Γιατί η Τουρκία διαπραγματεύεται με την Νέμεσή της, το PKK

15:33 17/1/2013 - Πηγή: Antinews

Τούρκοι και Κούρδοι μπορεί να αλληλοκατηγορούνται για τη δολοφονία των τριών Κούρδων ακτιβιστών, στην καρδιά του Παρισιού την περασμένη εβδομάδα, αλλά συμφωνούν σε ένα σημείο: ο χρόνος δεν ήταν τυχαίος. Οι δολοφονίες ήρθαν λίγες μόλις μέρες αφότου η Τουρκία ανακοίνωσε μια νέα προσφορά για την εξεύρεση πολιτικής λύσης στην μακροχρόνια διαμάχη της με τον κουρδικό πληθυσμό της. Το μήνυμα; Η οικοδόμηση της ειρήνης δεν θα είναι

ένα απλός περίπατος. Αυτό συμβαίνει επειδή η σύγκρουση είναι πολύ καλά εδραιωμένη και οι παίκτες πάρα πολύ εξοικειωμένοι με τη βία – περίπου 40.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί τα τελευταία 30 χρόνια της σύγκρουσης. Και επίσης, επειδή φτάνει στο Ιράκ, τη Συρία και το Ιράν, για να μην αναφέρουμε την Ευρώπη, όπου χιλιάδες Κούρδοι διαδήλωσαν στους δρόμους το περασμένο Σαββατοκύριακο για να διαμαρτυρηθούν για τις δολοφονίες.
«Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι αυτό ήταν μια προειδοποίηση – δείχνει πόσο δύσκολη θα είναι η ειρηνευτική διαδικασία», σχολιάζει ο Sezgin Tanrikulu, ένας πολύ γνωστός Τουρκο-Κούρδος δικηγόρος για τα ανθρώπινα δικαιώματα και μέλος του κοινοβουλίου. «Κατ ‘αρχάς, η επιλογή της τοποθεσίας στην καρδιά της Ευρώπης, μετά η επιλογή του χρόνου και τέλος το ότι ήταν όλες γυναίκες – ανάμεσά τους και μία ευρέως σεβαστή μεταξύ των Κούρδων – είχαν έναν τεράστιο συναισθηματικό αντίκτυπο». Αναφέρεται στην 55χρονη Sakine Cansiz, ιδρυτικό μέλος του παράνομου κουρδικού ΡΚΚ το 1978, η οποία κατείχε ηγετική θέση. Παρά την ονομασία του ως τρομοκρατική οργάνωση από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, το PKK είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στους Κούρδους της Τουρκίας και αλλού.

Η κυβέρνηση της Τουρκίας αποκάλυψε νωρίτερα αυτό το μήνα ότι είχε αρχίσει συνομιλίες με τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν, ηγέτη του ΡΚΚ που εκτίει ποινή ισόβιας κάθειρξης. Οι συνομιλίες είχαν στόχο τον αφοπλισμό και την κατάπαυση του πυρός εκ μέρους του PKK, σε αντάλλαγμα για την αντιμετώπιση των απροσδιόριστων κουρδικών παραπόνων. Τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι οι απαιτήσεις του Οτσαλάν φαίνεται να περιορίζονται σε μεγαλύτερα πολιτιστικά δικαιώματα, τη συνταγματική αναγνώριση και την περιφερειακή αυτοδιοίκηση. «Οι απαιτήσεις του Οτσαλάν δεν είναι δύσκολες για το κράτος», δήλωσε ο κούρδος πολιτικός Ahmet Turk στους δημοσιογράφους μετά την επίσκεψή του στον ηγέτη του ΡΚΚ στη φυλακή την περασμένη εβδομάδα. «Αυτά είναι αιτήματα που θα μπορούσαν να γίνουν δεκτά σε κάθε δημοκρατική χώρα».
Η αναζήτηση διαλόγου με την τουρκική κυβέρνηση σηματοδοτεί την πιο απίθανη πολιτική επιστροφή του Οτσαλάν, που κάποτε τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης αποκαλούσαν «δολοφόνο μωρών» και ο οποίος διέφυγε από τη θανατική ποινή το 1999 μόνο και μόνο επειδή η Τουρκία ήθελε να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση και απαγόρευσε την θανατική ποινή. Παρά το γεγονός ότι πέρασε τα τελευταία 14 χρόνια στην απομόνωση, ακόμα ασκεί ασυνήθιστη επιρροή σε εκατομμύρια Κούρδων. «Πρέπει να καταλάβετε ότι για τους Κούρδους, ο Οτσαλάν είναι σαν πατέρας και η πατρική φιγούρα είναι πολύ ισχυρή σε αυτό το μέρος του κόσμου», εξήγησε κάποτε ο ανθρωπολόγος με έδρα τις ΗΠΑ Hisyar Ozsoy, όταν ρωτήθηκε γιατί το PKK δεν όρισε απλά έναν αντικατάσταση μετά τη σύλληψή του. «Δεν μπορείς να απορρίψεις τον πατέρα σου». Η Άγκυρα στοιχηματίζει τώρα στον πρώην εχθρό της για να πετύχει αυτό που δεν κατάφεραν προηγούμενες προσπάθειες εκεχειρίας – με πιο πρόσφατη το 2011. «Ο Οτσαλάν εξακολουθεί να είναι ένας ηγέτης λατρείας για το ΡΚΚ» λέει ο διαπραγματευτής της κυβέρνησης και αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών Hakan Fidan.

Παρόλα αυτά, ακόμα και η συμμετοχή του Οτσαλάν ενδέχεται να μην επαρκεί πλέον για να εξασφαλίσει ένα θετικό αποτέλεσμα. Το κουρδικό κόμμα της Τουρκίας BDP, καθώς και οι ηγέτες του ΡΚΚ στην Ευρώπη και το βόρειο Ιράκ, θα πρέπει επίσης να πειστούν να αποδεχθούν οποιονδήποτε συμβιβασμό. Για το σκοπό αυτό, δύο βουλευτές του BDP είχαν τη δυνατότητα να επισκεφθούν τον Οτσαλάν για πρώτη φορά την περασμένη εβδομάδα. Οι προθέσεις της κυβέρνησης παραμένουν αδιαφανείς: δηλωμένος στόχος της είναι μια κατάπαυση του πυρός και ο πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο της γενικής αμνηστίας. «Η κυβέρνηση δεν έχει ένα απτό μακροπρόθεσμο σχέδιο ειρήνης», λέει ο Tanrikulu. «Αυτό που συμβαίνει είναι περισσότερο αποτέλεσμα της διεθνούς πίεσης. Ο αφοπλισμός του ΡΚΚ έχει γίνει μια αναγκαιότητα στο σημερινό κλίμα της Μέσης Ανατολής».
Οι Κούρδοι, που αρνήθηκαν ένα κράτος όταν Βρετανοί και Γάλλοι δημιούργησαν τους χάρτες της σύγχρονης Μέσης Ανατολής μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, έχουν αναδειχθεί ως απίθανοι δικαιούχοι μιας δεκαετίας αναταραχών σε ολόκληρη την περιοχή. Μια αυτόνομη κουρδική περιφερειακή κυβέρνηση είναι επικεφαλής τώρα στο πλούσιο σε πετρέλαιο βόρειο Ιράκ, ενώ με την εξέγερση της Συρίας δημιουργήθηκε μια κουρδική περιοχή αυτόνομη τόσο από το καθεστώς Άσαντ όσο και από την αντιπολίτευση, η οποία ελέγχεται από δυνάμεις που συνδέονται με το PKK. Αν και κάποτε ήταν εσωτερικό πρόβλημα της Άγκυρας, το PKK έχει τώρα μια παρουσία στην περιοχή που ελέγχεται από την Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση του Ιράκ, καθώς και στη Συρία και το Ιράν – δύο χώρες που είναι σε αντίθεση με την Τουρκία.
«Οι εξελίξεις προς την κατεύθυνση ενός Κουρδιστάν στη Συρία και το Ιράκ αναγκάζουν την Τουρκία να τερματίσει τον πόλεμό της με το PKK και πέρα από αυτό, για να βρεθεί μια λύση στο κουρδικό πρόβλημα» λέει ο Soli Ozel, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Kadir Has της Κωνσταντινούπολης. Στους Κούρδους της Τουρκίας είχαν αρνηθεί βίαια την ταυτότητά τους για πολλές δεκαετίες. Και παρότι η κυβέρνηση Ερντογάν έχει χαλαρώσει τους περιορισμούς για την ομιλία και τη δημοσίευση στην κουρδική γλώσσα, χιλιάδες Κούρδοι ακτιβιστές παραμένουν στη φυλακή για πολιτικούς λόγους. Η συνταγματική αναγνώριση, το δικαίωμα εκπαίδευσης στην κουρδική γλώσσα και η αμνηστία για τους πολιτικούς κρατούμενους είναι μερικά από τα αιτήματα που εκφράστηκαν από τους κούρδους βουλευτές.
Για τον Ερντογάν, οι δολοφονίες στο Παρίσι μπορεί να τόνισαν τις προκλήσεις. Αναμένεται να θέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος το 2014 και η αναζήτησή του για μια λύση στη σύγκρουση με τους Κούρδους μπορεί κάλλιστα να γίνει ένα καθοριστικό στοιχείο της πολιτικής κληρονομιάς του. Ως εκ τούτου, κατά ειρωνεία της τύχης, η επιτυχία του εξαρτάται τώρα εν μέρει από την συνεργασία του με τον Οτσαλάν, τον πλέον καταζητούμενο της Τουρκίας κάποτε.
Παρόλα αυτά, αρκετοί παράγοντες ενισχύουν τον Ερντογάν: Πολλοί Τούρκοι, κουρασμένοι από τις δεκαετίες συγκρούσεων με τον κουρδικό πληθυσμό, θέλουν να λήξει η διαμάχη. Ο Πρωθυπουργός έχει ατονήσει σε μεγάλο βαθμό την επιθετική στρατιωτική. Και η ειρηνευτική του προσπάθεια υποστηρίζεται από την κύρια κοινοβουλευτική αντιπολίτευση, το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (CHP). Αλλά έχει την αποφασιστικότητα να αντιμετωπίσει το θέμα σε βάθος; «Θα είναι δύσκολο», λέει ο Tanrikulu. «Οι κούρδοι της Τουρκίας έχουν προσδοκίες, οι Τούρκοι αντιστέκονται, η διαδικασία είναι ευάλωτη σε διεθνείς επιρροές και στη συνέχεια, υπάρχει και η εσωτερική δυναμική του PKK». Όπως προσθέτει όμως, «δεν είναι αδύνατον». Πράγματι. Πολλές από τις επιτυχημένες παγκόσμια πολιτικές λύσεις σε παρατεταμένες εθνοτικές και θρησκευτικές συγκρούσεις φαίνονταν επίσης αδύνατες μέχρι που ολοκληρώθηκαν.