«Οχτώ ντετέκτιβ» του Alex Pavesi

09:16 28/3/2022 - Πηγή: Diastixo

Προδημοσίευση από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Άλεξ Παβέζι Οχτώ ντετέκτιβ (μτφρ. Γιώργος Μπαρουξής), που θα κυκλοφορήσει στις 4 Απριλίου από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο.

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Η Τζούλια Χαρτ διάβαζε μεγαλόφωνα σχεδόν μία ώρα και αισθανόταν λες και ο λαιμός της ήταν γεμάτος

χαλίκια. «Αυτό είναι το θέμα με τα ψέματα, Χένρι. Η Μέγκαν σηκώθηκε δεσπόζοντας από πάνω του. Από τη στιγμή που θα αρχίσεις δεν μπορείς να σταματήσεις. Πρέπει να τα ακολουθήσεις εκεί όπου θα σε οδηγήσουν».
Ο Γκραντ Μακάλιστερ ήταν καθισμένος δίπλα της και άκουγε προσηλωμένος. Ήταν ο συγγραφέας του διηγήματος που μόλις είχε διαβάσει. Το είχε γράψει πάνω από είκοσι πέντε χρόνια πριν. «Λοιπόν» είπε όταν τελείωσε η ανάγνωση «πώς σου φαίνεται αυτό;»
Η Τζούλια χαμήλωσε το χειρόγραφο και πήρε τις σημειώσεις της μακριά του. «Μου αρέσει. Ήμουν καθαρά με το μέρος της Μέγκαν μέχρι αυτή την τελευταία παράγραφο».
Ο Γκραντ πρόσεξε τη βραχνάδα στη φωνή της και σηκώθηκε. «Θα ήθελες άλλο ένα ποτήρι νερό;» Η Τζούλια έγνεψε καταφατικά με μια έκφραση ευγνωμοσύνης. «Με συγχωρείς» είπε ο Γκραντ. «Πρώτη φορά έχω επισκέπτη μετά από πολύ καιρό».
Το σπίτι του ήταν στην κορυφή μιας μικρής αμμώδους πλαγιάς που κατέληγε στην παραλία. Ήταν καθισμένοι σε ξύλινες πολυθρόνες στην πλατιά βεράντα εδώ και μία ώρα περίπου και η Τζούλια τού διάβαζε μεγαλόφωνα το διήγημα. Ο Γκραντ μπήκε μέσα στο σπίτι.
Φυσούσε μια δροσερή αύρα από τη θάλασσα, αλλά έκανε τρομερή ζέστη. Η Τζούλια είχε αναγκαστεί να περπατήσει από το ξενοδοχείο της μέχρι το σπίτι του το πρωί, δεκαπέντε λεπτά μέσα στη μεταλλική ζέστη της Μεσογείου και αισθανόταν ότι το μέτωπό της ήταν ήδη λιγάκι καμένο.
«Ορίστε». Ο Γκραντ γύρισε με ένα τραχύ πήλινο κανάτι και το έβαλε στο τραπέζι ανάμεσά τους. Η Τζούλια γέμισε το ποτήρι της και ήπιε.
«Ευχαριστώ, το χρειαζόμουν».
Ο Γκραντ κάθισε πάλι. «Έλεγες, νομίζω, ότι περίμενες να είναι αθώα η Μέγκαν;»
«Όχι ακριβώς». Η Τζούλια ήπιε άλλη μια γουλιά νερό κάνοντας ταυτόχρονα ένα αρνητικό νεύμα. «Απλώς την καταλάβαινα. Έχω γνωρίσει αρκετούς άντρες σαν τον Χένρι, εύθραυστους και πνιγμένους στην αυτολύπηση».
Ο Γκραντ κατένευσε και χτύπησε μερικές φορές το μπράτσο της πολυθρόνας του. «Η Μέγκαν έχει κι αυτή τα δικά της ελαττώματα, δεν νομίζεις;»
«Α, ναι». Η Τζούλια χαμογέλασε. «Σε τελική ανάλυση τον σκότωσε, έτσι δεν είναι;»
«Μου δίνει την αίσθηση ανθρώπου...» Ο Γκραντ διάλεγε με προσοχή τα λόγια του. «...που είναι αναξιόπιστος. Ήταν ύποπτη από την αρχή».
Η Τζούλια σήκωσε τους ώμους. «Δεν ξέρουμε τι συνέβη και στους δύο στην Οξφόρδη». Πήρε το σημειωματάριό της και το ακούμπησε στα πόδια της κρατώντας ένα στιλό με το άλλο χέρι. «Πότε διάβασες τελευταία φορά αυτό το διήγημα;»
«Πριν εγκατασταθώ εδώ. Όπως ξέρεις, δεν έχω πια κανένα αντίτυπο του βιβλίου». Ο Γκραντ σήκωσε αργά το κεφάλι. «Πριν από είκοσι χρόνια μάλλον. Κι αυτό με κάνει να νιώθω πολύ γέρος».
Έβαλε λίγο νερό στο ποτήρι του. Πρώτη φορά τον έβλεπε να πίνει κάτι όλο το πρωί. Στην παραλία από κάτω υπήρχε μια ανοιχτόχρωμη βάρκα γυρισμένη ανάποδα, που έμοιαζε σαν εγκαταλειμμένο κουκούλι γιγάντιου εντόμου. Ίσως ο Γκραντ βγήκε αποκεί μέσα, σκέφτηκε η Τζούλια και χαμογέλασε. Ένα παράξενο πλάσμα, απρόσβλητο από τη ζέστη, που δεν χρειάζεται να τρώει και να πίνει.
«Λοιπόν, τι γίνεται τώρα;» ρώτησε ο Γκραντ. «Δεν έχω ξανακάνει διόρθωση σε βιβλίο. Θα το διαβάσουμε αράδα αράδα;»
«Αυτό θα έπαιρνε πολύ χρόνο». Η Τζούλια ξεφύλλισε το χειρόγραφο. «Δεν είναι πολλά αυτά που θέλω να αλλάξω. Ίσως μερικά σημεία όπου η διατύπωση θα μπορούσε να είναι πιο οικονομική».
«Φυσικά». Ο Γκραντ έσπρωξε πίσω το καπέλο του και σκούπισε το μέτωπό του με ένα μαντίλι.
«Πρόσεξα βέβαια μερικές αντιφάσεις στην περιγραφή του σπιτιού, αλλά θεώρησα ότι ήταν σκόπιμες, σωστά;»
Ο Γκραντ σταμάτησε για μια στιγμή και μετά κρέμασε το μαντίλι από το μπράτσο της πολυθρόνας του για να στεγνώσει στην αύρα. «Τι εννοείς;»
«Τίποτα το σοβαρό» είπε η Τζούλια. «Η διαρρύθμιση των δωματίων για παράδειγμα». Τον κοίταξε κι αυτός της έκανε νόημα να συνεχίσει με μια μικρή κυκλική χειρονομία. «Το δωμάτιο όπου βρίσκουν το πτώμα, σύμφωνα με την περιγραφή, έχει το παράθυρό του προς τη σκιερή πλευρά του σπιτιού, αλλά το μαχαίρι ρίχνει σκιά». Ο Γκραντ την κοίταξε με άδειο βλέμμα, γέρνοντας το κεφάλι του στο πλάι. «Επομένως, λάμπει ο ήλιος από το παράθυρο ή είναι στη σκιά;»
Ο Γκραντ σήκωσε το πιγούνι δείχνοντας ότι κατάλαβε και πήρε μια βαθιά ανάσα. «Ενδιαφέρον. Μπορεί να έκανα λάθος».
«Επίσης, οι διάδρομοι του κάτω και του πάνω ορόφου μοιάζουν να εκτείνονται προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Σε ένα σημείο βλέπουμε τον Χένρι να κάθεται σε μια πολυθρόνα έχοντας τη σκάλα στα αριστερά του και έναν διάδρομο να εκτείνεται μπροστά του, ενώ η σκάλα στρίβει πάλι αριστερά και μετά στον πάνω όροφο ο διάδρομος ξεκινά από την αρχή της σκάλας. Οπότε ο πάνω όροφος είναι ίδιος με τον κάτω; Τα μάτια του Γκραντ κινούνταν δεξιά αριστερά καθώς φανταζόταν τη βίλα. Η Τζούλια συνέχισε: «Μετά είναι ο ήλιος. Έχει αρχίσει να δύει, όμως το διήγημα εκτυλίσσεται το καλοκαίρι, μερικές ώρες μετά το μεσημεριανό φαγητό».
Ο Γκραντ γέλασε σιγά. «Είσαι πολύ παρατηρητική αναγνώστρια».
«Είμαι τρομερά τελειομανής, δυστυχώς».
«Αλλά νομίζεις ότι αυτά τα λάθη ήταν σκόπιμα;»
«Ζητώ συγγνώμη αν δεν ήταν». Η Τζούλια ανακάθισε κάπως αμήχανα. «Απλώς πολλές από αυτές τις λεπτομέρειες φαίνονται επουσιώδεις. Ήταν σαν να βρίσκονται εκεί σκόπιμα, αποκλειστικά και μόνο για να δημιουργήσουν αυτές τις αντιφάσεις».
Ο Γκραντ σκούπισε πάλι το μέτωπό του. «Τζούλια, έχω εντυπωσιαστεί πραγματικά». Άγγιξε το πάνω μέρος του χεριού της με την παλάμη του. «Και έχεις απόλυτο δίκιο. Συνήθιζα να προσθέτω αντιφάσεις στα διηγήματά μου για να δω αν θα μπορούσα να τις βάλω έτσι που να περάσουν απαρατήρητες από τον αναγνώστη. Είναι ένα παιχνίδι που συνήθιζα να παίζω. Μια κακότροπη συνήθεια, εντυπωσιάστηκα που το πρόσεξες».
«Ευχαριστώ» είπε η Τζούλια με κάποια αμφιβολία. Έμεινε αμίλητη για μια στιγμή καθώς κοίταζε τις σημειώσεις της. «Σκέφτηκα ότι το διήγημα είναι ίσως παράλληλα μια απεικόνιση του Χένρι στην κόλαση, με τις επανειλημμένες αναφορές στη ζέστη και το κόκκινο τοπίο. Δεν είναι σωστό αυτό;»
«Ενδιαφέρουσα θεωρία». Ο Γκραντ δίστασε. «Τι σου έδωσε αυτή την εντύπωση;»
Η Τζούλια πέρασε το δάχτυλο πάνω από μια λίστα που είχε κάνει στην πάνω γωνία της σελίδας. «Ο Σβέντενμποργκ περιγράφει την κόλαση ως ένα μέρος που δεν υπακούει τους συνήθεις κανόνες του χώρου και του χρόνου. Αυτό θα εξηγούσε τις χωρικές αντιφάσεις και την παράξενη χρονολογική σειρά. Όταν εμφανίζεται το πρόσωπο της Μέγκαν σε ένα παράθυρο, φαίνεται να έχει μια δαιμονική λάμψη. Και στην πρώτη φράση της Μέγκαν στο διήγημα λέει ξεκάθαρα: Είναι κόλαση. Υπάρχει ακόμα κι ένας στίχος του Μίλτον όταν ο Χένρι ψάχνει στο σπίτι».
Ο Γκραντ άνοιξε τα χέρια σε μια κίνηση παράδοσης. «Και πάλι, είσαι πολύ παρατηρητική. Κατά πάσα πιθανότητα έχεις δίκιο. Φαντάζομαι ότι πρέπει να υπήρχε αυτή η ιδέα κάπου στο βάθος του μυαλού μου όταν το έγραψα. Όμως έχει περάσει τόσο πολύς καιρός και δεν μπορώ να είμαι σίγουρος».
«Λοιπόν» είπε η Τζούλια αλλάζοντας ελαφρά θέμα «αν αντιμετωπίσουμε όλες αυτές τις αντιφάσεις ως σκόπιμες, τότε δεν υπάρχουν πολλά πράγματα που θα ήθελα να αλλάξω στο ίδιο το διήγημα».
Ο Γκραντ έβγαλε το άσπρο καπέλο του και το στριφογύρισε στα χέρια του. «Τότε επίτρεψέ μου να σου εξηγήσω πώς σχετίζεται με τη δουλειά μου στα μαθηματικά. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που είσαι εδώ, έτσι δεν είναι;»
«Θα με βοηθούσε πολύ» είπε η Τζούλια.
Ο Γκραντ έγειρε πίσω βάζοντας την άκρη του δαχτύλου του στο πιγούνι ενώ σκεφτόταν ποιος ήταν ο καλύτερος τρόπος για να αρχίσει. «Όλα αυτά τα διηγήματα» είπε «προέρχονται από μια μελέτη που έγραψα το 1937, στην οποία εξέταζα τη μαθηματική δομή των μυστηρίων φόνου. Ο τίτλος ήταν Οι μεταθέσεις της αστυνομικής λογοτεχνίας. Δημοσιεύθηκε σε ένα μικρό περιοδικό, το Mathematical Recreations. Η ανταπόκριση ήταν θετική, αν και ήταν μια μάλλον απλή εργασία. Όμως τα μυστήρια φόνου ήταν πολύ δημοφιλή εκείνη την εποχή».
«Ναι» είπε η Τζούλια. «Ήταν η χρυσή εποχή της αστυνομικής λογοτεχνίας, όπως ονομάζεται σήμερα. Και τότε ήσουν καθηγητής μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου;»
«Σωστά». Της χαμογέλασε. «Ο στόχος αυτής της εργασίας ήταν να δώσει έναν μαθηματικό ορισμό του μυστηρίου φόνου. Νομίζω ότι το κατάφερα αυτό σε γενικές γραμμές».
«Μα πώς;» ρώτησε η Τζούλια. «Πώς μπορείς να ορίσεις με μαθηματικό τρόπο μια έννοια της λογοτεχνίας;»
«Λογική ερώτηση. Επίτρεψέ μου να το διατυπώσω λίγο διαφορετικά. Σε αυτή τη μελέτη όρισα ένα μαθηματικό αντικείμενο που το ονόμασα μυστήριο φόνου, με την ελπίδα ότι οι δομικές ιδιότητές του θα αντικατόπτριζαν με ακρίβεια τη δομή των ιστοριών μυστηρίου φόνου. Αυτός ο ορισμός μού επέτρεψε να προσδιορίσω τα όρια των μυστηρίων φόνου από μαθηματική άποψη και να εφαρμόσω αυτά τα ευρήματα στη σχετική βιβλιογραφία. Έτσι, για παράδειγμα, μπορούμε να πούμε ότι ένα μυστήριο φόνου πρέπει να ικανοποιεί ορισμένες προϋποθέσεις για να είναι έγκυρο, σύμφωνα με τον ορισμό. Και μετά μπορούμε να εφαρμόσουμε τα ίδια συμπεράσματα στις ίδιες τις ιστορίες. Βγάζει νόημα αυτό;»
«Νομίζω πως ναι» είπε η Τζούλια. «Επομένως μοιάζει σχεδόν με μία από εκείνες τις λίστες με κανόνες για τη συγγραφή αστυνομικών μυθιστορημάτων που έχουν βγάλει διάφοροι συγγραφείς;»
«Ναι, υπάρχει κάποια αλληλεπικάλυψη. Όμως κάτι άλλο που μπορούμε να κάνουμε με τον ορισμό μας είναι να βρούμε όλες τις διαφορετικές δομές που θα μετρούσαν ως έγκυρα μυστήρια φόνου. Έτσι μπόρεσα να καταγράψω όλες τις δυνατές δομικές παραλλαγές, κάτι που δεν μπορείς να κάνεις με μια σειρά από κανόνες».
«Και αυτές είναι οι λεγόμενες μεταθέσεις της αστυνομικής λογοτεχνίας;»
«Ακριβώς, και αυτός έγινε ο τίτλος της εργασίας».
Οι μεταθέσεις της αστυνομικής λογοτεχνίας πέρα από τη δημοσίευσή τους με τη μορφή ερευνητικής μελέτης είχαν συμπεριληφθεί επίσης στο παράρτημα ενός βιβλίου που είχε γράψει ο Γκραντ και περιείχε επτά μυστήρια φόνου. Το είχε ονομάσει Οι λευκοί φόνοι και το είχε εκδώσει ο ίδιος στις αρχές της δεκαετίας του 1940, τυπώνοντας λιγότερα από εκατό αντίτυπα.
Η Τζούλια είχε επικοινωνήσει μαζί του για λογαριασμό ενός μικρού εκδοτικού οίκου, του Blood Type Books. Του είχε γράψει εξηγώντας ότι εργάζεται ως επιμελήτρια στην Blood Type και ότι ο εργοδότης της, κάποιος Βίκτορ Λεωνίδας, είχε ανακαλύψει πρόσφατα ένα παλιό αντίτυπο των Λευκών φόνων σε ένα κουτί με βιβλία από δεύτερο χέρι και ήταν αποφασισμένος να το εκδώσει. Μετά από την ανταλλαγή μερικών επιστολών, η Τζούλια ξεκίνησε να γνωρίσει τον αποτραβηγμένο πλέον συγγραφέα, έναν μεσήλικα που ζούσε μόνος σε ένα μικρό νησί της Μεσογείου, για να καλύψει κάποιες εκκρεμότητες και να προετοιμάσει το βιβλίο για την έκδοση. Κάτι στο οποίο είχαν συμφωνήσει αυτή και ο Γκραντ ήταν ότι αντί να συμπεριλάβουν την εργασία ως παράρτημα θα έγραφε η Τζούλια μια εισαγωγή στα επτά διηγήματα που θα εξυπηρετούσε τον ίδιο σκοπό, καλύπτοντας τις ίδιες ιδέες αλλά σε πιο βατή μορφή για τον απλό αναγνώστη.
«Πρέπει να υπάρχουν πάρα πολλές τέτοιες μεταθέσεις όμως, έτσι δεν είναι;»
«Με την αυστηρή έννοια του όρου είναι άπειρες, αλλά εντάσσονται όλες σε λίγες αρχετυπικές κατηγορίες. Στην πραγματικότητα, οι κύριες δομικές παραλλαγές μετριούνται στα δάχτυλα των δύο χεριών. Τα διηγήματα έχουν γραφεί έτσι που να απηχούν αυτές τις κύριες παραλλαγές ανάμεσα στις οποίες είναι κι αυτή που μόλις διαβάσαμε».
«Μπορείς να μου εξηγήσεις πώς;»
«Ναι» είπε ο Γκραντ. «Ο μαθηματικός ορισμός είναι απλός. Απογοητευτικά απλός θα έλεγα. Ουσιαστικά, δηλώνει τα τέσσερα συστατικά στοιχεία που συνθέτουν ένα μυστήριο φόνου και μερικές συνθήκες που ισχύουν για το καθένα».
«Τέσσερα συστατικά στοιχεία». Η Τζούλια το έγραψε.
«Είναι ικανά και αναγκαία, έτσι οτιδήποτε τα περιλαμβάνει είναι μυστήριο φόνου και κάθε μυστήριο φόνου πρέπει να τα περιλαμβάνει. Θα πρέπει να τα δούμε ένα ένα με τη σειρά».
«Ακούγεται λογικό».
«Λοιπόν...» Ο Γκραντ έγειρε προς το μέρος της. «Το πρώτο συστατικό είναι μια ομάδα υπόπτων. Οι χαρακτήρες που μπορεί να ήταν ή να μην ήταν υπεύθυνοι για τον φόνο. Ένα μυστήριο φόνου σπάνια έχει πάνω από είκοσι υπόπτους, αλλά δεν θέτουμε κανένα ανώτατο όριο στον επιτρεπόμενο αριθμό. Αν μπορείς να έχεις ένα μυστήριο φόνου με πεντακόσιους υπόπτους, τότε μπορείς να έχεις και ένα μυστήριο φόνου με πεντακόσιους έναν. Αυτό το επιχείρημα δεν ισχύει για το κατώτερο όριο. Εκεί, το λιγότερο που μπορούμε να πούμε είναι ότι οι αρνητικοί αριθμοί αποκλείονται. Επίτρεψέ μου να σε ρωτήσω λοιπόν: αν σου ανέθεταν να διυλίσεις το μυστήριο φόνου στα βασικά χαρακτηριστικά του, ποιος είναι ο ελάχιστος αριθμός υπόπτων που θα απαιτούσες για να λειτουργεί η όλη δομή;»
Η Τζούλια το σκέφτηκε. «Μπαίνω στον πειρασμό να πω τέσσερις ή πέντε, γιατί μου είναι δύσκολο να φανταστώ πολλά αστυνομικά μυθιστορήματα που να έχουν λιγότερους. Αλλά φαντάζομαι θα μου πεις ότι η απάντηση είναι δύο».
«Ακριβώς. Αν έχεις δύο υπόπτους και ο αναγνώστης δεν ξέρει ποιος από τους δύο είναι ο δολοφόνος, τότε έχεις ένα μυστήριο φόνου. Δύο ύποπτοι μπορούν να σου δώσουν την ίδια ουσιαστική δομή με οποιονδήποτε άλλο αριθμό».
«Όμως είναι ίσως λίγο περιοριστικό από την άποψη των χαρακτήρων και του σκηνικού;»
«Όπως είδαμε όμως, δεν είναι αδύνατο. Έτσι, το πρώτο συστατικό στοιχείο είναι μια ομάδα από δύο τουλάχιστον υπόπτους. Και μολονότι συνήθως υπάρχουν τρεις ή περισσότεροι, υπάρχει κάτι το ιδιαίτερο στο μυστήριο φόνου με δύο ακριβώς υπόπτους».
Η Τζούλια κρατούσε σημειώσεις και ο Γκραντ περίμενε να τελειώσει. Ο ιδρώτας από την παλάμη της άφησε στη σελίδα ένα αποτύπωμα με φλέβες από κόκκινο στιλό. «Συνέχισε» είπε.
«Είναι θέμα απλής λογικής. Αν υπάρχουν μόνο δύο ύποπτοι, τότε και οι δύο ξέρουν ποιος είναι ο δολοφόνος. Αυτό παύει να ισχύει όταν υπάρχουν τρεις ή περισσότεροι. Τότε μόνο ο δολοφόνος ξέρει σίγουρα. Όμως, με δύο υπόπτους ο αθώος μπορεί να το καταλάβει με μια απλή διαδικασία αποκλεισμού. Ξέρω ότι δεν είμαι ένοχος, έτσι πρέπει να είναι ο άλλος. Τότε, μόνο ο αναγνώστης δεν γνωρίζει την αλήθεια. Γι’ αυτό θεώρησα σημαντικό το μυστήριο φόνου των δύο υπόπτων».
«Και γι’ αυτό έγραψες αυτό το διήγημα;»
«Και ο Χένρι και η Μέγκαν ξέρουν ποιος από τους δύο είναι ένοχος. Και εμείς ξέρουμε ότι ξέρουν και οι δύο. Όμως αυτοί εξακολουθούν να το αρνούνται. Βρήκα την ιδέα διασκεδαστική».

Στα μαθηματικά, μετάθεση ονομάζεται η τοποθέτηση ενός συνόλου αντικειμένων με μια συγκεκριμένη σειρά. Ο αριθμός των δυνατών μεταθέσεων μπορεί να υπολογιστεί από τον συνολικό αριθμό των αντικειμένων.