Γιώργος Πολυμενάκος: «Σκοτεινό φως»

00:57 2/1/2024 - Πηγή: Diastixo

Ένας φάρος χωρίς αναλαμπή κοσμεί το εξώφυλλο του βιβλίου Σκοτεινό φως του Γιώργου Πολυμενάκου (εκδ. Γραφή, 2023). Στη μέση περίπου του βιβλίου, ο συγγραφέας μάς καλεί να ακολουθήσουμε τον ήρωά του, τον Άγι, καθώς ανεβαίνει μέσα στο απόλυτο σκοτάδι προς την κορυφή του φάρου:

«Κινείται με σιγουριά, είναι απόλυτα εξοικειωμένος με τον χώρο, γιατί γεννήθηκε και μεγάλωσε εδώ. Τα βήματα της μορφής που τον ακολουθεί είναι διστακτικά, αβέβαια, προσπαθούν να συντονιστούν με τα βήματα του Άγι και τελικά το καταφέρνουν· μοιάζει να υπάρχει μια σχέση εμπιστοσύνης, μια σχέση αγάπης μεταξύ τους, δεν εξηγείται αλλιώς, μόνο έτσι ακολουθείς κάποιον στα τυφλά μέσα στο απόλυτο σκοτάδι».

Ο Άγις και η Λίγια (μια νεαρή μετανάστρια από την Αφρική) φτάνουν μέχρι την κορυφή του φάρου, «αλλά δεν βγαίνουν έξω στο περιμετρικό μπαλκόνι γιατί υπάρχει ο κίνδυνος, ελάχιστος αλλά υπαρκτός, κάποιος να τους δει από τη στεριά απέναντι, από την πόλη που μοιάζει να κοιμάται αλλά δεν μπορεί να είναι σίγουρος γι’ αυτό, για τίποτε δεν μπορεί να είναι βέβαιος πια. Μένουν μέσα στον φάρο, δίπλα στα φωτιστικά στοιχεία που δεν ανάβουν εδώ και καιρό, ατενίζοντας το άπειρο σκότος, ακούγοντας τον άνεμο να βρυχάται απειλητικά. Το πρόσωπο της Λίγιας είναι στραμμένο προς τον Νότο, προς τα κει που ξέρει ότι βρίσκεται μια πατρίδα προς την οποία δεν υπάρχει επιστροφή. Το δικό του είναι στραμμένο προς το μέρος της, προς την αγαπημένη του, προς τη μοναδική χώρα που του απέμεινε για να ζήσει».

Σε ένα τέτοιο κλίμα φόβου και απόγνωσης κινούνται όλοι οι ήρωες του βιβλίου, καθώς προσπαθούν να επιβιώσουν και ίσως να αντισταθούν στη νέα τάξη πραγμάτων, που κυβερνάει τον τόπο στον οποίο ζουν. Μια «Νέα Τάξη», που πρώτιστο μέλημά της είναι η κάθαρση του κοινωνικού ιστού από τους κάθε λογής έγχρωμους, τους σωματικά ανάπηρους και τους ψυχικά ασθενείς. Σε όσους δηλαδή δεν χωράνε σε αυτόν τον νέο αμείλικτο κόσμο και πρέπει να «απομακρυνθούν». Τι σημαίνει όμως στην πράξη να «απομακρυνθούν»; Ο συγγραφέας μάς δίνει ήδη από την αρχή του βιβλίου μια πολύ σκληρή απάντηση σε αυτό το ερώτημα, περιγράφοντας μια οργανωμένη παιδοκτονία ανάπηρων παιδιών στον Καιάδα.

{jb_quote} Οι συγγραφικές αυτές επιλογές καθιστούν τη δυστοπία που περιγράφει ο Πολυμενάκος ανησυχητικά οικεία. {/jb_quote}

Ο τόπος εκτύλιξης της πλοκής, όπως γίνεται φανερό και από την αναφορά στον Καιάδα, αλλά και από τον χάρτη που υπάρχει στο βιβλίο, είναι μια κωμόπολη της Νότιας Ελλάδας που έχει μπροστά της ένα μικρό νησί, πάνω στο οποίο βρίσκεται ο (σβησμένος) φάρος-σύμβολο του βιβλίου. Είναι προφανές ότι πρόκειται για την πόλη του Γυθείου στη Λακωνία, τον γενέθλιο τόπο του συγγραφέα, όπως πληροφορούμαστε από το βιογραφικό του. Ο λόγος που ο συγγραφέας κάνει αυτή την επιλογή είναι, πιθανότατα, διττός: αφενός χρειάζεται έναν τόπο γνώριμο στον ίδιο, για να μην χρειαστεί να επινοήσει μη αληθοφανείς λεπτομέρειες αναφορικά με τους χώρους δράσης, και αφετέρου για να μας καταστήσει σαφές ότι αυτά που περιγράφει δεν συμβαίνουν σε κάποιον μακρινό, φανταστικό κόσμο, αλλά σε μια πόλη υπαρκτή, που θα μπορούσε να είναι και η δική μας.

Ομοίως, ο χρόνος στον οποίο διαδραματίζεται η ιστορία του βιβλίου δεν είναι κάποιο μακρινό μέλλον, το αντίθετο: τα πάντα θυμίζουν παρόν. Το παρόν μας.

Οι συγγραφικές αυτές επιλογές καθιστούν τη δυστοπία που περιγράφει ο Πολυμενάκος ανησυχητικά οικεία, ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψη μας ότι το ναυάγιο με θύματα εκατοντάδες μετανάστες που περιγράφει ο συγγραφέας στο βιβλίο του επαληθεύτηκε στον πραγματικό κόσμο (βλ. ναυάγιο έξω από την Πύλο) λίγο μόλις καιρό μετά την κυκλοφορία του βιβλίου, και μάλιστα στον ίδιο γεωγραφικό χώρο που αναφέρεται στο βιβλίο!

Η φόρμα που επιλέγει ο συγγραφέας στο Σκοτεινό φως είναι παρόμοια με εκείνη στο προηγούμενο βιβλίο του, το Σημείο Εξόδου Ένα, το οποίο διακρίθηκε ως ένα από τα δέκα καλύτερα μυθιστορήματα στα βραβεία του περιοδικού Ο Αναγνώστης, το 2021: πολυάριθμα μικρά υποκεφάλαια, στα οποία παρακολουθούμε την ανάπτυξη της πλοκής μέσα από τα μάτια των ηρώων του, με αποτέλεσμα να έχει ο αναγνώστης την αίσθηση ότι παρακολουθεί μια αλληλουχία πλάνων κάποιας ταινίας δράσης.

Εν κατακλείδι, το Σκοτεινό φως είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα ενός λογοτεχνικού είδους, εν πολλοίς άγνωστου στη χώρα μας μέχρι και πρόσφατα, αλλά που πλέον φαίνεται να κερδίζει το έδαφος που του αναλογεί στην εγχώρια λογοτεχνική παραγωγή.

[Η Ελένη Διακάκη είναι φιλόλογος.]

Σκοτεινό φως
Γιώργος Πολυμενάκος
Εκδόσεις Γραφή
300 σελ.
ISBN 978-618-5638-44-3
Τιμή €14,00