά, ενώ αναδύεται το ερώτημα αν υπάρχει μόνο ένα σύμπαν και ποια είναι η σχέση μας με τον χωροχρόνο. «Ό,τι μπορεί να συμβεί, συμβαίνει όλη την ώρα και ταυτοχρόνως. Ο χρόνος είναι και δεν είναι μια ψευδαίσθηση, γιατί σ’ ένα σύμπαν με άπειρες πραγματικότητες ο χρόνος δεν μετράει». Όλες οι ιστορίες έχουν στοιχεία αστυνομικού, σε όλες υπάρχει τουλάχιστον ένας φόνος. Στη συγκεκριμένη, όμως, το πραγματικό μυστήριο δεν αφορά τόσο το ποιος είναι ο δολοφόνος, αλλά ποιος είναι το θύμα. Και το παράδοξο καραδοκεί.

Τη σχέση πατέρα-γιου με φόντο μια φάρμα ερπετών εξετάζει η επόμενη νουβέλα, με τον Κεν να γεμίζει μία σύριγγα κάπου στην Μποτσουάνα και τον πατέρα του να περιμένει το αντίδοτο. Πέρασαν τρία χρόνια για να ανταποκριθεί ο Κεν στην πρόσκληση του πατέρα του να πάει να δουλέψει μαζί του, όταν πούλησε τις επιχειρήσεις του στην πατρίδα. «Ο Έμερσον Άμποτ δεν είχε ποτέ μεγάλες φιλοδοξίες για τον γιο του. Είχε πάρα πολλά παραδείγματα των τραγικών αποτελεσμάτων που έφερναν τέτοιες προσδοκίες στα τέκνα των ανώτερων τάξεων».

Με μια θεραπεία ψυχολογικής ύπνωσης ξεκινάει η τελευταία ιστορία. Γρήγορα ανακαλύπτουμε ότι ο ψυχολόγος έχει ως κύριο επάγγελμα τις κατ’ εντολή δολοφονίες ανώτατων στελεχών καρτέλ. Βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου η διαφθορά είναι κανόνας και τα καρτέλ κάνουν κουμάντο, την ίδια στιγμή που τα ΜΜΕ ανήκουν στα καρτέλ. Οι δολοφόνοι είναι γνωστά και εξέχοντα πρόσωπα στην κοινωνία αυτή. Βασικός αντίπαλος του ήρωα ένας Έλληνας σαδιστής δολοφόνος, ο οποίος φέρνει αντιμέτωπο τον ήρωα με τους χειρότερους φόβους του, σε ένα παιχνίδι επικράτησης. «Ο εγκέφαλός μου κατέβασε προσωρινά τον διακόπτη του φόβου, που δεν προσέφερε τίποτα σε τούτη την περίπτωση. Η εμπειρία μου τόσο ως ψυχολόγος όσο και ως δολοφόνος λέει ότι εμείς οι άνθρωποι λειτουργούμε εκπληκτικά λογικά σε κάτι τέτοιες καταστάσεις».

Παρότι οι ιστορίες περιπλέκονται γύρω από τον θάνατο, βασικά μιλάνε για αγάπη και για το πόσα θα κάναμε γι’ αυτή. Παρότι σε κλίμα απαισιοδοξίας, υπάρχει μια έντονη διάθεση για δικαιοσύνη, που δίνει την αίσθηση της κάθαρσης. Η σκληρή τιμωρία που επιβάλλεται ακόμα και από τους δικούς τους αγαπημένους φαντάζει ως δίκαιη, αφού έχει δοθεί η ευκαιρία, μέχρι τελευταία στιγμή, να την αποφύγουν. Είναι οι δικές τους τελικά πράξεις που τους οδηγούν σε αυτήν.

Αν ο αναγνώστης προσπαθήσει να αντιπαρατεθεί με τον συγγραφέα, θα χάσει. Αν προσπαθήσει να προβλέψει τη συνέχεια, θα αποτύχει, καθώς ο Νέσμπο μάς εξαπατά συνειδητά και με μεγάλη τέχνη, κλείνοντας το μάτι σε κάτι που θα μπορούσε να συμβεί.

Το νησί των αρουραίων
Jo Nesbo
μετάφραση: Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη
Μεταίχμιο
512 σελ.
ISBN 978-618-03-2846-2
Τιμή €17,70