Ευάγγελος Χεκίμογλου: «Θεσσαλονίκης εμπόριον, 1870-1970»

23:54 18/4/2025 - Πηγή: Diastixo

Σε δυο άξονες κινούνταν παραδοσιακά το εμπόριο της Θεσσαλονίκης· από τη μια υπήρχαν οι αμαξιτοί δρόμοι, μέσω των οποίων διακινούνταν για αιώνες κατά βάση ο καπνός, το κυριότερο εξαγώγιμο προϊόν της μακεδονικής γης, καθώς και δημητριακά, βαμβάκι, μαλλί, γούνες, υφάσματα. Ο δεύτερος άξονας ήταν το λιμάνι της πόλης, από όπου εισάγονταν και εξάγονταν πολλά αγαθά, τα οποία διακινούνταν προς την τεράστια ενδοχώρα την εποχή που η Οθωμανική Αυτοκρατορία απλωνόταν στα Βαλκάνια.

Δύο ιστορικοί παράγοντες αποτέλεσαν τομή στην εξέλιξη του εμπορίου της συμπρωτεύουσας: ο πρώτος είχε να κάνει με

την εμφάνιση του σιδηρόδρομου, που κατάργησε τον αποκλεισμό της πόλης από τη στεριά την περίοδο των βροχών, οι οποίες προκαλούσαν πλημμύρες στον κάμπο των Γιαννιτσών μπλοκάροντας κάθε οδική σύνδεση. Η δεύτερη και σημαντικότερη τομή ήταν η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον ελληνικό στρατό και η εγκατάσταση ελληνικής διοίκησης στην πόλη. Η αλλαγή αυτή είχε ως αποτέλεσμα να χαθεί η τεράστια ενδοχώρα, μέσα στην οποία κινούνταν το παραδοσιακό εμπόριο, με ενδιάμεσους σταθμούς πόλεις όπως το Μοναστήρι και τα Σκόπια. Δύο ακόμα σημαντικά γεγονότα για την εξέλιξη του εμπορίου ήταν η μεγάλη πυρκαγιά του 1917, που ισοπέδωσε το κέντρο και οδήγησε σε ριζικές χωροταξικές αλλαγές, ενώ η έλευση των προσφύγων το 1922 ενίσχυσε το καταναλωτικό κοινό αλλά και τη διαθέσιμη εργατική δύναμη, διαμορφώνοντας νέες συνθήκες.

Η Εισαγωγή στην εμπορική ιστορία και γεωγραφία της πόλης ήταν αποτέλεσμα ενός ερευνητικού προγράμματος που εκπόνησε ο Ευάγγελος Χεκίμογλου, αλλά και της έκθεσης Θεσσαλονίκης εμπόριον, που παρουσίασε το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς το 2017. Ο Δρ Ευάγγελος Χεκίμογλου, έγκριτος ιστορικός, ερεύνησε πλήθος αρχείων και τεκμηρίων που οδήγησαν στην έκδοση αυτή, η οποία συνοδεύεται από πλούσιο και εξαίρετο φωτογραφικό υλικό, που φωτίζει την εκατονταετή εμπορική ιστορία της πόλης από το 1870 μέχρι το 1970.

{jb_quote}Η πτώση του εμπόρου μοιάζει με την πτώση του αγγέλου στην Κόλαση.{/jb_quote}

Η Θεσσαλονίκη γνώρισε λαμπρές μέρες ευμάρειας, όμως υπήρχαν και οι δύσκολες περίοδοι, ειδικά ο καιρός του αποκλεισμού από τους Άγγλους και Γάλλους, που κατέλαβαν με τους στρατούς τους τη Μακεδονία προκαλώντας τεράστιες ελλείψεις στην τροφοδοσία του πληθυσμού, αλλά και η περίοδος της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 1929, που οδήγησε αρκετούς απελπισμένους εμπόρους στην αυτοκτονία. Και, βέβαια, ακολούθησε η περίοδος της Κατοχής και του Εμφυλίου, που επέφερε καταιγιστικές αυξήσεις τιμών καταστρέφοντας το εμπόριο της πόλης και προκαλώντας τεράστιο πληθωρισμό, μαύρη αγορά, έλλειψη προϊόντων και καταστάσεις απόλυτης ένδειας, που έπρεπε να αντιμετωπιστούν με δραστικά μέτρα. Μεταπολεμικά η πόλη βρήκε άλλο ρυθμό μέσω της αστικοποίησης, καθώς εκατοντάδες χιλιάδες κάτοικοι της υπαίθρου είχαν εκτοπιστεί από τις εστίες τους εξαιτίας των πολεμικών συγκρούσεων.

Ύστερα από την πρωτοφανή απραξία του εμπορικού κόσμου την πρώτη μεταπολεμική περίοδο, η Θεσσαλονίκη γνώρισε μέρες ακμής στις επόμενες δεκαετίες, βασιζόμενη στο μεγάλο ποσοστό των αυτοαπασχολούμενων εμπόρων. Τα ποσοστά των εισαγωγών και των εξαγωγών μέσω του λιμανιού αυξήθηκαν θεαματικά, χρησιμοποιήθηκαν σύγχρονες μέθοδοι προώθησης μέσω των διαφημίσεων, νέα καταστήματα χτίστηκαν ζωντανεύοντας τις παραδοσιακές οδούς, που έδιναν από παλιά πνοή στην εμπορική κίνηση, ώσπου οι εξελίξεις στον τρόπο διακίνησης των αγαθών οδήγησαν στον σημερινό μαρασμό και την πλήρη υποβάθμιση του εμπορικού κέντρου.

Ο Ευάγγελος Χεκίμογλου πρόλαβε να ζήσει «…τις δυνατές φωνές των χαμάληδων, μαζί με τις μυρωδιές των μπαχαρικών, μαζί με μια απερίγραπτη ακαταστασία» που επικρατούσε στο παραδοσιακό εμπορικό κέντρο, εκεί που κάποτε χτυπούσε η καρδιά της Θεσσαλονίκης. Όπως γράφει κλείνοντας την έκδοση:

Τις ώρες της έρευνας και της συγγραφής, πολλές φορές σκέφτηκα εκείνους τους ανώνυμους χαμάληδες των δρόμων γύρω από το λιμάνι και τους χιλιάδες τόνους που κουβάλησαν στις πονεμένες πλάτες τους, σε αυτούς θα έπρεπε να αφιερωθεί αυτό το βιβλίο. Άλλοτε πάλι σκεφτόμουν τους αναρίθμητους εμπόρους που ατύχησαν και χρεοκόπησαν· την αξιοπρέπειά τους, που τσαλακώθηκε· την κουβέρτα που πήραν μαζί τους στη φυλακή τις λίγες έστω μέρες που έμειναν κρατούμενοι για χρέη· τις συζύγους τους, που υπέστησαν τον εξευτελισμό της κατάσχεσης και το μαρτύριο της έξωσης· την οδυνηρή έκπληξη της μετάπτωσης στην ανέχεια που έζησαν τα παιδιά τους· τα βαριά βλέμματα των άλλοτε φίλων, τη συγκατάβαση των πλούσιων συγγενών. Η πτώση του εμπόρου μοιάζει με την πτώση του αγγέλου στην Κόλαση. Αυτούς τους πεπτωκότες αγγέλους σκεφτόμουν και ίσως, πριν ακόμα γραφτεί η πρώτη λέξη, σ’ αυτούς είχα ήδη αφιερώσει το βιβλίο.

Θεσσαλονίκης εμπόριον, 1870-1970
Εισαγωγή στην εμπορική ιστορία και γεωγραφία της πόλης
Ευάγγελος Χεκίμογλου
Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
364 σελ.
ISBN 978-960-244-221-0
Τιμή €55,00