Αγγελική Σιδηρά: «Ποιήματα 1983-2021 (επιλογή)»

15:50 17/7/2022 - Πηγή: Diastixo

Με αφετηριακό έτος το 1983 και καταληκτικό το 2021, η νέα, συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων της Αγγελικής Σιδηρά περιλαμβάνει συνθέσεις μιας τεσσαρακονταετίας περίπου, στοιχείο που καταδεικνύει τη συνεχή και συνεπή παρουσία της δημιουργού στο νεοελληνικό και σύγχρονο ποιητικό πεδίο, αλλά και τη σχηματοποίηση της ποιητικής της φωνής πάνω στη βάση ορισμένων ειδοποιών χαρακτηριστικών, τόσο στο επίπεδο της μορφής, όσο και σε αυτό του περιεχομένου. Ακόμα και από μια πρώτη προσπέλαση των ποιημάτων του βιβλίου, ο αναγνώστης

μπορεί να αντιληφθεί ότι αυτά τεχνουργούνται και κινούνται μέσα σε ένα πλαίσιο αυτοαναφορικότητας, μέσα σε ένα πεδίο που σφραγίζεται από το προσωπικό βίωμα, την εμπειρία, τις στιγμές που συγκροτούν τη ζωή της ίδιας της ποιήτριας, η οποία εντοπίζει εκεί την πρώτη ύλη των δημιουργημάτων της. Πρόκειται για μια ποίηση απολύτως προσωπική, που κάλλιστα θα μπορούσε να μετακυλήσει από το επίπεδο της αυτοαναφορικότητας, της λιγότερο ή περισσότερο έντονης σύνδεσης του ποιήματος με το ποιητικό «εγώ» και τον τρόπο με τον οποίο αυτό αντιλαμβάνεται τον εαυτό του σε σχέση με τον περιβάλλοντα χωροχρόνο, στο επίπεδο της αυτοβιογράφησης και της αυτοβιογραφίας, όσο κι αν αυτοί είναι όροι και έννοιες που προέρχονται από το περιβάλλον της αφηγηματικής πεζογραφίας. Κι αυτό γιατί η ποίηση της Σιδηρά, περισσότερο ίσως από οποιαδήποτε άλλη ποιητική φωνή του καιρού μας, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη γραμμή των γεγονότων που συνέχουν και συγκροτούν τη ζωή της και που, σε μεγάλο βαθμό, σχετίζονται και αφορούν τα οικεία της πρόσωπα.

Εκείνο, λοιπόν, που μπορεί να παρατηρηθεί στην περίπτωση της Σιδηρά είναι μια εκτροπή της ποίησης προς την κατεύθυνση ή, μάλλον, προς μια από τις κατευθύνσεις και τα είδη της αφηγηματικής πεζογραφίας, την (αυτο)βιογραφία. Το παράδοξο, μάλιστα, είναι ότι, ενώ θα περίμενε κανείς αυτή η στροφή, αυτή η κατεύθυνση και ο προσανατολισμός να λειτουργήσουν «προσ-γειωτικά» και ανασταλτικά της ποιητικότητας, αυτή αναδεικνύεται ιδιαίτερα δυναμική, εμποτίζοντας τα ποιήματα με τη συγκίνηση εκείνη που μόνο η αφαιρετικότητα και η πυρηνικότητα του στιχουργήματος μπορεί να προσφέρει. Έτσι, αντί για τον εναγκαλισμό μιας πεζόμορφης λογικής ή μιας αφηγηματικής λειτουργίας, η ποιήτρια εστιάζει στην ποιητικότητα και κατορθώνει να πετύχει τη σύζευξη και τον συγκερασμό δύο τεχνικών ή μεθόδων ή διαθέσεων που, ακόμα κι αν δεν είναι αντιθετικές ή αντιπαραθετικές μεταξύ τους, είναι οπωσδήποτε διαφορετικές και διαφοροποιημένες. Πρόκειται για μια εξισορρόπηση ποιητικής και αφηγηματικής λειτουργίας που μεθοδεύεται κατάλληλα, προκειμένου να αποστάξει από τη ζωή το καίριο και το ουσιώδες και να το αναγάγει σε μοτίβο της τέχνης. Γι’ αυτό και οι θεματικές της Σιδηρά προσεγγίζουν τα μεγάλα θέματα, τους κύριους πυρήνες της ζωής και της τέχνης, τη ζωή και τον θάνατο, τον έρωτα και τη μοναξιά, τον χρόνο και τη μνήμη.

{jb_quote}Πρόκειται για μια εξισορρόπηση ποιητικής και αφηγηματικής λειτουργίας που μεθοδεύεται κατάλληλα, προκειμένου να αποστάξει από τη ζωή το καίριο και το ουσιώδες και να το αναγάγει σε μοτίβο της τέχνης.{/jb_quote}

Με πρώτη ύλη, λοιπόν, και όχημα το βίωμα και την εμπειρία η ποιήτρια τεχνουργεί τις συνθέσεις της κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να πλάσει ένα είδος αφιερωματικών τραγουδιών στους οικείους της, στα αγαπημένα της πρόσωπα, είτε αυτά βρίσκονται στη ζωή, είτε όχι. Το ερώτημα, ως εκ τούτου, που προκύπτει και που αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον σχετίζεται με τον βαθμό στον οποίο η ποίηση της Σιδηρά έχει κέντρο και πυρήνα της τον εαυτό της ή τους άλλους, τους οικείους και συγγενείς. Μια πρώτη, ενδεχομένως βιαστική απάντηση, είναι αυτή που θα ήθελε το ποιητικό υποκείμενο και τα πρόσωπα που αποτελούν τις αφορμές και τις αφορμήσεις των ποιημάτων της να αποτελούν ένα όλον, με το πρώτο να βλέπει στα δεύτερα τον ίδιο του τον εαυτό σε μια απόλυτα δοτική συνθήκη. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό που συμβαίνει είναι ότι ακόμα και αυτή η ποίηση που μοιάζει να γίνεται για τον εαυτό και για τους άλλους έχει στο κέντρο και τον πυρήνα της, στην αρχή και την κατάληξή της την ίδια την ποίηση, την ίδια την τέχνη του λόγου. Κι αυτό γιατί, διαφορετικά, όλο αυτό το άνοιγμα της ψυχής, όλη αυτή η έκθεση του προσωπικού χωροχρόνου θα παρέμενε λόγος οικείος, εξομολογητικός, κουβεντιαστός, όχι όμως λόγος ποιητικός.

Στενά συνυφασμένο με το παραπάνω ζήτημα, όπως αυτό προκύπτει από τη διερεύνηση της πρόθεσης της ποιήτριας, είναι και το ζήτημα των ρόλων που, καταπώς φαίνεται, αναλαμβάνει να υποδυθεί η ποιήτρια σε καθένα από τα ποιήματά της. Άλλοτε ως «μάνα», άλλοτε ως «σύζυγος» ή ως «κόρη», άλλοτε ως «αδερφή» ή «γιαγιά» ξετυλίγει πτυχές του ποιητικού της εαυτού για να δώσει μια διαφορετική κάθε φορά απόχρωση στην ευαισθησία της, έναν διαφορετικό τόνο, που έρχεται για να αναδείξει την ιδιαίτερη σχέση που έχει με τα πρόσωπα των ποιημάτων της. Θα μπορούσε κανείς να δει και να διαπιστώσει εδώ τον εναγκαλισμό μιας τεχνικής καθαρά θεατρικής, που ανοίγει ένα ευρύ πεδίο προβληματισμού σχετικά με τον τρόπο που παρουσιάζεται ο ποιητής μέσα στα ποιήματά του και, πιο συγκεκριμένα, σχετικά με τον βαθμό στον οποίο πρόκειται πραγματικά για υπόδυση ρόλων, για τη γνωστή από τη θεατρική πράξη και πρακτική, υπόκριση ή αν ο ποιητής πραγματικά αφήνει το πρόσωπό του να φανεί σε μια προσπάθεια ανακάλυψης της πραγματικής του υφής, του πραγματικού του σχήματος, σε μια προσπάθεια αυτογνωσίας. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι ιδιαίτερα δύσκολη, θα μπορούσε όμως κάποιος να ισχυριστεί ότι η ποιήτρια εν προκειμένω, επιλέγοντας να θέσει των εαυτό της εντός αντιπροσωπευτικών και, σε μεγάλο βαθμό, στερεοτυπικών ρόλων, μεταβαίνει ουσιαστικά στην περιοχή του θεάτρου και, όσο μεγάλο κι αν είναι το ποσοστό αλήθειας στην παρουσίαση του εαυτού της, αυτός αποτελεί ουσιαστικά μια πλασματική οντότητα, ένα κατασκεύασμα, ένα προϊόν της δημιουργικής σκέψης και έκφρασης. Έτσι, παρά την εντύπωση που δίνεται στον αναγνώστη ότι, διαβάζοντας τα ποιήματα, βρίσκεται μπροστά σε ατόφια κομμάτια ζωής, αυτή είναι μάλλον παραπλανητική, στοιχείο που, πέραν των άλλων, αποδεικνύεται και από τη συγκίνηση ή καλύτερα τη μέθεξη του αποδέκτη στα ποιήματα, μέθεξη η οποία εξηγείται μονάχα πάνω στη βάση της αντιπροσωπευτικότητας, της ενδεικτικότητας, της παραδειγματικότητάς τους. Γι’ αυτό και η ποίηση της Σιδηρά έχει τέτοια εμβέλεια και δυναμική. Γιατί «πατάει» γερά πάνω στην ανθρώπινη εμπειρία και γνώση, ξέρει όμως να τη μεταπλάθει συγκινησιακά, καλλιτεχνικά, ωραιοποιητικά, προσφέροντας έτσι μια σπάνια ευκαιρία στον αναγνώστη να μοιραστεί, να γνωρίσει, να απολαύσει, να λυτρωθεί.

Ποιήματα 1983-2021
Επιλογή
Αγγελική Σιδηρά
Κέδρος
σ. 304
ISBN: 978-960-04-5225-9
Τιμή: 15,00€