2014: Η χρονιά των ισχυρών πολιτικών

16:00 7/12/2014 - Πηγή: Antinews

Ο Σι Τζινπίνγκ εξελίσσεται στον πιο ισχυρό Κινέζο ηγέτη από την εποχή του Μάο. Ο ρώσος Βλαντιμίρ Πούτιν έχει εισβάλει σε μια γειτονική χώρα. Στην Αίγυπτο, ο Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι έχει αποφύγει τον χαρακτηρισμό του αρχιστράτηγου και προτίμησε αυτόν του στρατάρχη. Στην Τουρκία, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχτισε ένα προεδρικό μέγαρο για να επισκιάσει τον Λουδοβίκο 14ο. Ζούμε στο έτος των πολιτικά ισχυρών, σχολιάζει ο Philip Stephens.

Παράλληλα με τους αυταρχικούς υπάρχουν και οι καλόπιστοι δημοκράτες στη σειρά των

σκληρών ηγετών που διαμορφώνουν το γεωπολιτικό τοπίο. Αν και έχει εκλεγεί, ο Ερντογάν κλίνει προς το πλειοψηφισμό, αλλά ο Ναρέντα Μόντι και ο Σίνζο Αμπε δεν έχουν δείξει διάθεση να ανατρέψουν την φιλελεύθερη συνταγματική τάξη στην Ινδία και την Ιαπωνία.

Ο συνδετικός κρίκος είναι μάλλον μια προσέγγιση στις διακρατικές σχέσεις και μία προσκόλληση στην εθνική κυριαρχία που έχει τις ρίζες της περισσότερο στον 19ο παρά στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα. Κάποιοι θα προσέθεταν και τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου σε μια τέτοια λίστα. Παρά τις διαφορές τους, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ μοιάζει πιο ταιριαστός στην παρέα του Πούτιν, παρά σε αυτή των σε σχέση με εκείνη των Ευρωπαίων φιλελεύθερων.

Η κατάρρευση του σοβιετικού κομμουνισμού υποτίθεται ότι έβαλε μια φιλελεύθερη διεθνιστική τάξη: η Ρωσία θα ευημερούσε ως εταίρος της Δύσης και η Κίνα θα αναπτυσσόταν ως υπεύθυνος μέτοχος. Οι νέες δυνάμεις θα κατανοούσαν ότι οι κανόνες ήταν μια πηγή αμοιβαίου οφέλους. Οι πιο αισιόδοξοι διεθνιστές είδαν την Ευρώπη ως το πρότυπο για ένα μεταμοντέρνο μέλλον πολυμέρειας και ομαδοποιημένης κυριαρχίας.

Σε γενικές γραμμές - και ενώ όλες αυτές οι απόλυτες και έτοιμες κρίσεις έχουν τις εξαιρέσεις τους - οι ισχυροί προτιμούν τον ανταγωνισμό από τη συνεργασία ως φυσική τάξη των πραγμάτων. Είναι εθνικιστές και όχι διεθνιστές και, στην περίπτωση της Κίνας και της Ρωσίας, είναι επίσης προκλητικά ρεβιζιονιστές.

Στις περισσότερες προηγμένες δημοκρατίες ο εθνικισμός (που διακρίνεται από τον πατριωτισμό) είναι ένας όρος πολιτικής κακοποίησης. Για τον Σι και τον Πούτιν, είναι ταυτόχρονα ένας τρόπος για να συσπειρώσουν την εγχώρια στήριξη και την επιβεβαίωση της υπεροχής των εθνικών συμφερόντων, έναντι αυτού που η Δύση θέλει να αποκαλεί οικουμενικές αξίες. Η δέσμευσή τους για μια φιλελεύθερη οικονομική τάξη είναι επίσης περιορισμένη: η οικονομία θεωρείται ευρέως ως όργανο της κρατικής εξουσίας.

Το μεγάλο επίτευγμα της Ευρώπης ήταν που άφησε πίσω της την ιστορία. Οι ισχυροί δεν βλέπουν κανένα λόγο για να ζητήσουν συγγνώμη για το παρελθόν. Είναι απασχολημένοι με το να ξαναγράφουν τα σχολικά βιβλία. Η ιστορία ξαναγράφεται ως ένας τρόπος αναζωπύρωσης περασμένων μεγαλείων και, εξίσου συχνά, αναβίωσης παλαιών παραπόνων. Η Γερμανία ξαναδημιουργήθηκε μέσω της μεταμέλειας. Ο Άμπε έχει βαρεθεί να ζητά συγγνώμη.

Ο Σι θέλει να λύσει το πρόβλημα επιστρέφοντας στους Πολέμους του Οπίου. Ο Πούτιν εξακολουθεί να θρηνεί την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Υπό αυτό το πρίσμα, η παρούσα τάξη των ηγετών είναι ένα δημιούργημα της Δύσης. Η στρατιωτική πυγμή και η εξισορρόπηση των συμμαχιών είναι το καλύτερο συνάλλαγμα των διεθνών σχέσεων.

Όλα αυτά είναι γνωστά στους μαθητές για τις μεγάλες διαμάχες για την εξουσία του 19ου αιώνα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι αξιωματούχοι στο Πεκίνο αναφέρουν το δόγμα Μονρόε του 1823 και τη συσσώρευση της αμερικανικής ναυτικής δύναμης στην εναρκτήρια χρονιά του 20ου αιώνα, ως προηγούμενο για τις σημερινές προσπάθειες της Κίνας για την επικυριαρχία πάνω από τον δυτικό Ειρηνικό.

Οι μεγάλες δυνάμεις κυριαρχούν στις δικές τους γειτονιές, λένε. Έτσι γίνονται τα πράγματα. Έτσι, η διεκδίκηση του Πούτιν για τις γειτονικές χώρες της Ρωσίας αντικατοπτρίζεται από την διεκδικητική στάση του Σι στις θάλασσες της Ανατολικής και της Νότιας Κίνας. Ο ρεβανσισμός του Πούτιν θέτει μια πιο άμεση πρόκληση. Η απειλή είναι ιδιαίτερα αισθητή στην Ευρώπη - και όχι μόνο λόγω των γεγονότων της γεωγραφίας. Η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Μόσχα και η εισβολή στην ανατολική Ουκρανία έχει αναστρέψει την ιδρυτική υπόθεση της σύγχρονης ευρωπαϊκής τάξης ασφαλείας: ότι τα σύνορα δεν θα μπορούσαν ποτέ ξανά να αλλάξουν με τη βία. Οι μεταμοντέρνοι της ηπείρου τώρα αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν τον κόσμο όπως είναι και όχι όπως φαντάστηκαν ότι θα γίνει.

Οι ΗΠΑ είναι ευκολότερο να προσαρμοστούν. Η αμερικανική δέσμευση στην φιλελεύθερη τάξη ήταν πάντα συνειδητά ιδιοτελής και η Ουάσιγκτον είναι εδώ και καιρό διχασμένη για τη θέσπιση κανόνων διεθνούς δικαίου. Η διευθέτηση μετά το 1945 αφορούσε τόσο την εξασφάλιση της ηγεμονίας των ΗΠΑ, όσο και κάθε αλτρουιστική επιθυμία να επεκταθεί η ειρήνη και η ευημερία σε φίλους και συμμάχους. Οι ΗΠΑ είναι άνετες με τον αδιάλλακτο ρεαλισμό που έκανε την κυβέρνηση Ομπάμα να στρέψει την προσοχή της από τον Ατλαντικό στον Ειρηνικό. Η Ρωσία, στα μάτια των ΗΠΑ, είναι μια ενόχληση. Η Κίνα είναι ο πραγματικός στρατηγικός ανταγωνιστής.

Θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε την άνοδο των ισχυρών σαν μια σαφή πρόκληση προς τη δύση. Υπάρχουν πολλές διαφωνίες μεταξύ αυτών των ηγετών. Ο Ερντογάν μπορεί να ήταν όλο χαμόγελα κατά τη διάρκεια της πρόσφατης επίσκεψης του Πούτιν στην Άγκυρα, αλλά η Τουρκία παραμένει ένα - έστω και εριστικό- μέλος του ΝΑΤΟ. Η φιλοδοξία του Άμπε να ξαναχτίσει τη στρατιωτική δύναμη της Ιαπωνίας υπολογίζεται να αποτρέψει την Κίνα. Οι συνοριακές διαφορές με το Πεκίνο στα Ιμαλάια έκαναν τον Μόντι να αναζητήσει θερμότερες σχέσεις με τις ΗΠΑ και μια συνεργασία με τον Άμπε.

Αυτό που μας λένε αυτοί οι ηγέτες είναι ότι το πολυμερές μοντέλο του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα είναι πιο πιθανό να αντιπροσωπεύει ένα ιστορικό διάλειμμα, παρά μια μόνιμη αλλαγή στη φύση των σχέσεων μεταξύ των κρατών. Η παγκοσμιοποίηση ήδη υποχωρεί. Δεδομένου ότι ισχυροί άνδρες βρίσκονται στο προσκήνιο, ο Καντ κάνει χώρο για τον Χομπς και η πολυμέρεια για την ισχυρή πολιτική δύναμη. Η Δύση είναι έτοιμη να μάθει ξανά πώς είναι να ζεις σε έναν πολύ σκληρότερο κόσμο.

www.ft.com

Διαβάστε περισσότερα