Ολέσια Γιάρεμτσουκ: «Οι δικοί μας άλλοι»

10:19 5/7/2021 - Πηγή: Diastixo

Λίγες ώρες πριν ξεκινήσει το εξ αναβολής Euro 2021, η Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία της Ουκρανίας συμβιβάστηκε στη διαμάχη της με την UEFA κι απέσυρε από τις φανέλες των παικτών της εθνικής ποδοσφαιρικής ομάδας τη φράση «Δόξα στους ήρωες», αντικαθιστώντας τη με τη φράση «Δόξα στην Ουκρανία».

Αιτία ήταν η αντίδραση των Ρώσων, που θεώρησαν ότι η πρώτη φράση αποτελεί προτροπή σε πόλεμο (με τους ρωσικής καταγωγής αυτονομιστές στις ανατολικές περιοχές της χώρας). Αντίθετα, η άλλη αξίωση

των Ρώσων, να αφαιρεθεί από τον επίσημο χάρτη της Ουκρανίας η χερσόνησος της Κριμαίας, έπεσε στο κενό: η UEFA δεν αναγνωρίζει την προσάρτηση του 2014 και θεωρεί την Κριμαία ουκρανικό έδαφος.

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Μια χώρα «μωσαϊκό»

Τριάντα χρόνια μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, η Ουκρανία εξακολουθεί να είναι ένα από τα πιο καυτά σημεία της πάλαι ποτέ σοβιετικής αυτοκρατορίας κι ένα από τα σημεία της ευρωπαϊκής ηπείρου όπου η συγκέντρωση στρατιωτικών δυνάμεων εγκυμονεί κινδύνους για την ειρήνη.

Η φυλετική κι εθνοτική σύνθεση της τεράστιας αυτής χώρας των σχεδόν 45 εκατ. κατοίκων, οι τεταμένες σχέσεις της με τη Ρωσία αλλά το «βαρύ» παρελθόν της συνεχίζουν να την ταλαιπωρούν, να τη φέρνουν από καιρού εις καιρόν στο προσκήνιο της επικαιρότητας, να την έχουν μετατρέψει σε ένα είδος μήλου της έριδας ανάμεσα στις ΗΠΑ (που βρίσκονται πίσω από κάθε ένταση στην περιοχή) και τη Ρωσία (που δεν αφήνει καμία ένταση αναξιοποίητη στην περιοχή). Η χώρα αποτελεί ένα ανοικτό θέατρο του παραλόγου της ιστορίας, ένα μωσαϊκό διχαστικών αντιπαραθέσεων, μια μικρογραφία του απρόβλεπτου κόσμου που προέκυψε μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.

Η Ουκρανή δημοσιογράφος και συγγραφέας Ολέσια Γιάρεμτσουκ πραγματοποίησε ένα μεγάλο ταξίδι σε 15 περιοχές της χώρας της, όπου ζουν μειονοτικές ομάδες, και πήρε συνεντεύξεις από εκπροσώπους αυτών των κοινοτήτων. Οι μειονοτικές ομάδες που επισκέφτηκε η Γιάρεμτσουκ είναι: Τσέχοι, Σλοβάκοι, Μεσχέτιοι Τούρκοι, Σουηδοί, Ρουμάνοι, Ούγγροι, Ρομά, Εβραίοι, Βλάχοι, Πολωνοί, Τάταροι της Κριμαίας, Αρμένιοι και Έλληνες της Μαριούπολης.

Με βάση τις συνεντεύξεις αυτές έγραψε 15 κείμενα, στα οποία παρουσιάζει την πορεία των μειονοτήτων στην Ουκρανία από την προσοβιετική εποχή μέχρι τις μέρες μας. Σε καθένα από τα επιμέρους ρεπορτάζ η συγγραφέας έχει ενσωματώσει ιστορικά και πολιτικά στοιχεία που ερμηνεύουν, ως έναν βαθμό, την εικόνα της εθνοτικής/φυλετικής, γλωσσικής και θρησκευτικής πανσπερμίας που εμφανίζει η Ουκρανία, ενώ δεν λείπουν οι αναφορές στον πολιτισμό των μειονοτήτων αυτών και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις τους. Ακόμα και στοιχεία της διατροφικής κουλτούρας τους αξιοποιεί η συγγραφέας, προκειμένου να δώσει μια όσο το δυνατόν πιο γλαφυρή κι ολοκληρωμένη εικόνα αυτών των μειονοτικών ομάδων που πορεύτηκαν επί δεκαετίες μαζί με τους γηγενείς Ουκρανούς.

{jb_quote} Η χώρα αποτελεί ένα ανοικτό θέατρο του παραλόγου της ιστορίας, ένα μωσαϊκό διχαστικών αντιπαραθέσεων, μια μικρογραφία του απρόβλεπτου κόσμου που προέκυψε μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. {/jb_quote}

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία

Οι μειονοτικές ομάδες που διαμορφώνουν το σύγχρονο σκηνικό της Ουκρανίας είναι πολύ παλιά υπόθεση, καθώς η διαμόρφωση των κύριων χαρακτηριστικών τους κορυφώνεται λίγο πριν από την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ακολούθησε μια εποχή δραματικών εξελίξεων, απολύτως καθοριστικών για το μέλλον των μειονοτήτων αλλά και των εθνών-κρατών που τις φιλοξένησαν. Τεράστιες μετακινήσεις κι ανταλλαγές πληθυσμών, εθνοκαθάρσεις και σφαγές, επαναστάσεις και κινήματα, θρησκευτικές διαμάχες και αλλαγές σε ονομασίες χωριών, πόλεων και περιοχών ήταν μερικά από τα αποτελέσματα των δραματικών γεγονότων που έλαβαν χώρα το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι Γκαγκαούζοι, μια τουρκικής προέλευσης μειονότητα, 30.000 μέλη της οποίας εξακολουθούν να ζουν μέχρι και σήμερα στην Ουκρανία. Στην Τουρκία θεωρούν ότι είναι Τούρκοι που εκχριστιανίστηκαν στο έδαφος της Βουλγαρίας. Στην Βουλγαρία όμως πιστεύουν το αντίθετο: ότι ήταν Βούλγαροι που διατήρησαν την πίστη τους, αλλά εγκατέλειψαν τη γλώσσα τους. Οι ίδιοι οι Γκαγκαούζοι θεωρούν ότι είναι απόγονοι των Τούρκων από τα Αλτάια Όρη (στο τετραεθνές σμίξιμο των συνόρων Ρωσίας-Καζακστάν-Μογγολίας-Κίνας) που μετανάστευσαν δυτικά. Είναι ορθόδοξοι, αλλά η γλώσσα τους είναι τουρκογενής. Μπερδεμένες ιστορίες…

Ανθρωπολογικό ρεπορτάζ

Το βιβλίο της Ολέσια Γιάρεμτσουκ δεν είναι μια επιστημονική πραγματεία για τις μειονότητες της Ουκρανίας, δεν είναι ούτε ιστορικό δοκίμιο με πληροφορίες για μάχες, πολέμους, κατακτήσεις κ.λπ. Ανήκει μάλλον στην ιδιαίτερη κατηγορία του ανθρωπολογικού-ταξιδιωτικού ρεπορτάζ, που στοχεύει στο να γνωρίσει στο ευρύ αναγνωστικό κοινό τον εθνοτικό πλούτο της Ουκρανίας, να τοποθετήσει στον χρόνο και, κυρίως, στον χώρο τις ομάδες αυτές, μέλη των οποίων βρίσκονται ταυτόχρονα στη μια και την άλλη πλευρά των συνόρων με καθεμιά από τις χώρες με τις οποίες συνορεύει η Ουκρανία – αλλά και πέρα από τα φυσικά γεωγραφικά σύνορα του μεγάλου αυτού κράτους.

Στην τελευταία περίπτωση ανήκουν, φυσικά, οι Έλληνες της Ουκρανίας (και της Σοβιετικής Ένωσης παλαιότερα…). Πρόκειται για απογόνους των μεταναστών Ελλήνων της Αζοφικής, της περίκλειστης αβαθούς θάλασσας που βρίσκεται πάνω από τον Πορθμό του Κερτς – άλλη μια περιοχή του πλανήτη που μυρίζει μπαρούτι εδώ και δεκαετίες. Η συγγραφέας ταξίδεψε μέχρι τη Μαριούπολη, όπου συνάντησε εκπροσώπους της σύγχρονης μειονότητας των Ελλήνων που πασχίζουν, χωρίς ιδιαίτερη βοήθεια από τη μητέρα πατρίδα (η Ελλάδα δυστυχώς βρίσκεται για μια ακόμα φορά πολύ …μακριά από τα τέκνα της) και κόντρα στους καιρούς της έντασης και των ρωσοουκρανικών διενέξεων, να διατηρήσουν τη γλώσσα, τα έθιμα και τις παραδόσεις μιας ακμάζουσας κάποτε κοινότητας Ελλήνων.

Oι δικοί μας άλλοι
Η ιστορία και η καθημερινότητα των μειονοτήτων στη σύγχρονη Ουκρανία
Ολέσια Γιάρεμτσουκ
Μετάφραση: Ελένη Κατσιώλη
Εκδόσεις Το Μέλλον
σ. 208
ISBN: 978-618-84695-4-9
Τιμή: 12,72€