Σοφία Δημοπούλου: συνέντευξη στη Ράνια Μπουμπουρή

08:10 22/8/2022 - Πηγή: Diastixo

Η Σοφία Δημοπούλου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, η καταγωγή της όμως είναι από τα Λουσικά Αχαΐας. Σπούδασε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών, και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στον περιβαλλοντικό σχεδιασμό πόλεων και κτιρίων. Εργάστηκε ως μηχανικός στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα και ασκεί το επάγγελμά της ως σήμερα. Παράλληλα, ασχολείται με τη συγγραφή και την ποίηση, και παραδίδει μαθήματα δημιουργικής γραφής. Έχει επίσης ολοκληρώσει το πρόγραμμα επιμόρφωσης

«Δημιουργική ανάγνωση και γραφή της πεζογραφίας» του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Διηγήματά της έχουν κατά καιρούς συμπεριληφθεί σε λογοτεχνικά περιοδικά, σε ηλεκτρονικά περιοδικά και σε εφημερίδες· διηγήματα και ποιήματά της υπάρχουν και στον ιστότοπό της. Έχει γράψει τα μυθιστορήματα: Lapislazuli, η πέτρα που λείπει (Ιωλκός 2012), Άλμα θα πει ψυχή (Ωκεανός, 2013), Σε σωστή ώρα νυχτώνει (Μεταίχμιο, 2014), Η ζωή απέναντι (Μεταίχμιο, 2016), Πώς υφαίνεται ο χρόνος (Ψυχογιός, 2019) και Καλύτερα να σ’ έλεγαν Λισσάβω (Ψυχογιός, 2021), το οποίο μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.

Το τελευταίο σας βιβλίο τοποθετείται στο Ρουμλούκι, όπως ονομαζόταν ένα μέρος της πεδιάδας της Ημαθίας. Ως αναγνώστρια πείστηκα ότι γνωρίζετε τόσο καλά τα μέρη που περιγράφετε, όπως και την ντοπιολαλιά, ώστε σκέφτηκα πως ίσως και να έλκετε την καταγωγή σας από κει, αν και γνωρίζω ότι κατάγεστε από την Αχαΐα. Πώς το πετύχατε;

Πράγματι, η καταγωγή μου είναι από την Αχαΐα, έχω όμως συναισθηματικούς δεσμούς με την περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, αφού ένωσα τη ζωή μου με ένα τέκνο της, τον πατέρα των παιδιών μου, και τη γνώρισα καλά. Χρειάστηκε βαθιά έρευνα στον χώρο και στον χρόνο για να μπορέσω να αποδώσω τα ιδιαίτερα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την περιοχή. Όλα έπρεπε να διερευνηθούν: η ντοπιολαλιά, οι καθημερινές συνήθειες των ανθρώπων, η τοπική ιστορία, οι πολιτιστικές ιδιαιτερότητες, τα έθιμα του τόπου.

Τι σας γοήτευσε τόσο στην περιοχή και στην ιστορία της, ώστε ν’ ασχοληθείτε συγγραφικά με αυτή;

Η σχέση μου με την περιοχή της Ημαθίας είναι σχέση αγάπης για τον τόπο και την πολιτιστική και πολιτισμική του κληρονομιά. Η αγάπη μου αυτή αναπτύχθηκε όταν ανακάλυψα την παραδοσιακή μουσική και τα ιδιαίτερα έθιμα της περιοχής. Εξάλλου, και το ίδιο το βιβλίο το εμπνεύστηκα από ένα παραδοσιακό τραγούδι, «της Λισσάβως». Πάνω απ’ όλα λοιπόν με γοήτευσε η πολιτιστική παράδοση της περιοχής, η μουσική και οι χοροί, τα ήθη και τα έθιμα, όλα αυτά που δημιούργησαν οι άνθρωποι για να ξορκίζουν τη δύσκολη ζωή που τους επέβαλλε η Ιστορία, όλα όσα αντέτασσαν στον πόλεμο, στη δυστυχία, στη λάσπη και τη φτώχεια τους.

Φιτένιου (Φωτεινή), Μούλης (Θωμάς), Λισσάβω (Ελισσάβετ)… Πώς επιλέξατε τα ονόματα των ηρωίδων και των ηρώων σας;

Όλα τα ονόματα είναι παρμένα από παλιά παραδοσιακά τραγούδια της περιοχής. Όταν τα άκουγα, σχημάτιζα στο μυαλό μου τους ήρωές μου. Είναι ονόματα που συνήθιζαν οι άνθρωποι εκείνης της εποχής, όπως αποτυπώθηκαν στις παραδόσεις τους.

Ο Νάσιος, ο πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος, ορφανεύει με τρόπο τραγικό αλλά βρίσκει τη δύναμη στη σκέψη και στην αγάπη της Λισσάβως. Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίσατε στη δημιουργία του χαρακτήρα του;

Ο χαρακτήρας του Νάσιου είναι για μένα γοητευτικός, γιατί κρύβει μέσα του μεγάλες αντιφάσεις. Στην πραγματικότητα είναι αντιήρωας γιατί, παρότι είναι δυνατός ψυχικά και ιδεολόγος, είναι ταυτόχρονα και σκοτεινός, έτοιμος να κάνει ακραία πράγματα για όσα εκείνος αγαπά. Αυτή ήταν και η μεγαλύτερη δυσκολία μου. Να πλάσω ένα χαρακτήρα αληθοφανή, που να μπορεί να υποστηρίξει αυτή την αντίφαση.

Και στη δημιουργία του χαρακτήρα της Λισσάβως;

Η Λισσάβω είναι πιο ήπια, θέλει να πατά περισσότερο σε στέρεο έδαφος, αλλά από την άλλη πλευρά είναι έτοιμη να εγκαταλείψει τα πάντα και να αρχίσει από την αρχή. Αυτή είναι η δική της δυσκολία, αλλά και η δική μου, να φτιάξω μια προσωπικότητα που δεν παραπαίει, παρ’ όλα όσα της συμβαίνουν.

Αίγινα, Πειραιάς, Νέα Υόρκη, Ναύπλιο, Κέρκυρα… Όσα μέρη κι αν γνωρίσουν, όπου και αν ζήσουν, μέσα τους υπάρχει πάντα το Ρουμλούκι. Σε ποιον βαθμό καθορίζει την πορεία μας ο γενέθλιος τόπος;

Ο γενέθλιος τόπος δεν είναι απλώς ο τόπος όπου πρωτανοίγουμε τα μάτια μας στη ζωή. Είναι ο τόπος που μας έχει γαλουχήσει με τα πρώτα ακούσματα, τις πρώτες γεύσεις, τις πρώτες μυρωδιές, τις πρώτες ανεξίτηλες μνήμες, τις πρώτες συγκινήσεις. Τον γενέθλιο τόπο τον κουβαλάμε πάντα μέσα μας, είναι το θεμέλιό μας, η βάση μας, κι αυτό καθορίζει κατά πολύ την αντίληψή μας για τον κόσμο. Όσο μεγαλώνουμε, έχουμε ανάγκη να κάνουμε κι άλλες διαδρομές, μακριά από αυτόν – νοερά έστω, όμως, επιστρέφουμε πάντα.

Παράλληλα με την προσωπική ιστορία των ηρώων, ξεδιπλώνεται και η ιστορία της Ελλάδας: Βαλκανικοί Πόλεμοι, απελευθέρωση της Μακεδονίας, Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, Μικρασιατική Καταστροφή… Πόσο εύκολο είναι να μεταφερθούμε νοερά στις δυσκολίες και στις προκλήσεις μιας εποχής τόσο μακρινής και να συναισθανθούμε τις ελπίδες και τις αγωνίες των ανθρώπων τότε;

Δεν είναι εύκολο, γιατί η ζωή μας είναι πολύ διαφορετική από εκείνων των ανθρώπων. Είναι για μένα τεράστια συγγραφική πρόκληση να καταφέρω να παρασύρω τον αναγνώστη σε έναν άλλο χωροχρόνο, ώστε να τον κάνω να συναισθανθεί την τραγικότητα της ζωής και να ζήσει για λίγο μέσα στο σώμα των ηρώων του τότε.

{jb_quote}Το βιβλίο δεν είναι απλώς ένα προϊόν. Είναι έργο τέχνης που κάνει τον κόσμο μας καλύτερο.{/jb_quote}

Τι έχει αλλάξει, θεωρείτε, όσον αφορά τις ελπίδες και τις αγωνίες της πατρίδας μας σήμερα, με όλες αυτές τις επιχειρούμενες γεωπολιτικές ανακατατάξεις;

Η αγωνία της ζωής είναι διαχρονική. Ζώντας σε καιρό υποτιθέμενης ειρήνης, έχουμε ξεχάσει πως ο πόλεμος είναι η κανονικότητα, δυστυχώς, της ανθρώπινης Ιστορίας. Αυτό που έχει αλλάξει σήμερα είναι πως είμαστε πια πιο προετοιμασμένοι για να αντιμετωπίσουμε τον κίνδυνο και πιο υποψιασμένοι.

Στις σελίδες του βιβλίου υπάρχουν αρκετές υποσημειώσεις. Για ποιον λόγο θεωρήσατε απαραίτητο να μπουν;

Επέλεξα να βάλω τις υποσημειώσεις, και μάλιστα στο τέλος της κάθε σελίδας, ώστε ο αναγνώστης να έχει άμεσα τις επεξηγήσεις όσον αφορά τα ιστορικά γεγονότα, το γλωσσικό ιδίωμα, κάποια ιδιαίτερα τοπικά έθιμα κ.λπ., που πιστεύω πως βοηθούν στη βαθύτερη κατανόηση του κειμένου.

Ποια είναι μέχρι στιγμής η ανταπόκριση του αναγνωστικού κοινού στο μυθιστόρημά σας και ποιο είναι το πιο απροσδόκητο σχόλιο που έχετε ακούσει γι’ αυτό;

Είμαι πολύ χαρούμενη γιατί το βιβλίο το αγάπησε το αναγνωστικό κοινό από την αρχή της κυκλοφορίας του. Το πιο απροσδόκητο σχόλιο ήταν από κάποια αναγνώστρια από την περιοχή της Ημαθίας που μου είπε πως, διαβάζοντας το βιβλίο, ξαναπερπάτησε στους δρόμους του χωριού της και δεν μπορούσε να φανταστεί πως εγώ, μια Αχαιή, είχα καταφέρει να της μεταδώσω τέτοιο συναίσθημα νοσταλγίας για τον τόπο της.

Έχετε διαβάσει κάποιο βιβλίο πρόσφατα, που θα συστήνατε θερμά στους/στις αναγνώστες/ριές μας;

Διάβασα πρόσφατα το Κάτω από την επιφάνεια της Ντέιζι Τζόνσον [μτφρ. Μαρία Βαρδοπούλου, Εκδόσεις Καστανιώτη 2019], ένα βιβλίο βαθύ και συναισθηματικό, για την αγάπη, την ταυτότητα και τη μοίρα. Έχει υπέροχη γραφή και καλοδουλεμένους χαρακτήρες και το συστήνω ανεπιφύλακτα.

Παίρνοντας αφορμή από τα κείμενα που επιλέξατε ως εισαγωγή σε κάθε κεφάλαιο, δεν μπορώ παρά να σας ρωτήσω: τι ρόλο παίζει η ποίηση στη ζωή σας;

Αγαπώ την ποίηση, εξάλλου από την ποίηση ξεκίνησα την έκφρασή μου μέσα από τις λέξεις.
Κάθε ποίημα ή ποιητικό κείμενο που επέλεξα ως εισαγωγή στο κάθε κεφάλαιο συμπυκνώνει μέσα του όσα θα αναπτυχθούν στη συνέχεια, εν είδει κωδικοποιημένης περίληψης. Ο λόγος που το έκανα ήταν για να δείξω πως οι διάφορες μορφές τέχνης αλληλεπιδρούν και πως οι ποιητές μας τα έχουν πει όλα με άλλον τρόπο, συνοπτικό. Λατρεύω αυτή την ελλειπτικότητα του λόγου στην ποίηση, έχω όμως ανάγκη πια να εκφράζομαι με περισσότερες λέξεις.

Από το πρώτο σας βιβλίο το 2012 μέχρι το έκτο τώρα, πώς θα περιγράφατε την πορεία σας στον χώρο της συγγραφής; Πώς βλέπετε το εκδοτικό τοπίο σήμερα;

Είμαι αρκετά ευχαριστημένη από την πορεία μου στον συγγραφικό χώρο, είναι μια επιβράβευση αυτό, γιατί έχω δουλέψει πολύ. Δεν με απασχολούν τόσο τα νούμερα, όσο η επικοινωνία με τον κόσμο μέσω της γραφής μου, αν έχω να πω κάτι στον αναγνώστη κι αυτός να νιώσει ότι τον αφορά. Δεν είμαι πολύ αισιόδοξη για το πώς πάνε τα πράγματα στον εκδοτικό χώρο σήμερα. Οι πωλήσεις έχουν συρρικνωθεί, έχουμε δει εκδοτικούς οίκους και βιβλιοπωλεία να κλείνουν, τίτλοι νέοι βγαίνουν μεν, χάνονται δε στη δίνη του εμπορίου. Είναι ανάγκη να στηριχτεί και να προωθηθεί η φιλαναγνωσία παντού. Το βιβλίο δεν είναι απλώς ένα προϊόν. Είναι έργο τέχνης που κάνει τον κόσμο μας καλύτερο.

Καλύτερα να σ’ έλεγαν Λισσάβω
Σοφία Δημοπούλου
Ψυχογιός
408 σελ.
ISBN 978-618-01-4032-3
Τιμή €16,60