Κοσμάς Χαρπαντίδης: «Το ταλέντο της αποτυχίας»

08:17 1/5/2023 - Πηγή: Diastixo

Ένας από τους τελευταίους (και δεν εννοώ από χρονολογική πλευρά, ο Χαρπαντίδης βρίσκεται μόλις στη μέση ηλικία, στην ωριμότητα δηλαδή) επαναστατικούς και ανατρεπτικούς συγγραφείς που εξακολουθούν να λένε τα πράγματα με το όνομά τους, που συγκρίνουν εποχές, που υπερπηδούν εμπόδια πολιτικά, κοινωνικά, ιδεολογικά βάζοντας τη δική τους σφραγίδα, που λογοτεχνικά καυτηριάζουν ακόμη και τους πεθαμένους δημιουργούς, που τέλος δεν λιγοψυχούν απέναντι σε οποιοδήποτε πρόβλημα, ασφαλώς και κάνουν αισθητή την παρουσία τους κάθε φορά που εμφανίζονται με τον μανδύα της Τέχνης. Ο Χαρπαντίδης λοιπόν,

με μια ικανότητα πρωτόγνωρη, με μια διεισδυτικότητα πρωτοφανή, με μια δυνατότητα άκρως εντυπωσιακή, μπαίνει στον κορμό όχι μόνο της σύγχρονης Ελλάδας αλλά και στο παρελθόν της, γράφοντας όχι μόνο διηγήματα αλλά και διηγήσεις, αφηγήσεις και αφηγήματα, αναμειγνύοντας πολιτικούς αλλά και λογοτέχνες όπως ο Μπακόλας, ο Ιωάννου, ο Χριστιανόπουλος, ο Βασιλικός, ο Παπαδημητρακόπουλος, οι οποίοι και έπαιξαν κάποιο ρόλο στην προσωπική του πορεία, στους οποίους όμως δεν αφιερώνει μόνο τον χώρο στη γραφή του αλλά και εκείνον στην καρδιά του, ακόμη και αν τον στεναχώρησαν με κάποιες τους αποφάσεις. Ο Χαρπαντίδης μιλώντας με το σινάφι του (και όχι μόνο) σίγουρα τέμνει ψυχολογικά και άλλες ισορροπίες, που αν δεν το έκανε θα γύριζαν μπούμερανγκ, θα γύριζαν ως τύψεις και ενοχές στη συνείδησή του, θα γύριζαν ως ερινύες, παρά το δικό του το προσωπικό, εν γένει, ηθικό σύμπαν.

Ο συγγραφέας Χαρπαντίδης δουλεύει τα γραπτά του με πολύ μεγάλη δόση φαντασίας, με πολλή υπευθυνότητα απέναντι στα ερεθίσματα και με μια αίσθηση ότι θα ήθελε να είναι εκεί όταν εκ των πραγμάτων δεν το μπορούσε. Για παράδειγμα, στην απεργία (στην αποχή καλύτερα) των δικηγόρων το 1972 (μέσα στη Χούντα δηλαδή) αναφέρει πως ήταν παρών, πράγμα το οποίο δεν ισχύει αφού εκείνη τη χρονιά ήταν μόλις δεκατριών ετών, δεν είχε βγάλει καν το γυμνάσιο και φυσικά δεν είχε σπουδάσει στη Νομική, κάτι που έγινε πολύ αργότερα. Πολλές φορές όμως μας κάνει να πιστεύουμε πως ό,τι περιγράφει είναι αληθινό, όπως το «πακέτο εξ Αυστραλίας», στο οποίο παραλαμβάνει ένα δέμα που περιέχει τη στάχτη του αδερφού του, προκειμένου να τη σκορπίσει στη θάλασσα, και με ό,τι φυσικά (ή άμεσα) συνέβη πριν, καθώς ο αδερφός του είχε αποστασιοποιηθεί από τα έξοδα αλλά και τη φροντίδα του άρρωστου γονιού. Πάντως, όταν ο αφηγητής εμπλέκεται στον ιστό, το σίγουρο είναι πως μας παραπλανά μέσα στο λογοτεχνικό ψεύδος που διαχωρίζει τη Λογοτεχνία από τις εφημερίδες. Και αυτό γίνεται σε μεγάλο βαθμό, έτσι ώστε ακόμη και όταν η παραπλάνηση είναι τεράστια, να διακρίνεται η άποψή του μόνο αφηγηματολογικά, μόνο παραθετικά. Άρα και για να μιλήσουμε για ατμόσφαιρα και ύφος, υπάρχει μια τέτοια ευρεία γκάμα πεζογραφικών κατευθύνσεων, που προκαλούν άλλοτε κείμενα απλά και άμεσα προσβάσιμα και άλλοτε πιο σύνθετα, όπως και στην περίπτωση (αφού ο Χαρπαντίδης είναι σαφώς κατανοητός συγγραφέας, δεν τοποθετεί τον αναγνώστη στη βάσανο της αοριστολογίας) που ο ίδιος εισδύει στον ιστό του κειμένου ως ήρωας και πρωταγωνιστής, θολώνει τα νερά και παράλληλα επιδιώκει την από άποψη τεχνικής πεζογραφική τους υπόσταση να προσληφθεί ως αληθής, πράγμα που όπως είπαμε δεν συμβαίνει.

{jb_quote}Μπαίνει στον κορμό όχι μόνο της σύγχρονης Ελλάδας αλλά και στο παρελθόν της, γράφοντας όχι μόνο διηγήματα αλλά και διηγήσεις, αφηγήσεις και αφηγήματα.{/jb_quote}

Δεν θα ήθελα από αυτό το σημείο να διαχωρίσω τα κείμενα σε καλά ή λιγότερο καλά, δεν θα ήθελα κάποια να τα υπερτιμήσω και κάποια να τα υποτιμήσω, δεν θα ήθελα να κρίνω τα ποιοτικά από τα μη, αν όμως κάποιος μου το ζητούσε επίμονα θα έλεγα πως τα αφηγήματα και οι διηγήσεις υπερτερούν των καθαρών διηγημάτων, με δυο λόγια παρουσιάζουν σημαντικότερο ενδιαφέρον. Έτσι, το αρχικό «Οι πικρές απορρίψεις του Αντώνη Βογιάζου», που αφορούν στον φημισμένο κομμουνιστή συγγραφέα και σκηνοθέτη, «Η ιστορία μιας ιατρικής οικογένειας εκατόν έξι χρόνων», που παρουσιάζει ακριβώς αυτό που ο τίτλος ορίζει, «Το χνάρι του τεκνεφέ», όπου περιγράφεται η συνύπαρξη του συγγραφέα Χαρπαντίδη με τον επίσης συγγραφέα Γιώργου Ιωάννου και παράλληλα με τον ποιητή Ντίνο Χριστιανόπουλο, παρουσιάζουν μια πιο μεστή, μια πιο σφιχτή, μια πιο προσεγμένη γλωσσική εκφορά, αφομοιώνονται πιο εύκολα και δεν απαιτούν ιδιαίτερες προσπάθειες στην ανάγνωση, ενώ από μόνα τους είναι ευτυχείς στιγμές μιας ολοκληρωμένης απόπειρας καταγραφής ρεαλιστικών εξελίξεων. Τόσο ώστε ακόμη και στις ιστορίες των γιατρών, κατά τις οποίες ο γιος διαδεχόταν τον πατέρα στο επάγγελμα, κάτι που ο συγγραφέας το δίνει σε πρώτο πρόσωπο (άρα άλλη μια παραπλάνηση, αφού δεν είναι γιατρός αλλά δικηγόρος), ώστε να πείθει για την αξιοπιστία της διήγησης και ίσως για την αληθοφάνειά της, λόγου χάρη χωρίς υπερβολή και χωρίς αμφισβήτηση να υποκαθίσταται μια συνθήκη τόσο προβεβλημένη και τόσο συνηθισμένη στη χώρα μας, με τα παιδιά να ακολουθούν το επάγγελμα του πατέρα, ίσως και χωρίς τις ικανότητες του προηγούμενου και γεννήτορα.

Πριν από την έλευση και την κυριαρχία του διαδικτύου μιλούσαμε (σήμερα είναι πια περιττό και δεν ισχύει) για τους «δημιουργούς της περιφέρειας», τους ανθρώπους δηλαδή που έγραφαν από τον τόπο τους, μακριά από την πρωτεύουσα και τα τεκταινόμενά της. Έτσι, στην Καβάλα έχουμε τον Χαρπαντίδη και τον Αξιώτη, στην Κομοτηνή τον Χαρτοματσίδη, στην Ξάνθη τον Καβανόζη, στις Σέρρες τον Καρτέρη, στη Δράμα τον Τσιαμπούση, στην Καστοριά τον Παπαμόσχο, στη Βέροια τον Καισαρίδη, στην Πέλλα τον Χατζημωυσιάδη, στη Μύκονο τον Κουσαθανά, στον Βόλο τον Ακρίβο, στην Πάτρα τον Λογαρά, στη Λάρισα τον Παστάκα, στο Ηράκλειο την Τρουλλινού, στα Τρίκαλα τον Κεφάλα κ.ο.κ. (συγγνώμη που ξέχασα ίσως και άλλους καθαρούς πρεσβευτές των πόλεών τους σε ολόκληρη την Ελλάδα). Σήμερα οι λεγόμενοι «δημιουργοί της περιφέρειας» με ένα κλικ είναι ουσιαστικά μέσα σε ό,τι συμβαίνει στο κέντρο, εδώ που γίνονται όλες οι ηθικές και μη διεργασίες. Από αυτή τη νέα συνθήκη δεν θα μπορούσε να αποκλειστεί ακόμη και ένας συγγραφέας του ύψους του Χαρπαντίδη, ο οποίος σε πολλά του κείμενα γράφει πλέον για όλους – και για εκείνους του κέντρου, και για εκείνους της ιδιαίτερης πατρίδας του. Άρα διαβάζουμε πια τον συγκεκριμένο δημιουργό όχι με βάση μια προσωπικότητα που γράφει χιλιόμετρα μακριά μας (ακόμη και αν βρίσκει ικανοποιητικό εκδότη, ο οποίος και τον εκδίδει) σχεδόν θα έλεγα τοπικά, σχεδόν για πράγματα που αφορούν τη μικρή του κοινωνία και κοινότητα, αλλά ως έναν πανελληνίως γνωστό μάστορα της λογοτεχνίας, ο οποίος ξέφυγε από τα περιφερειακά πλαίσια, τα κοινώς στενά, και είναι πια οικείος παντού. Γι’ αυτόν τον λόγο και, επιπλέον, για το γεγονός ότι ο Χαρπαντίδης διατηρεί το ηθικό του ανάστημα ακόμη και σήμερα, προμηθευτείτε το τελευταίο του βιβλίο ανταποκρινόμενοι στην πέρα από κάθε αμφιβολία συμβολική του διάσταση.