Επιστροφή στο 1914;

15:31 14/1/2014 - Πηγή: Antinews

Αυτή η χρονιά σηματοδοτεί την εκατοστή επέτειο ενός μετασχηματιστικού γεγονότος της σύγχρονης ιστορίας. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος σκότωσε περίπου 20 εκατομμύρια ανθρώπους και διαμόρφωσε μια γενιά της νεολαίας της Ευρώπης. Επίσης, άλλαξε ριζικά τη διεθνή τάξη στην Ευρώπη και πέραν αυτής, γράφει ο καθηγητής του Χάρβαρντ Joseph Nye.

Πράγματι, ο Α ‘Παγκόσμιος Πόλεμος δεν κατέστρεψε μόνο ζωές, αλλά και τρεις αυτοκρατορίες στην Ευρώπη – της Γερμανίας, της Αυστρο- Ουγγαρίας και της Ρωσίας- και, με την κατάρρευση

της οθωμανικής κυριαρχίας, και μια τέταρτη στο περιθώριό του. Μέχρι τον Μεγάλο Πόλεμο, η παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων ήταν επικεντρωμένη στην Ευρώπη. Μετά, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ιαπωνία αναδείχθηκαν ως μεγάλες δυνάμεις. Ο πόλεμος επίσης μπήκε στην επανάσταση των Μπολσεβίκων του 1917, προετοίμασε το έδαφος για το φασισμό και διεύρυνε τις ιδεολογικές μάχες που ταλαιπώρησαν τον εικοστό αιώνα.
Πώς μπόρεσε να συμβεί μια τέτοια καταστροφή; Λίγο μετά το ξέσπασμα του πολέμου, όταν ζήτησαν από τον γερμανό καγκελάριος Τέομπαλντ φον Μπέτμαν-Χόλβεγκ να εξηγήσει τι συνέβη, απάντησε: «Μακάρι να ήξερα!» Ίσως χάριν της αυτο- απαλλαγής, κατέληξε να θεωρεί τον πόλεμο αναπόφευκτο. Ομοίως, ο Βρετανός Υπουργός Εξωτερικών, σερ Έντουαρντ Γκρέι, υποστήριξε ότι είχε «έφτασα να πιστεύω ότι δεν υπάρχει ανθρώπινο ον που θα μπορούσε να τον εμποδίσει».

Το ερώτημα που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι το κατά πόσον θα μπορούσε να συμβεί και πάλι. Η Μάργκαρετ ΜακΜίλαν, συγγραφέας του ενδιαφέροντος νέου βιβλίο The War that Ended, υποστηρίζει ότι «είναι δελεαστικό – και απογοητευτικό – να συγκρίνουμε τη σημερινή σχέση της Κίνας με τις ΗΠΑ με εκείνη μεταξύ της Γερμανίας και της Βρετανίας πριν από έναν αιώνα». Μετά από μια παρόμοια σύγκριση, ο Economist καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «η πιο ανησυχητική ομοιότητα μεταξύ του 1914 και τώρα είναι ο εφησυχασμός. «Και ορισμένοι πολιτικοί επιστήμονες, όπως ο Τζον Μερσχάιμερ από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο, έχουν υποστηρίξει ότι, «για να το θέσουμε ωμά: η Κίνα δεν μπορεί να αναπτυχθεί ειρηνικά».
Αλλά οι ιστορικές αναλογίες, αν και μερικές φορές είναι χρήσιμες για προληπτικούς λόγους, γίνονται επικίνδυνες όταν φέρουν μια αίσθηση ιστορικού αναπόφευκτου. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν ήταν αναπόφευκτος. Έγινε πιο πιθανός από την ανερχόμενη δύναμη της Γερμανίας και το φόβου που αυτή δημιούργησε στη Μεγάλη Βρετανία. Αλλά έγινε επίσης πιο πιθανός από τη φοβερή απάντηση της Γερμανίας στην ανερχόμενη δύναμη της Ρωσίας, καθώς και από πληθώρα άλλων παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπινων λαθών. Ωστόσο, η διαφορά στη συνολική δύναμη μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας σήμερα είναι μεγαλύτερη από εκείνη μεταξύ Γερμανίας και Βρετανίας το 1914. Η άντληση σύγχρονων διδαγμάτων από το 1914 απαιτεί την διάλυση πολλών μύθων που έχουν δημιουργηθεί για τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Για παράδειγμα, ο ισχυρισμός ότι ήταν ένας σκόπιμα προληπτικός πόλεμος από τη Γερμανία διαψεύδεται από τα στοιχεία που δείχνουν ότι οι βασικές ελίτ δεν το πιστεύουν αυτό. Ούτε ήταν ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος ένας καθαρά τυχαίος πόλεμος, όπως άλλοι υποστηρίζουν: η Αυστρία πήγε στον πόλεμο σκόπιμα, για να αποκρούσει την απειλή της αύξησης των σλαβικού εθνικισμού. Υπήρχαν λανθασμένοι υπολογισμοί όσον αφορά τη διάρκεια και το βάθος του πολέμου, αλλά αυτό δεν είναι το ίδιο με ένα τυχαίο πόλεμο.
Λέγεται επίσης ότι ο πόλεμος προκλήθηκε από μια ανεξέλεγκτη κούρσα εξοπλισμών στην Ευρώπη. Αλλά η ναυτική κούρσα των εξοπλισμών τελείωσε το 1912 και η Βρετανία είχε κερδίσει. Ενώ υπήρχε ανησυχία στην Ευρώπη για την αυξανόμενη δύναμη του στρατού, η άποψη ότι ο πόλεμος επιταχύνθηκε άμεσα από την κούρσα των εξοπλισμών είναι πρόχειρη. Ο σημερινός κόσμος είναι διαφορετικός από τον κόσμο του 1914 με πολλούς σημαντικούς τρόπους. Ο ένας είναι ότι τα πυρηνικά όπλα δίνουν στους πολιτικούς ηγέτες το ισοδύναμο μιας κρυστάλλινης σφαίρας που δείχνει πως θα μοιάζει ο κόσμος τους μετά την κλιμάκωση. Ίσως αν ο αυτοκράτορας, ο κάιζερ και ο τσάρος είχαν μια κρυστάλλινη σφαίρα που θα έδειχνε τις αυτοκρατορίες τους κατεστραμμένες και τους θρόνους τους να χάνονται το 1918, να ήταν πιο συνετοί το 1914. Σίγουρα, η επίδραση της κρυστάλλινης σφαίρας είχε μια ισχυρή επιρροή στους αμερικανούς και σοβιετικούς ηγέτες κατά τη διάρκεια της πυραυλικής κρίσης της Κούβας. Θα έχει πιθανώς μια παρόμοια επίδραση στους αμερικανούς και κινέζους ηγέτες του σήμερα.

Μια άλλη διαφορά είναι ότι η ιδεολογία του πολέμου είναι πολύ ασθενέστερη στις μέρες μας. Το 1914, θεωρούσαν ότι ο πόλεμος ήταν πραγματικά αναπόφευκτος, μια μοιρολατρική άποψη που ενισχύθηκε από το επιχείρημα του Κοινωνικού Δαρβινισμού, ότι ο πόλεμος πρέπει να γίνει αποδεκτός διότι «θα καθαρίσει τον αέρα» σαν μια καλή καλοκαιρινή καταιγίδα. Όπως έγραψε ο Ουίνστον Τσόρτσιλ στο The World Crisis: «Υπήρχε μια περίεργη ψυχραιμία στον αέρα. Ανικανοποίητα από την υλική ευημερία, τα έθνη στράφηκαν έντονα προς την σύγκρουση, εσωτερική ή εξωτερική. Τα εθνική πάθη, που δοξάστηκαν υπέρμετρα στην παρακμή της θρησκείας, έκαιγαν κάτω από την επιφάνεια σχεδόν κάθε γης με μια άγρια, αν και καλυμμένη, φωτιά. Σχεδόν θα μπορούσε κάποιος να σκεφτεί ότι ο κόσμος ήθελε να υποφέρει. Σίγουρα οι άνδρες ήταν παντού πρόθυμοι να τολμήσουν». Σίγουρα, ο εθνικισμός αυξάνεται στην Κίνα σήμερα, ενώ οι ΗΠΑ ξεκίνησαν δύο πολέμους μετά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001. Αλλά καμία χώρα δεν είναι πολεμοχαρής ή εφησυχασμένη στο ενδεχόμενο ενός περιορισμένου πολέμου. Η Κίνα φιλοδοξεί να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στην περιοχή και οι ΗΠΑ έχουν περιφερειακούς συμμάχους για την υπεράσπιση των οποίων έχουν δεσμευθεί. Οι λανθασμένοι υπολογισμοί είναι πάντα πιθανοί, αλλά ο κίνδυνος μπορεί να μειωθεί με τις σωστές πολιτικές επιλογές. Πράγματι, σε πολλά θέματα – για παράδειγμα στην ενέργεια, την κλιματική αλλαγή και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα – η Κίνα και οι ΗΠΑ έχουν ισχυρά κίνητρα για να συνεργαστούν.

Επιπλέον, ενώ η Γερμανία το 1914 πίεζε σκληρά τη Βρετανία (και την είχε ξεπεράσει σε όρους βιομηχανικής ισχύος), οι ΗΠΑ παραμένουν δεκαετίες μπροστά από την Κίνα στη συνολική στρατιωτική, οικονομική και ήπια ισχύ. Μια παράτολμη πολιτική θα έθετε σε κίνδυνο τα οφέλη της Κίνας στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.
Με άλλα λόγια, οι ΗΠΑ έχουν περισσότερο χρόνο για να διαχειριστούν τις σχέσεις τους με την ανερχόμενη δύναμη από ό,τι είχε η Βρετανία πριν από έναν αιώνα. Ο πάρα πολύς φόβος μπορεί να είναι αυτοεκπληρούμενος. Το αν οι ΗΠΑ και η Κίνα θα διαχειριστούν καλά τη σχέση τους είναι ένα άλλο ζήτημα. Αλλά το πώς θα το πράξουν, θα πρέπει να υπαγορευθεί από την ανθρώπινη επιλογή και όχι από κάποιο απόλυτο ιστορικό δίκαιο.
Ένα από τα διδάγματα που πρέπει να μάθει κάποιος από τα γεγονότα του 1914, είναι ότι πρέπει να είναι δύσπιστος όσον αφορά τους αναλυτές που κρατούν ιστορικές αναλογίες, ιδιαίτερα εάν έχουν μια πνοή αναπόφευκτου. Ο πόλεμος ποτέ δεν είναι αναπόφευκτος, παρότι η πεποίθηση ότι είναι μπορεί να γίνει μία αιτία του.

http://www.project-syndicate.org/commentary/joseph-s–nye-asks-whether-war-between-china-and-the-us-is-as-inevitable-as-many-believe-world-war-i-to-have-been