Νίκος Κ. Αλιβιζάτος: «Δύο βήματα μπρος, ένα πίσω»

08:16 21/5/2021 - Πηγή: Diastixo

Ας φανταστούμε μια εικόνα του Παρισιού στο υπόγειο ενός σπιτιού της Cité Universitaire. Το ακροατήριο φοιτητικό, οι περισσότεροι φορούν ζιβάγκο, ο ομιλητής, καλεσμένος από το ιστορικό κόμμα του Μισέλ Ροκάρ, ο οποίος μόλις το είχε εγκαταλείψει για να προσχωρήσει σε αυτό του Μιτεράν. Ο ομιλητής εκπροσωπεί το κόμμα του ΠΑΣΟΚ, ανίσχυρο την εποχή εκείνη στο Παρίσι. Το όνομά του Ανδρέας Παπανδρέου. Δίπλα του μια σκοτεινή φυσιογνωμία με χαίτη,

ο Άκης Τσοχατζόπουλος. Ο ομιλητής περιγράφει γλαφυρά τη διεθνή κατάσταση βασιζόμενος σε απόψεις θεωρητικών της νεομαρξιστικής σχολής πιστεύοντας, όπως και εκείνοι, ότι «η Ελλάδα ήταν περιφερειακή χώρα και μόνο να χάσει είχε, αν ενωνόταν με τις καπιταλιστικές μητροπόλεις. Εκείνες θα πλούτιζαν, εμείς θα γινόμασταν φτωχότεροι. Γι’ αυτό και δεν έπρεπε να προσχωρήσουμε ποτέ στην ΕΟΚ». Με ιδιαίτερο ύφος και ήθος ο Ανδρέας Παπανδρέου διέθετε «τη σπάνια ικανότητα να συνθέτει με νηφαλιότητα πράγματα και καταστάσεις που δεν σχετίζονταν εκ πρώτης όψεως». Του έλειπε ωστόσο κάτι που ένα έμπειρο μάτι μπορεί εξαρχής να διακρίνει και που ακούει στο όνομα γνησιότητα. «Μήπως δεν πίστευε όσα υποστήριζε, αλλά τα έλεγε επειδή τον βόλευαν πολιτικά;»

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Ο Νίκος Αλιβιζάτος, περιγράφοντας την εικόνα εκείνης της βραδιάς, δεν θα διστάσει να διατυπώσει τις επιφυλάξεις του για τον ομιλητή, ο οποίος «σε κανένα σημείο της ομιλίας του δεν έδωσε την εντύπωση ότι η Ελλάδα τον συγκινεί».

Ομότιμος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, εξακολουθώντας να ασκεί τη δικηγορία, ο Νίκος Αλιβιζάτος δίνει στη δημοσιότητα το πρώτο του «μη νομικό» βιβλίο επωφελούμενος από τις συνθήκες που επέβαλε στη ζωή του η πανδημία, «δίχως την οποία θα ήταν αμφίβολο αν θα καταπιανόταν ποτέ να το γράψει». Ο ίδιος το εντάσσει στο κλίμα μιας «διάθεσης απολογισμού», συνήθους στις μέρες που βιώνουμε, «που στις πιο ενδιαφέρουσες περιπτώσεις γίνεται αναστοχασμός» αλλά πάντα «με διαχρονικό άξονα την πολιτική ιστορία του τόπου».

Το βιβλίο του Νίκου Αλιβιζάτου διατρέχει 8+1 πολυτάραχες δεκαετίες πηγαίνοντας «πίσω μπρος», κάτι απολύτως φυσικό καθώς, σύμφωνα με τον συγγραφέα: «Το πίσω μπρος είναι σταθερό χαρακτηριστικό της ιστορίας μας». Και «ευτυχώς», συμπληρώνει, «το μπρος διαρκεί περισσότερο». Το γεγονός εξηγείται ίσως με την άποψη ότι «αυτή είναι η μοίρα εθνών που βρίσκονται στο μεταίχμιο ηπείρων και πολιτισμών». Στη δική μας περίπτωση, ωστόσο, υπάρχει και κάτι ακόμα: «είναι η “κρυφή” αλλά ακράδαντη πεποίθηση ότι είμαστε παλιό έθνος που έχει δώσει πολλά στην ανθρωπότητα και που γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο η τελευταία κάτι μας χρωστάει». Παρακολουθούμε στο κεφάλαιο «2029 Blowin’ in the wind», τραγούδι του Μπομπ Ντίλαν, δημοφιλές την εποχή του ’74 και με αφορμή μιαν εικόνα, όπως γίνεται σε κάθε κεφάλαιο του έργου, τη συγκεκριμένη δεκαετία που ξεκινά το 2029 χωρίς καμιά διάθεση προβλέψεων, εννοείται. Η εικόνα είναι από την παρουσίαση του βιβλίου του Γιάννη Βούλγαρη στο Κορακοχώρι Ηλείας τον Σεπτέμβριο του 2019. Τίτλος του: Ελλάδα: μια χώρα παραδόξως νεωτερική. Πώς θα έκριναν το φιλόδοξο εγχείρημα του Βούλγαρη, ανθρώπου χαμηλών τόνων, οι ομιλητές και το ακροατήριο, και κυρίως ποια ερμηνεία θα έδιναν σ’ εκείνο το αμφίσημο «παραδόξως»; Για τον Βούλγαρη ήταν φανερή η πεποίθησή του ότι οι δυνάμεις που προώθησαν τον εκσυγχρονισμό της χώρας ήταν η πολιτική, η γεωπολιτική και οι νεωτερικοί θεσμοί. Σε καμιά περίπτωση η οικονομία ή η «εξάρτηση», σύμφωνα με τους μαρξιστές ή τη νεομαρξιστική άποψη. Κατά τον συγγραφέα «το παράδειγμα της Ελλάδας δείχνει ότι μια χώρα μπορεί να είναι δημοκρατική με ανεξάρτητη δικαιοσύνη και σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου χωρίς να είναι απαραιτήτως και καπιταλιστική».

{jb_quote}«Το πίσω μπρος είναι σταθερό χαρακτηριστικό της ιστορίας μας». Και «ευτυχώς», συμπληρώνει, «το μπρος διαρκεί περισσότερο».{/jb_quote}

Ξεφυλλίζοντας τις εικόνες-αφορμές και κεντρίσματα της εξαίρετης δομής του έργου, στεκόμαστε στα 8 βασικά του κεφάλαια ξεκινώντας από γεγονότα του Εμφυλίου. Γεννημένος το 1949, ο συγγραφέας αναπολεί την «εντυπωσιακή σύμπτωση» που θέλει τους δύο παππούδες του, Νικόλαο Σπ. Αλιβιζάτο και Μιχαήλ Γ. Θεοτοκά, να γεννιούνται το ίδιο έτος στα δύο άκρα της Ελλάδας (την Κεφαλονιά και τη Χίο αντίστοιχα), να σπουδάζουν περίπου την ίδια εποχή (ο ένας ιατρική, ο άλλος νομικά), να παντρεύονται στο γύρισμα του αιώνα και να αποκτούν γιο το ίδιο έτος, το 1905. Στα κοινά τους σημεία ανήκει τόσο η κοινωνική άνοδος, που πέτυχαν και οι δύο χάρη στην επιστήμη τους, όσο και η ένθερμη προσχώρησή τους ήδη από τα νιάτα τους στον βενιζελισμό. Στο κεφάλαιο αυτό αλλά και στα δύο επόμενα αναδύεται ξεκάθαρα η εικόνα της αστικής οικογένειας της Αθήνας το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Οι πρωταγωνιστές βιώνουν μεγάλα ιστορικά γεγονότα και έρχονται σε επαφή με σημαντικές ιστορικές φυσιογνωμίες. Έτσι, από την ανέμελη ζωή ενός εφήβου στην Αθήνα του ’50 και του ’60 διακρίνουμε τη δυνατότητα της αστικής οικογένειας να ακολουθεί τη δική της διαδρομή έπειτα από τις πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές που προηγήθηκαν. Το τρίτο κεφάλαιο (Δικτατορία) επικεντρώνεται στην αντιδικτατορική δράση του συγγραφέα, την «ελληνική υπόθεση» στο Στρασβούργο, το κλίμα της εποχής στο Παρίσι και τις ζυμώσεις στην ελληνική και γαλλική Αριστερά.

Την επιστημονική του ζωή παραθέτει ο συγγραφέας στα τέσσερα επόμενα κεφάλαια, εστιάζοντας σε συγκεκριμένες αναμνήσεις ειδικότερα μέχρι την εκλογή του στη Νομική Αθηνών. Παραθέτει τις απόψεις των συνταγματολόγων της εποχής, όπως εκείνες περί «υπερεξουσιών» του Προέδρου της Δημοκρατίας, ενώ στο επόμενο κεφάλαιο καταγράφει τις εμπειρίες του από σειρά σημαντικών υποθέσεων που έτυχε να χειριστεί ως δικηγόρος σε επίπεδο εθνικό ή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του ανθρώπου. Εδώ και η «υπόθεση των ταυτοτήτων» και η αποτίμηση της θητείας του Κώστα Σημίτη ως πρωθυπουργού (1996-2004), ενώ στο 7ο κεφάλαιο (Ακινησία) διαγράφονται τα γεγονότα με άξονα το 2009. Δεν λείπουν οι αναφορές στον Δεκέμβρη του 2008, η θητεία του συγγραφέα ως υπηρεσιακού υπουργού Εσωτερικών και η αναφορά στην πενταετία Καραμανλή (2004-2009), που τόσο απογοήτευσε τον Νίκο Αλιβιζάτο. Πολλά σύγχρονα θέματα που απασχόλησαν έντονα την κοινή γνώμη αναπτύσσονται στο επόμενο κεφάλαιο (Κρίση), ενώ στο τελευταίο, όπως είδαμε, ο συγγραφέας αποτιμώντας καταστάσεις και γεγονότα διαβλέπει ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να πορεύεται δυο βήματα μπρος, ένα πίσω…

Το βιβλίο του Νίκου Αλιβιζάτου, διαρθρωμένο σε κεφάλαια ανά θεματικές δεκαετίες, θα μπορούσε να αποτελεί κλασική αυτοβιογραφία. Μέριμνα ωστόσο του συγγραφέα είναι η διατύπωση απόψεων και ο σχολιασμός. Με οξυδέρκεια, αυτογνωσία και κυρίως κοινωνική ευθύνη. Ένα βιβλίο που θα αφήσει στους αναγνώστες του, τωρινούς και μελλοντικούς, τη σφραγίδα του καιρού.

Δύο βήματα μπρος, ένα πίσω
8+1 πολυτάραχες δεκαετίες
Νίκος Κ. Αλιβιζάτος
Μεταίχμιο
σ. 560
ISBN: 978-618-03-2517-1
Τιμή: 19,90€