"Ο εκδημοκρατισμός της Βενεζουέλας απαιτεί αποσύνδεση του στρατού από τον Μαδούρο"

13:32 13/3/2019 - Πηγή: Antinews

Του Javier Corrales (*)

Κανείς δεν ξέρει στα σίγουρα ποιος είναι ο πραγματικός πρόεδρος της Βενεζουέλας: ο Νικολάς Μαδούρο, που ορκίστηκε στις 10 Ιανουαρίου, ή ο Χουαν Γκουαϊδό, που λίγο αργότερα ανέλαβε προεδρικές εξουσίες εκ μέρους της Εθνοσυνέλευσης.

Μια μεγάλη πλειοψηφία των Βενεζουελάνων υποστηρίζει σήμερα τον Γκουαϊδό. Όλα τα πολιτικά κόμματα με εξαίρεση το κυβερνών δέχονται το νομικό του επιχείρημα ότι η επανεκλογή του Μαδούρο δεν ήταν νόμιμη. Ο Μαδούρο, πάλι, έχει την υποστήριξη μόνο του στρατού. Το ερώτημα

είναι λοιπόν πώς θα αντιμετωπιστεί ο στρατός χωρίς την ανάληψη στρατιωτικής δράσης.

Οι περισσότεροι αναλυτές, εμού περιλαμβανομένου, συμφωνούν ότι η ξένη επέμβαση είναι πολύ επικίνδυνη. Επιπλέον, θα εγκαθιδρύσει την κυβέρνηση Τραμπ στο τιμόνι, κάτι που είναι βέβαιο ότι δεν καθησυχάζει κανέναν.

Η αλήθεια είναι όμως ότι δεν υπάρχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις πέρα από τη στρατιωτικοποίηση της σύγκρουσης, και ακόμη κι αυτές περιλαμβάνουν έναν βαθμό στρατιωτικοποίησης. Για να καταλάβουμε αυτό το σημείο, πρέπει πρώτα να καταλάβουμε πώς λειτουργεί ο στρατός του Μαδούρο.

Σε κάθε αυταρχικό καθεστώς, η υποστήριξη του στρατού αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωση του καθεστώτος: αφαιρέστε τη στήριξη του στρατού και ο δικτάτορας πέφτει. Με αυτή την έννοια, το καθεστώς Μαδούρο ταιριάζει με το συμβατικό μοντέλο του αυταρχισμού. Ο εκδημοκρατισμός απαιτεί αποσύνδεση του στρατού από τον Μαδούρο.

Αυτό έχει αποδειχθεί πολύπλοκο όμως, επειδή η στρατιωτική συμμαχία του Μαδούρο δεν είναι ακριβώς συμβατική. Ο στρατός του δεν είναι μια απλή, επαγγελματική, κάθετη οργάνωση. Περιλαμβάνει πολλά στοιχεία, το καθένα με τους δικούς του λόγους να υποστηρίζει το καθεστώς. Μια στρατηγική λοιπόν για την αποσύνδεσή του από τον Μαδούρο προϋποθέτει την ικανοποίηση όλων αυτών των ομάδων.

Υπάρχει το κλασικό στρατιωτικό κατεστημένο, που στη Βενεζουέλα αποτελείται από επαγγελματίες στρατιώτες καριέρας. Υστερα υπάρχουν άλλες ομάδες, που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων στρατιώτες οι οποίοι συνεργάζονται με τον κουβανικό στρατό και αξιωματούχους της αντικατασκοπείας με αποστολή την πάταξη των διαφωνιών. Υπάρχουν επίσης γραφειοκράτες στρατηγοί που υποστηρίζουν τον Μαδούρο επειδή διοικούν κρατικές επιχειρήσεις, καθώς και στρατιώτες που βγάζουν χρήματα από εμπορικές δραστηριότητες σε παράνομες αγορές. Υπάρχουν τέλος εκείνοι που έχουν εντολή να σκοτώσουν.

Πριν από τη δεκαετία του 2000, αυτή η ποικιλομορφία στους κόλπους του στρατού αναφερόταν ελάχιστα στα στρατιωτικά εγχειρίδια. Σήμερα, αυτή η ποικιλομορφία, που οι πολιτικοί επιστήμονες αποκαλούν το νέο ολιγοπώλιο κρατικής βίας, είναι το όπλο που προτιμούν τα αντιδημοκρατικά καθεστώτα και τα αποτυχημένα κράτη.

Οι στρατιώτες με εντολή να σκοτώσουν χωρίζονται σε δύο ομάδες: τις Δυνάμεις Ειδικών Δράσεων (FAES), που συγκροτήθηκαν το 2017 για την καταπολέμηση του εγκλήματος αλλά στην πραγματικότητα πρωταγωνιστούν σε πολιτικές δολοφονίες στις φτωχές γειτονιές, και τα λεγόμενα colectivos, ένοπλους πολίτες που πληρώνονται από την κυβέρνηση. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι τελευταίοι ήταν κυρίως έφεδροι οργανωμένοι στις κοινότητες. Σήμερα, οι περισσότεροι είναι κακοποιοί, ακόμη και πρώην κρατούμενοι. Κυκλοφορούν με μοτοσυκλέτες και καλυμμένα πρόσωπα και τρομοκρατούν τους διαδηλωτές. Απαλλάσσουν έτσι τους στρατιώτες από το καθήκον της καταστολής.

Το πρόβλημα με τη στρατηγική του Γκουαϊδό είναι ότι δεν μπορεί να ικανοποιήσει όλες αυτές τις ομάδες. Ορισμένα από τα μέτρα που έχει ανακοινώσει έχουν επιτυχία. Η υπόσχεσή του για αμνηστία και δίκαιες εκλογές, για παράδειγμα, έχει τεράστια απήχηση στους φοβισμένους στρατιώτες και πολλούς επαγγελματίες στρατιώτες. Αυτός είναι ο λόγος που βλέπουμε τόσες αυτομολήσεις στις τάξεις τους.

Ο Γκουαϊδό δεν μπορεί να κάνει όμως πολλά για τους σκληροπυρηνικούς ιδεολόγους και τα colectivos. Οι πρώτοι θα υποστηρίξουν τον Μαδούρο μέχρι τέλους. Οι δεύτεροι δεν είναι οργανωμένοι και δεν είναι εύκολο να τους αντιμετωπίσει κανείς συλλογικά.

Η μετάβαση στη δημοκρατία θα απαιτήσει να μπει τάξη σε αυτόν τον κατακερματισμένο στρατό. Αυτό δεν μπορεί να το κάνει μόνος του ένας ιδιώτης. Θα χρειαστεί βοήθεια από το στρατιωτικό κατεστημένο. Ο Γκουαϊδό και οι σύμμαχοί του θα πρέπει λοιπόν να επιδιώξουν μια μεταβατική συνεργασία πολιτών και στρατού υπό κάποια μορφή διεθνούς εποπτείας. Αυτό δεν θα είναι ευχάριστο για πολλούς δημοκράτες. Θα είναι καλύτερο όμως από το σημερινό αδιέξοδο ή από μια αμερικανοκίνητη στρατιωτική επέμβαση.

(*) Ο Χαβιέρ Κοράλες είναι καθηγητής πολιτικής επιστήμης και ειδικός για τη Λατινική Αμερική

Πηγή: The New York Times, ΑΠΕ-ΜΠΕ

Διαβάστε περισσότερα