Τίτος Λίβιος: «Από κτίσεως Ρώμης, Βιβλία Α’-Γ’ (τόμος Α’)»

08:16 1/3/2022 - Πηγή: Diastixo

Ένας Γάλλος ζωγράφος της εποχής του Μεγάλου Ναπολέοντα, ένας μύθος από την εποχή της κτίσεως της Ρώμης και ένας Ρωμαίος ιστορικός συναντώνται στον τόμο των εκδόσεων Historical Quest. Συγκεκριμένα, είναι ο πίνακας του Λουί Νταβίντ Η Αρπαγή των Σαβίνων, έργο του 1799 στο εξώφυλλο, και η Ιστορία της Ρώμης από τον μεγάλο Ρωμαίο ιστορικό Τίτο Λίβιο.

Ο μεταφραστής και σχολιαστής Μάνος Αποστολάκης μάς πληροφορεί, στην εμπεριστατωμένη Εισαγωγή του, ότι ο Τίτος Λίβιος γεννήθηκε στο

Πατάβιο –σημερινή Πάντοβα– το 64 π.Χ. και πέθανε στην ίδια πόλη μάλλον το 17 μ.Χ. Όταν τελείωσαν οι εμφύλιοι πόλεμοι κατέβηκε στη Ρώμη, γνώρισε τον Αυτοκράτορα και έγραψε την Ιστορία του, η οποία αποτελείται από 142 βιβλία. Συγκριτικά με τους προκατόχους του ιστορικούς δεν ήταν δημόσιο πρόσωπο, δεν φαίνεται να κατείχε κάποιο πολιτικό αξίωμα και δεν είχε σχέσεις με τους σύγχρονούς του Βιργίλιο, Οράτιο, Οβίδιο. Το ιστορικό του έργο ξεκινά με την ίδρυση της Ρώμης το 753 π.Χ. και τελειώνει το 9 μ.Χ. με τον θάνατο του Δρούσου.

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Τα πρώτα πέντε βιβλία καλύπτουν την περίοδο 753-390 π.Χ., οπότε έχουμε την άλωση της Ρώμης από τους Γαλάτες, τα βιβλία 6-10 περιέχουν την κατάκτηση της κεντρικής Ιταλίας από του Ρωμαίους και τους αγώνες κατά των Σαμνιτών. Τα βιβλία 11-20 αφορούν τους αγώνες στη Νότια Ιταλία, τον πόλεμο εναντίον του Πύρρου στην Ήπειρο και τον πρώτο Καρχηδονιακό πόλεμο το 219 π.Χ. Στα βιβλία 21-30 έχουμε τον δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο εναντίον του Αννίβα και τα βιβλία 31-45 αφορούν τους πολέμους των Ρωμαίων στην Ανατολή. Όπως βλέπουμε και μας τονίζει κι ο Αποστολάκης, τον Τίτο Λίβιο αφορά μόνο η ρωμαϊκή ιστορία και όχι η παγκόσμια. Δεν στηρίζεται σε ντοκουμέντα αλλά σε δευτερεύουσες πηγές, τις οποίες αποκαλύπτει περιστασιακά χωρίς να τις υποβάλλει σε έλεγχο, ωστόσο τις ενσωματώνει στην αφήγηση. Δεν ξεχνά τις οφειλές του στους Έλληνες ιστορικούς, αλλά και δεν απομακρύνεται από τον στόχο του. Υπάρχουν δηλαδή περιπτώσεις όπου φαίνεται η οφειλή του στον Ηρόδοτο, στην περίπτωση του «σιωπηλού» μηνύματος του Ταρκυνίου Υπερήφανου προς τον Σέξτο, 1,54, που θυμίζει το μήνυμα του Θρασύβουλου προς τον Περίανδρο ή την περιγραφή της μάχης των Ορατίων και Κουριατών, 1,25, που θυμίζει την αφήγηση της μάχης στο μεγάλο λιμάνι των Συρακουσών από τον Θουκυδίδη. Για τη Respublica βασίστηκε στον Πολύβιο, αλλά μπόρεσε και απέκλινε. Συγκρίσεις μπορούν να γίνουν και με το έργο του Διονυσίου του Αλικαρνασσέως.

{jb_quote}Έτσι, η συγγραφή με τα ηθικά παραδείγματά της αποκτά διδακτικό χαρακτήρα και φιλοσοφική πολιτική διάσταση, όπου προέχει η ηθική.{/jb_quote}

Στην αφήγηση υπάρχει η διαπίστωση του Λίβιου ότι οι ηγετικές προσωπικότητες πρέπει να εμφορούνται από ηθικές αρχές για να φτάσουν στο μεγαλείο. Όμως, παρά την ορθολογική ερμηνεία, την οποία επιχειρεί να δώσει στα γεγονότα, δεν παραλείπει και τη μνεία των θεών, οι οποίοι βοηθούν τους ευσεβείς. Όλο το έργο διατρέχει το δίπτυχο ευσέβεια/ασέβεια, pietas/impietas. Έτσι, η συγγραφή με τα ηθικά παραδείγματά της αποκτά διδακτικό χαρακτήρα και φιλοσοφική πολιτική διάσταση, όπου προέχει η ηθική. Ο Λίβιος έχει υποστεί επίδραση από τους Στωικούς φιλοσόφους, πιστεύει πως οι ηγέτες πρέπει να σέβονται τους νόμους και να μην επιχειρούν να εγκαταστήσουν αυταρχικά καθεστώτα. Δυστυχώς, η αισιόδοξη προοπτική του δεν επαληθεύτηκε. Όντας κάτοχος της ρητορικής παιδείας, όπως ο Κικέρων, τον οποίο θαύμαζε, πίστευε ότι η ιστορία είναι έργο των ρητόρων. Στα μυθολογικά θέματα η αφήγηση γίνεται επική, με στόχο να προκαλέσει την ενάργεια/evidentia. Ο Κοϊντιλιανός παρατήρησε ότι το ύφος του Τίτου Λίβιου χαρακτηρίζεται από μια γλυκιά σαν γάλα αφθονία. Το έργο δείχνει από την αρχή πως θα πραγματοποιηθεί η προφητεία του Ρωμύλου ότι η Ρώμη θα γίνει μια μέρα πρωτεύουσα της οικουμένης, αλλά δεν κρύβει και τους κινδύνους από τον ιμπεριαλισμό, καθώς και την πολυπλοκότητα που έχει το θέμα της συμπεριφοράς προς τους κατακτημένους λαούς. Βέβαια, η οπτική είναι ρωμαιοκεντρική, αλλά στα διάφορα κεφάλαια υπάρχουν διαφοροποιήσεις που οφείλονται στις αποκλίνουσες πηγές, οφειλόμενες και στη συγχώνευση διαφορετικών πληροφοριών, άλλων εποχών, καθώς και η αναπόφευκτη εξέλιξη του συγγραφέα.

Ο παρών τόμος –Βιβλία Α’-Γ’– περιέχει Ιστορία, μυθολογία, πολιτικούς θεσμούς, κοινωνία και Δίκαιο στην αρχαία Ρώμη. Η ιστορία μάς δίνεται στα λατινικά και στα ελληνικά.

Το έργο της μετάφρασης, το οποίο ανέλαβε ο Μάνος Αποστολάκης, είναι μοναδικό. Είναι η πρώτη μετάφρασή του στα ελληνικά και απευθύνεται σε φοιτητές της Φιλοσοφικής Σχολής, των φιλολογικών και ιστορικών τμημάτων, αλλά και σε όποιον νοσταλγεί την ωραία λατινική γλώσσα, μητέρα τόσων γλωσσών και γλώσσα που διδάχτηκε στο σχολείο ή και στα έδρανα του πανεπιστημίου.

Και η Ιστορία αρχίζει: Τίτου Λίβιου Από κτίσεως Ρώμης Πρόλογος / Titi Livi Ab urbe condita Praefatio, Βιβλίο Α’ / Liber I:

«Iam primum omniun satis constat Toia capta… Πρώτα από όλα, είναι γενική η παραδοχή πως όταν η Τροία κατελήφθη… δύο από τους Τρώες, ο Αινείας και ο Αντήνωρ, λόγω παλιάς φιλίας απαλλάχτηκαν και ο μεν Αντήνωρ έφτασε στον μυχό της Αδριατικής […] ο Αινείας στη Μακεδονία, μετά στη Σικελία, μετά […]» Τα χρόνια τρέχουν και φτάνουμε στο επεισόδιο που δείχνει ο πίνακας του Λουί Νταβίντ στο εξώφυλλο. Οι Τρώες έχουν αρπάξει τις γυναίκες των Σαβίνων και γίνεται πόλεμος: «Tum Sabinae mulieres […] Τότε οι Σαβίνες γυναίκες, τα δεινά των οποίων είχαν προκαλέσει τον πόλεμο, με λυτά τα μαλλιά και σχισμένες εσθήτες, υπερνικώντας μπροστά σε αυτή τη συμφορά κάθε γυναικείο φόβο, με τόλμη μπήκαν στο πεδίο της μάχης εν μέσω εκατέρωθεν εξακοντιζόμενων όπλων, και τρέχοντας στις γραμμές των αντιπάλων επιχείρησαν να διακόψουν τη μάχη και να κατευνάσουν την οργή των αντιπάλων. Ικέτευαν από τη μία πλευρά τους πατέρες τους και από την άλλη τους συζύγους τους να μην κηλιδωθούν με μια ανόσια αιματοχυσία ανάμεσα σε πεθερούς και γαμβρούς, ούτε να στιγματίσουν τους απογόνους τους, οι παππούδες τα εγγόνια τους και τους γονείς τα παιδιά τους...».

Η Ιστορία διαβάζεται ως λογοτεχνία στην ωραία μετάφραση του Μάνου Αποστολάκη και συμπληρώνεται από διευκρινιστικές σημειώσεις και πλούσια βιβλιογραφία.

Από κτίσεως Ρώμης, Βιβλία Α’-Γ’ (τόμος Α’)
Ab Urbe Condita, Libri I-III
Τίτος Λίβιος
μετάφραση: Μάνος Αποστολάκης
Historical Quest
σ. 800
ISBN: 978-618-5088-58-3
Τιμή: 22,00€