«Στο Σπίτι της Κύπρου με τον Νάνο Βαλαωρίτη» της Ανθούλας Δανιήλ

00:32 13/1/2022 - Πηγή: Diastixo

Πρόσφατα, το περιοδικό Δέκατα με οικοδεσπότη και συνδαιτυμόνα τον διευθυντή του, Ντίνο Σιώτη, διοργάνωσε μία βραδιά αφιερωματική στον μεγάλο απόντα και τελευταίο των Μοϊκανών Νάνο Βαλαωρίτη, από του οποίου τη γέννηση συμπληρώθηκαν ήδη εκατό χρόνια. Ο ποιητής γεννήθηκε το 1921 και πέθανε το 2019.

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Ο Σιώτης έκανε ανοιχτό κάλεσμα σε φίλους που έχουν ασχοληθεί με τον ποιητή και ενδιαφέρονται για την παρουσία του στην πρωτοπορία και οι πιστοί φίλοι προσήλθαν, ο καθείς και τα όπλα

του. Ανάμεσά τους ήταν και κάποιοι που είχαν ιδιαίτερη σχέση με τον ποιητή. Και αυτών ο λόγος έδωσε μια άλλη, λιγότερο επιστημονική, ίσως, αλλά ενδιαφέρουσα νότα στην εκδήλωση. Φυσικά, ήταν και πολλοί οι απόντες, μεταξύ αυτών και ο πολύ καλός και προσωπικός του φίλος και συμπατριώτης του Δημήτρης Σκλαβενίτης, ο οποίος ασχολήθηκε και εξέδωσε το πολύτιμο βιβλίο με τον τίτλο Νάνος Βαλαωρίτης, Χρονολόγιο – Βιβλιογραφία – Ανθολόγιο (από το 1933 έως το 1999), Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών και Εκδόσεις Νεφέλη, 2000. Ο Σκλαβενίτης βρισκόταν κάθε μέρα σε επαφή με τον Βαλαωρίτη και πέθανε δύο μέρες μετά τον Βαλαωρίτη.

Στο βιβλίο του ο Σκλαβενίτης κατέγραψε τους σταθμούς της πνευματικής πορείας του ποιητή, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, όπως προκύπτει από το έργο του –ποιητικό, πεζογραφικό και δοκιμιακό–, με σκοπό να βοηθήσει τον όποιο αναγνώστη να δει την πνευματική περιπέτεια αυτής της σημαντικότατης προσωπικότητας του Λευκαδίτη ποιητή. Ο μελετητής μπορεί να παρακολουθήσει βήμα βήμα αυτή την περιπέτεια, η οποία πέρασε από την πρώτη αποδοχή στη σιωπή, στη συνέχεια όμως στην πλήρη αναγνώριση. Σύμφωνα με αυτά που γράφει ο Σκλαβενίτης: «Η πρώτη φορά που παρουσιάστηκε σε οργανωμένη εκδήλωση το έργο του Βαλαωρίτη ήταν εκείνη που συνδιοργάνωσε η Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών και η Κοινότητα Νυδριού στις 10 Αυγούστου 1997 στο Νυδρί», όπου μίλησαν «ο ποιητής Έκτωρ Κακναβάτος, η καθηγήτρια του Γαλλικού Τμήματος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Ιωάννα Κωνσταντουλάκη Χάντζου, ο καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γιώργης Γιατρομανωλάκης, ο ποιητής Ανδρέας Παγουλάτος» και ο ίδιος ο συγγραφέας του βιβλίου, φιλόλογος και αντιπρόεδρος της Ε.Λ.Μ. Δημήτρης Σκλαβενίτης. Η ίδια εκδήλωση επαναλήφθηκε δύο μήνες μετά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στις 20 Οκτωβρίου 1997. Οι δύο αυτές εκδηλώσεις συνετέλεσαν «στην ευρύτερη προβολή του ποιητή και του έργου του». Βεβαίως, ο Βαλαωρίτης «ήταν ήδη γνωστός στην Αγγλία από τη δεκαετία του ’40 ως ένας από τους μεταφραστές του Σεφέρη» και άλλων Ελλήνων ποιητών, στην προσπάθειά του να κάνει γνωστή στο εξωτερικό τη σύγχρονή του ελληνική ποίηση. Και έτσι έπαψε πια να είναι ο «τρομοκράτης» των ελληνικών γραμμάτων: «Καιρός είναι πια να με δούνε από μια πιο άφοβη φιλική σκοπιά, ώστε να ξεφορτωθώ το “δαιμόνιο τρομοκράτη” των γραμμάτων», λέει ο ίδιος ο ποιητής και γράφεται στα Νέα, στις 5-10-96. Σπουδαία πηγή για τα γεγονότα της εποχής είναι το περιοδικό Πάλι, καθώς και τα δοκίμιά του Για μια θεωρία της γραφής (Εκδόσεις Ψυχογιός, 2016).

Ο Βαλαωρίτης βραβεύτηκε με Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης το 1982 για το έργο του Μερικές γυναίκες και το 1998 του απονεμήθηκε το Κρατικό Βραβείο Μαρτυρίας-Χρονικού για το βιβλίο του Μοντερνισμός, πρωτοπορία και Πάλι. Όπως έγραψε ο Ελύτης: «Ο Νάνος Βαλαωρίτης προοριζόταν να παίξει αργότερα, και από εδώ και από την Ευρώπη, ένα σημαντικό ρόλο στο πρωτοποριακό κίνημα» (Ανοιχτά Χαρτιά, σελ. 283).

Σήμερα, πια, η θέση του Βαλαωρίτη είναι αδιαμφισβήτητη, όχι μόνο η παρουσία του στον διεθνή χώρο αλλά και στον ελληνικό, καθώς και η ελληνικότητα των έργων του. Μάλιστα, τα τελευταία του έργα εκτός των άλλων είναι και πολιτικά, ορμώμενα από τη σύγχρονη ελληνική και ευρωπαϊκή κρίση – είναι καθαρώς πολιτικά, είτε είναι δοκίμια είτε ποίηση. Επίσης, ανοιχτός πάντα είναι ο διάλογός του με τον προπάππο του, Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, ο οποίος επίσης ήταν και ποιητής και βουλευτής.

Από τα όσα ενδιαφέροντα ακούστηκαν στο Σπίτι της Κύπρου, θα σταθώ λίγο σε ένα «ζωγραφικό» έργο, έναν –ο Θεός να τον κάνει– Δούρειο Ίππο χωρίς κεφάλι, με πόδια στραβά λυγισμένους κίονες, του οποίου ένα παρόμοιο βρίσκεται στην πόλη Ντιντίν της Τουρκίας, που εκεί νόμιζαν πως ήταν η Τροία· έργο των Τούρκων, φυσικά. Φαίνεται πως ο Βαλαωρίτης είχε υπόψη του αυτό το κατασκεύασμα όταν έφτιαχνε το δικό του «έργο», το οποίο κατ’ ουδένα τρόπο νομίζω πως θα ήθελε να είναι έμβλημα της Ελλάδας για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Επανάσταση, όπως ακούστηκε. Αντίθετα, θα έλεγα ότι, όπως ο Σεφέρης λέει πως αυτό «το μαρμάρινο κεφάλι» του «εξαντλεί τους αγκώνες» και δεν ξέρει πού να τ’ ακουμπήσει, έτσι ο Βαλαωρίτης, αναποδογυρίζοντας την κλεψύδρα –μεταξύ σοβαρού και αστείου– βρίσκει ότι ο αρχαίος πολιτισμός αίρει πάνω του τα σκουπίδια της σύγχρονης κοινωνίας. Ο Βαλαωρίτης παίζει με τα σχέδια και τις ζωγραφιές του. Δεν διεκδικεί δάφνες από αυτά. Τις δάφνες τις έχει κερδίσει από τη γενιά του και από την ποίησή του.

{jb_quote}Σήμερα, πια, η θέση του Βαλαωρίτη είναι αδιαμφισβήτητη, όχι μόνο η παρουσία του στον διεθνή χώρο αλλά και στον ελληνικό, καθώς και η ελληνικότητα των έργων του.{/jb_quote}

Εκείνο με το οποίο θα ήθελα να κλείσω αυτό το κείμενο είναι ότι ο Νάνος Βαλαωρίτης βρίσκεται σε διαρκή επικοινωνία με τον αρχαίο μύθο, την ελληνική παράδοση, τιμά και σέβεται και τους ήρωες του ’21 και τους μεγάλους μας ποιητές. Αντιγράφω από το βιβλίο του Ή του ύψους ή του βάθους (Εκδόσεις Ψυχογιός, 2013):

«Τι να περιέχει άραγες αυτή τη φορά ο νέος Δούρειος Ίππος […] Θα κάνω μερικές υποθέσεις: Γραμμάτια, ομόλογα, την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους του Παπαρρηγόπουλου, του Γκόρντον την Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, καθισμένοι στα παγκάκια ο Κολοκοτρώνης, ο Πλαπούτας, ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Καραϊσκάκης, ο Ανδρούτσος, ο Μακρυγιάννης, η Μπουμπουλίνα, η Μαντώ Μαυρογένους, ο Κανάρης, ο Μιαούλης, όλοι με τα γιαταγάνια τους και τις πιστόλες έτοιμοι να ξεχυθούν και να λεηλατήσουν την Ευρωζώνη, να εξοντώσουν το Ευρώ…! Να καταλάβουν την Ε.Ε. στις Βρυξέλλες, να κατασπαράξουν όλους τους Κομισάριους, Επιτρόπους, Τροϊκανούς, να δηώσουν τη Νέα Τροία. Επίσης, αναγκαστικά θα περιέχει και όλες τις χρεοκοπίες μας, τον Χαρίλαο Τρικούπη με δύο χρεοκοπίες, τον Ελευθέριο Βενιζέλο με μία, τον Μεταξά με μιαν άλλη… Παρ’ όλα αυτά, αν είχαμε τις δυνάμεις μιας Αμερικής, ποιος θα τολμούσε να επιβάλει οτιδήποτε; […] Άραγε θα μπορούσε εκτός από τους εξαγριωμένους και χρεωμένους να έβγαζε το πορτόνι και μερικούς όπως ο Ελύτης, ο Καβάφης, ο Σεφέρης, ο Ρίτσος, ο Καββαδίας, ο Σαχτούρης, η Μαντώ Αραβαντινού, ο Κοσμάς Πολίτης, ο Ταχτσής, ο Αλέξανδρος Σχινάς […] Αυτοί όμως πολεμούν με τα λόγια, με τη γλώσσα, τις λέξεις, τις έννοιες, τις ιδέες, κι όχι με χρηματιστηριακές δοσοληψίες… Γι’ αυτούς είμαστε Έλληνες και όχι για τους ανίκανους απατεώνες, δολοπλόκους ανάμεσά μας. Αθήνα, Ιούλιος 2011 […]».

Και θα κλείσω με τα λόγια που έκλεισα και στο Σπίτι της Κύπρου: Ο ποιητής Νάνος Βαλαωρίτης είναι δισεγγονός του ποιητή και πολιτικού Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, που με τη φωνή του τράνταζε την Ιόνιο Βουλή. Ο καθείς και η εποχή του και η φωνή του, ο καθείς και τα όπλα του.