Κυριάκος Χαραλαμπίδης: «Η νύχτα των κήπων»

23:19 2/11/2022 - Πηγή: Diastixo

Η αξία και η σημασία κάθε ποιητικής συλλογής, ανεξάρτητα από τις ποικίλες παραμέτρους που την τοποθετούν μέσα στον χώρο και μέσα στον χρόνο, είναι βέβαια αναμφισβήτητη και δεδομένη, μπορεί, όμως, με βεβαιότητα να υποστηρίξει κανείς ότι υπάρχουν περιπτώσεις ποιητών που, όπως ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης, έχουν διαγράψει μια μακρά και άκρως ενδιαφέρουσα πορεία στα νέα ελληνικά γράμματα και, γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, η αξία και η σημασία κάθε ποιητικού τους εγχειρήματος πολλαπλασιάζεται και μεγεθύνεται

σημαντικά, αποκτώντας τον χαρακτήρα ενός ξεχωριστού ποιητικού κεφαλαίου ή, έστω, ενός ακόμα ποιητικού σταθμού όχι μόνο στο επίπεδο της προσωπικής καλλιτεχνικής πορείας, αλλά και σε αυτό του νεοελληνικού ποιητικού λόγου γενικά. Πράγματι, το τελευταίο ποιητικό βιβλίο του Χαραλαμπίδη, που φέρει τον ιδιαίτερο τίτλο Η νύχτα των κήπων, ο οποίος εμπλέκει σε ένα ενιαίο σύνολο τις έννοιες του χρόνου και του χώρου, με τη μεν πρώτη να παρουσιάζεται συρρικνωμένη, ενώ τη δεύτερη μεγεθυσμένη, προσφέρει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να επικυρώσει την εξέλιξη μιας ποιητικής φωνής πάνω στη βάση των πάγιων και παγιωμένων χαρακτηριστικών της, αλλά και πάνω στην κατεύθυνση μιας βαθύτερης σχέσης με το παρελθόν, όπως αυτό συμπυκνώνεται σε κάποιες από τις πιο σημαντικές μορφές του, μυθολογικές, ιστορικές, θρησκευτικές. Η σχέση αυτή, έτσι όπως εκφράζεται ως πρόθεση και πραγμάτωση μαζί, είναι απόλυτη, βαθιά, ζεστή και άρρηκτη, γεγονός που δεν αποδεικνύει μόνο την καταβύθιση του ποιητή στο νόημα και την ουσία των μορφών αυτών της ιστορίας και του μύθου, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο οι φυσιογνωμίες αυτές έρχονται για να αποτελέσουν την πρώτη ύλη, το όχημα και ταυτόχρονα τον στόχο μιας δημιουργίας απόλυτα σύγχρονης, που έρχεται για να ανανεώσει τη σχέση με το παρελθόν και για να εμβαπτίσει τη νεοελληνική ποίηση στον παρελθόντα κόσμο, να την κάνει να αντλήσει από το κύρος και τον πλούτο της, να την καταστήσει αυτό που πάντα ήταν, πηγή δηλαδή έμπνευσης και σκέψης.

Μέσα στο πλαίσιο αυτό η ιστορία επανασημασιοδοτείται και προσλαμβάνει μια δυναμική μορφή, μετατρέπεται δηλαδή από άκαμπτη, μνημειακή ύλη και μορφή σε ένα απολύτως εύκαμπτο και εύκολο υλικό για την ποιητική του μετάπλαση, τη λειτουργία του δηλαδή ως ερέθισμα και κέντρισμα της δημιουργικής συνείδησης προκειμένου αυτή να μπορέσει να στήσει ένα είδος σκυταλοδρομίας, με τη σκυτάλη να περνάει από την απρόσωπη ιστορική πραγματικότητα στην ποιητική της μετουσίωση, εκεί όπου τα πρόσωπα και τα γεγονότα αποκτούν μια διαφοροποιημένη λειτουργία και θέση, γίνονται δηλαδή σημεία αναφοράς για την εν γένει ανθρώπινη ύπαρξη και συνθήκη. Η μέθοδος αυτή, γνωστή και αγαπημένη στους ποιητές διαχρονικά, προσέλαβε και προσλαμβάνει στην περίπτωση του Χαραλαμπίδη ένα ιδιαίτερο, ξεχωριστό αποτύπωμα που συνίσταται βασικά στην υιοθέτηση και τη διατήρηση ενός ύφους υψηλού, ενός λόγου που διατηρεί την ποιητικότητά του, με την έννοια του πεποιημένου, του πλαστού, του τεχνουργημένου, που προκρίνεται και προεξάρχει ως αίσθηση την οποία αποκομίζει κανείς διαβάζοντας τους στίχους και αντιλαμβανόμενος τη μέριμνα του ποιητή για την αισθητική αρτίωση και αρτιότητα του ποιήματος. Από τη μέριμνα και τη στόχευση αυτή προκύπτει η αναφαινόμενη πλαστικότητα των ποιημάτων, η οποία απορρέει από την ίδια τη μορφή του ποιήματος, που δεν κρύβει ούτε αποσιωπά την ιδιότητά του ως έργου τέχνης, ως φορέα δηλαδή ομορφιάς και ηθικής μαζί. Γιατί αυτό που προκρίνεται και προεξάρχει είναι η ενατένιση των ιστορικών παραδειγμάτων υπό το πρίσμα του σταθερού εδάφους πάνω στο οποίο αξίζει να πατήσει ο σύγχρονος άνθρωπος, προκειμένου να ανακαλύψει και να προσδιορίσει το στίγμα του μέσα στον κόσμο, αλλά και μέσα στον ίδιο του τον εαυτό. Γιατί η ποικιλία των εκδοχών με τις οποίες προσφέρεται εδώ η ιστορία πετυχαίνει να διευρύνει τον ορίζοντα της πρόσληψης, αλλά και τον τρόπο με τον οποίον ο άνθρωπος αποδέχεται και προσλαμβάνει το παρελθόν για να το ερμηνεύσει, να το αποτιμήσει, να το αξιολογήσει: Πρώτα της έβγηκε η ψυχή κι εφανερώθη σώμα./ Όμως το πιο σημαντικό, τρεις κούπες από σμάλτο/ που περιπλέχαν ουρανούς μ’ εξήντα δυο καράβια,/ ατόφιο φως τις γιόμιζε κι εφτά βουνά θρηνούσαν./ Αίμα πιτσίλισε τη γη, τα πέλαγα και τ’ άστρα,/ ερωδιοί ερώταγαν ερωτικές κιθάρες,/ τα χρώματα κι αρώματα μύρονταν στους ροδώνες. («Πάλη Αχιλλέα και Πενθεσίλειας»)

{jb_quote}Από τη μέριμνα και τη στόχευση αυτή προκύπτει η αναφαινόμενη πλαστικότητα των ποιημάτων, η οποία απορρέει από την ίδια τη μορφή του ποιήματος, που δεν κρύβει ούτε αποσιωπά την ιδιότητά του ως έργου τέχνης, ως φορέα δηλαδή ομορφιάς και ηθικής μαζί. {/jb_quote}

Ο Χαραλαμπίδης προσφέρει τη δική του ερμηνεία, τη δική του άποψη πάνω στην παραδεδομένη γνώση, ανοίγοντας ουσιαστικά έναν διάλογο με την επίσημη εκδοχή, με το πάγιο και το παγιωμένο, με ό,τι γίνεται αποδεκτό χωρίς να τεθεί υπό αμφιβολία και αμφισβήτηση και, το κυριότερο, υπό τη διερεύνηση της πιθανότητας μιας διαφορετικής και διαφοροποιημένης εξεικόνισης ή πρότασης. Ο διάλογος αυτός μάλιστα, έτσι όπως διεξάγεται ανάμεσα στην επίσημη – ιστορική εκδοχή και στην ανεπίσημη – ποιητική πρόταση, ανάγεται σε ένα άλλο επίπεδο, μετατίθεται δηλαδή σε ένα πεδίο όπου η ιστορία συνομιλεί με την τέχνη, η πραγματικότητα με τη φαντασία, η αλήθεια και η ζωή με το πλασματικό, το κατασκευασμένο, το υποθετικό, για να εξελιχθεί τελικά σε έναν μεταξύ τους αγώνα που λήγει πάντα με την κατίσχυση της τέχνης πάνω στην ιστορία, όπως άλλωστε το είχε επισημάνει και ο Αριστοτέλης στην Ποιητική του. Έτσι και εδώ, μπορεί κανείς να παρακολουθήσει και να αντιληφθεί τον τρόπο που έχει η ποίηση να ερμηνεύει την ιστορία, τα στιγμιότυπα και τις μορφές της, όχι απλώς και μόνο για να διατυπώσει ένα σχόλιο πάνω στο παρελθόν και τις ποικίλες διαστάσεις του, αλλά για να διερευνήσει την απήχησή του μέσα στην τέχνη ως στοιχείο που την επαναφέρει στη βασική πηγή της, τον άνθρωπο και τη δράση του. Γι’ αυτό και ο Χαραλαμπίδης δεν διαστρέφει πουθενά την ιστορική γνώση, αντίθετα τη σέβεται και, προσπαθώντας να σταθεί απέναντί της για να αναμετρηθεί μαζί της, στέκεται εν τέλει πλάι της και βαδίζει μέσα στο παρόν της δημιουργίας και το μέλλον της πρόσληψης του έργου του.

Παρελθόν, παρόν και μέλλον ενώνονται λοιπόν σε ένα αξεχώριστο σύνολο που καταυγάζει τη μία και μοναδική αλήθεια, ότι οι τρεις αυτές διαστάσεις συμπλέκονται σε τέτοιο βαθμό, ώστε να αποδεικνύεται μια καθαρή ψευδαίσθηση ο διαχωρισμός και η διάκρισή τους. Ιδωμένη μέσα από αυτή την οπτική, η συλλογή του Χαραλαμπίδη συνιστά μια αληθινή υπηρεσία όχι μόνο στην τέχνη, ως πράξη του ωραίου, αλλά και στην κοινωνία, ως πράξη ενωτική, ως πρωτοβουλία και πρόταση για μια επανεκκίνηση βασισμένη στις βαθιές και διαχρονικές ανθρώπινες αξίες, τις θεμελιωμένες στον αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό κόσμο, στη θρησκευτική παράδοση και τη νεότερη ιστορία κατά τρόπο απόλυτα δυναμικό, απόλυτα διεκδικητικό μιας νέας ματιάς όχι μόνο πάνω στο παραδεδομένο, αλλά και πάνω σε καθετί νέο που έρχεται για να διεκδικήσει την ιδιαίτερη αξία και θέση του στη συγχρονία και που, για να την κατοχυρώσει, θα πρέπει να έχει ολοκληρωτικά χωνέψει το παλιό, να το έχει καλά αφομοιώσει, για να μπορέσει να το επαναφέρει με νέους όρους και με νέες προοπτικές μέσα στην τέχνη και μέσα στην ίδια τη ζωή.

Η νύχτα των κήπων
Κυριάκος Χαραλαμπίδης
Ίκαρος
σ. 144
ISBN: 978-960-572-487-0
Τιμή: 13,30€