Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: Είναι απειλή για τη δημοκρατία στην Τουρκία;

14:15 17/4/2017 - Πηγή: Antinews

Οι λεωφόροι της Κωνσταντινούπολης ήταν γεμάτοι με αφίσες που στηρίζουν και τις δύο πλευρές στο επίμαχο δημοψήφισμα για τη συνταγματική μεταρρύθμιση. Και τα δύο στρατόπεδα -"evet" ("ναι" στα τουρκικά) και "hayır" ("όχι")- είναι πεπεισμένα ότι κρατούν το κλειδί για την επίλυση πολλών προβλημάτων της δημοκρατίας. Αλλά μία εικόνα κυριαρχεί στη συζήτηση. Το πρόσωπο του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που τελικά επικράτησε, ήταν πανταχού παρόν. Σε μία αφίσα, το σταθερό

βλέμμα του συνοδεύεται από τη λεζάντα: "Για την ασφάλεια, τη σταθερότητα".

Οι υποστηρικτές του νομοσχεδίου λένε ότι θα οδηγήσει σε μια ισχυρή Τουρκία που δεν θα παρεμποδίζεται από βρώμικες πολιτικές συμμαχίες, θα είναι σε θέση να κάνει μεγάλα άλματα οικονομικής ανάπτυξης και θα είναι δυναμική στην παγκόσμια σκηνή. Οι αντίπαλοι λένε ότι θα θέσει το στάδιο για τη μετατροπή του καθεστώτος από δημοκρατικό σε απολυταρχικό ή ακόμα και δικτατορία που θα κυβερνά με διατάγματα, επιβεβαιώνοντας την εξουσία του Ερντογάν μέχρι το 2029, καθώς θα είναι σε θέση να παραμείνει επικεφαλής μέχρι τότε.

Ο Ερντογάν δεν έχει χάσει ποτέ σε εκλογές κατά τη διάρκεια της εκπληκτικής ανόδου του στην εξουσία.
Ο Ερντογάν, που γεννήθηκε το 1954 στην φτωχή και συντηρητική γειτονιά της Κασίμπασα στην Κωνσταντινούπολη, από πατέρα καπετάνιο, με οικογενειακές ρίζες στην Ριζούντα στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, μπήκε στην πολιτική νωρίς. Μετά τις σπουδές του σε σχολείο Ιμάμ Χατίπ, ένα επαγγελματικό θρησκευτικό ίδρυμα, και μετά από μια σύντομη ποδοσφαιρική καριέρα στην τοπική ομάδα της Κασίμπασα, πήγε να σπουδάσει στο πρόγραμμα διοίκησης επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου του Μαρμαρά. Στη συνέχεια εντάχθηκε στο ισλαμιστικό κόμμα Εθνικής Σωτηρίας, και έγινε επικεφαλής της νεολαίας στην Κωνσταντινούπολη, πριν κλείσει μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα το 1980.

Στη συνέχεια έγινε μέλος του κόμματος Ευημερίας του ισλαμιστή πρωθυπουργού Νετζμετίν Ερμπακάν στη δεκαετία του 1980, προωθήθηκε στο κόμμα μέχρι που έγινε υποψήφιος για τη θέση του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης, κερδίζοντας το 1994 και θεσπίζοντας μεταρρυθμίσεις που βελτίωσαν την ποιότητα της ζωής στην πόλη. Η δημαρχία του διήρκεσε τέσσερα χρόνια, στο τέλος της οποίας το κόμμα Ευημερίας κηρύχθηκε αντισυνταγματικό και απαγορεύτηκε. Φυλακίστηκε το 1999 για την απαγγελία ενός ποιήματος που περιλάμβανε το στίχο: "Τα τζαμιά είναι στρατώνες μας, οι τρούλοι τα κράνη μας, οι μιναρέδες οι ξιφολόγχες μας και οι πιστοί οι στρατιώτες μας", το οποίο το δικαστήριο έκρινε ότι ήταν μια προτροπή σε βία.
Όταν αποφυλακίστηκε ίδρυσε το (AK) το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, το οποίο συνέχισε να κερδίζει βουλευτικές εκλογές με αυτόν στο τιμόνι, έως ότου εξελέγη πρόεδρος το 2014 και, κατ 'όνομα, αν και όχι ουσιαστικά, διαχώρισε τη σχέση του με το κόμμα. Ο Ερντογάν χρησιμοποίησε το χρόνο αυτό με σύνεση. Έκανε μεταρρυθμίσεις που χαλιναγώγησαν τον πληθωρισμό και οδήγησαν σε μαζική οικονομική ανάπτυξη, άρχισε την υλοποίηση μεγάλων έργων υποδομής και παρείχε βοήθεια στους φτωχούς, όπως καλύτερη υγειονομική περίθαλψη. Η Τουρκία έγινε μία βασική περιφερειακή δύναμη και άρχισε σοβαρά τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Πήρε, επίσης, μέτρα για την αντιμετώπιση του κουρδικού ζητήματος, την έναρξη διαπραγματεύσεων με το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (PKK), την αυτονομιστική οργάνωση που αγωνίζεται εναντίον του κράτους στα νοτιοανατολικό, με αποκορύφωμα μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και την άρση των περιορισμών στον κουρδικό πολιτισμό και τη γλώσσα.

Σήμερα, η σύγκρουση με το PKK έχει αναζωπυρωθεί άγρια. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις ταλανίζουν την Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα, και κύτταρα του Ισλαμικού Κράτους διαλύονται σε εβδομαδιαία βάση. Ο τουρισμός έχει μειωθεί, ενώ οι σχέσεις με την ΕΕ βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Οι αντάρτες που υποστηρίζονται από τον πρόεδρο δεν έχουν καταφέρει να ανατρέψουν τον Μπασάρ αλ-Άσαντ στη Συρία και τρία εκατομμύρια πρόσφυγες έχουν αναζητήσει καταφύγιο στην Τουρκία, εν μέσω της αυξανόμενης βίας.
Οι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις θα εδραιώσουν περαιτέρω την εξουσία του προέδρου, επιτρέποντάς του να κυβερνήσει χωρίς σχεδόν καθόλου ελέγχους και ισορροπίες, δεδομένης της υπεροχής του κυβερνώντος κόμματος AK στο κοινοβούλιο. Οι μεταρρυθμίσεις θα του επιτρέψουν να διορίζει δικαστές και οι υπουργοί του δεν θα είναι υπόλογοι, καθώς το κοινοβούλιο δεν θα μπορεί να τους ελέγχει. Η εδραίωση του προέδρου στην εξουσία θα πάει χέρι-χέρι με την ευρεία καταστολή των διαφωνούντων, καθώς και εκείνων που εμπλέκονται στην απόπειρα πραξικοπήματος τον περασμένο Ιούλιο, μια τραυματική στιγμή που στοίχισε πάνω από 200 ζωές. Οι αριθμοί των ατόμων που έχουν εκδιωχθεί είναι εντυπωσιακοί και εντάσσονται σε μια ευρεία προσπάθεια για την αναμόρφωση όχι μόνο της γραφειοκρατίας, αλλά και της κοινωνίας γενικότερα.
Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν απολυθεί από τις θέσεις τους στα πανεπιστήμια, το στρατό και την αστυνομία, το δικαστικό σώμα και τη δημόσια διοίκηση. Σχεδόν 150 δημοσιογράφοι βρίσκονται στη φυλακή με διάφορες χαλκευμένες κατηγορίες, όπως η συνεργία σε τρομοκρατία και η διεξαγωγή προπαγάνδας για λογαριασμό τρομοκρατικών οργανώσεων.

Πολλοί στην αντιπολίτευση λένε ότι το νέο σύστημα θα δημιουργήσει ένα καθεστώς "tek adam", μια φράση που συχνά μεταφράζεται ως εξουσία του ενός, αλλά η λέξη "tek" σημαίνει επίσης "μόνο". Η "κατάληψη" των θεσμικών οργάνων της πολιτείας είναι ένας νόμιμος φόβος για την αντιπολίτευση, και οι υποστηρικτές του Ερντογάν έχουν κάνει ελάχιστα για να τον καθησυχάσουν επειδή υπήρξε μια ενιαία πραγματικότητα για ένα μεγάλο μέρος της τελευταίας δεκαετίας. Ο πρόεδρος εκκαθάρισε πρώτα το στρατό από τους αξιωματικούς διαφωνούντες στα μέσα της δεκαετίας του 2000 με δίκες μεγάλης κλίμακας, τις περιβόητες υποθέσεις Εργκένεκον και Βαριοπούλα.
Η πολιτεία στη συνέχεια εκκαθαρίστηκε από τους οπαδούς του κινήματος του Φετουλάχ Γκιουλέν, του εξόριστου, με έδρα τις ΗΠΑ, ιμάμη των οποίων οι στενοί συνεργάτες στη γραφειοκρατία, την αστυνομίας και το δικαστικό σώμα βοήθησαν το AKP να κυβερνήσει, πριν επέλθει η διαφωνία με τον πρόεδρο και οι κατηγορίες για την ενορχήστρωση της απόπειρας πραξικοπήματος τον περασμένο Ιούλιο. Όταν το ΑΚΡ απέτυχε να κερδίσει με πειστική πλειοψηφία τις βουλευτικές εκλογές τον Ιούνιο του 2015 που θα του επέτρεπε να κυβερνήσει χωρίς συνασπισμό, η υπέρτατη θέση του σχεδόν απειλήθηκε. Αλλά οι πρόωρες εκλογές το Νοέμβριο του ίδιου έτους του έδωσαν μια ακόμα πλειοψηφία, καθώς η βία κλιμακώθηκε στις κουρδικές νοτιοανατολικές περιοχές.
Στις πορείες για τη νίκη του κόμματος, περιχαρείς υποστηρικτές στην Άγκυρα φώναζαν: "AK parti, tek parti", ένα σύνθημα όχι τόσο για τη νίκη του κόμματος όσο για την ανανέωση της θητείας του να κυβερνήσει μόνο του. Αυτός είναι και ο λόγος που το επιχείρημα που προώθησαν οι σύμβουλοι και οι βουλευτές του Ερντογάν από το πρώην κόμμα του, ότι οι μεταρρυθμίσεις θα θέσουν τέλος στην εριστική πολιτικολογία του συνασπισμού που καθυστέρησε την πρόοδο της χώρας στη δεκαετία του 1990 και οδήγησε σε υπερπληθωρισμό και στην οικονομική ύφεση, θεωρείται από πολλούς αναλυτές ως ανειλικρινές. Το κόμμα AK έχει πάνω από μια δεκαετία μονοκομματικής διακυβέρνησης.

Παρόλα αυτά, πολλοί υποστηρικτές ταυτίζονται με τον πρόεδρο, ο οποίος πουλούσε λεμονάδα και σιμίτ, ένα τούρκικο ψωμί, ως νεαρός στην περιθωριοποιημένη Κασίμπασα. Τον θεωρούν μια ισχυρή προσωπικότητα που ανέτρεψε τις καταπιεστικές κοσμικές παραδόσεις και την εξουσία της ελίτ, των "Λευκών Τούρκων", των Ευρωπαίων και όσων περιφρονούσαν τις ισλαμικές παραδόσεις της ενδοχώρας της Ανατολίας. Τώρα, λένε οι υποστηρικτές του, μπορούν να φορούν μαντίλες χωρίς φόβο ή ντροπή και να υιοθετούν μια ισλαμική ταυτότητα, χωρίς το φόβο της μομφής. Η προσωπική ευσέβεια του προέδρου είναι ένα θέμα μεγάλου ενδιαφέροντος. Μια πρόσφατη φωτογραφία που του έδειχνε το βράδυ της απόπειρας πραξικοπήματος τον περασμένο Ιούλιο, να διδάσκει το Κοράνι στον εγγονό του, ενώ ήταν σε διακοπές στο θέρετρο του Μαρμαρά, έγινε γρήγορα viral, όπως και μια σειρά από φωτογραφίες που τον έδειχναν κατά το μικρότερο προσκύνημα στη Μέκκα μετά από μία επίσημη επίσκεψη στον Σαουδάραβα βασιλιά. Έχει επίσης αναλάβει ως μια προσωπική σταυροφορία κατά του καπνίσματος, το οποίο έχει διαστάσεις επιδημίας μεταξύ των Τούρκων. Μερικές φορές επιπλήττει τους καταστηματάρχες που συναντά στις περιοδείες του για το κάπνισμα, καθώς και τους στενούς συνεργάτες του που έχουν την κακιά συνήθεια.

Ενώ οι δυτικοί ακαδημαϊκοί και διπλωμάτες λατρεύουν να επισημαίνουν τις αδυναμίες της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας στην περιοχή, οι πιστοί υποστηρικτές του προέδρου συχνά περιγράφουν τις νίκες του ως θρίαμβο για τους πολιορκούμενους πολίτες της Μέσης Ανατολής. Αυτή η εικόνα ενός συμμάχου των καταπιεσμένων είναι μια εικόνα που ο Ερντογάν έχει καλλιεργήσει καλά, μετά το ξαφνικό ξέσπασμα του σε μια ομάδα στη σύνοδο κορυφής του Νταβός με τον Ισραηλινό πρόεδρο Σιμόν Πέρες, όταν καταδίκασε την πρόσφατη επίθεση στη Λωρίδα της Γάζας. Ο Ερντογάν εξακολουθεί να είναι δημοφιλής στον αραβικό κόσμο, ακόμα και μεταξύ όσων δεν είναι ισλαμιστές, για την ευσέβειά του και την δηλωμένη υποστήριξη τους σε διάφορες καταπιεσμένες φατρίες στην κοινωνία.

Οι υποστηρικτές του Ερντογάν έχουν διαποτιστεί από τη λατρεία μιας προσωπικότητας που σπάνια έχει δει η χώρα από τότε που ιδρύθηκε πάνω στις στάχτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Τον προώθησαν στην προεδρία το 2014, στις πρώτες προεδρικές εκλογές στην ιστορία της δημοκρατίας που έγιναν από το λαό, μία εντολή που του επέτρεψε να αναμορφώσει ένα σε μεγάλο βαθμό εθιμοτυπικό αξίωμα, σε μια θέση με επιρροή.
Ένα σαφές παράδειγμα είναι οι συνταγματικές τροποποιήσεις στο νομοσχέδιο, στις οποίες το κυβερνών κόμμα ψήφισε ουσιαστικά για μια πρόταση που θα παραδώσεις τις εξουσίες των βουλευτών του στο κοινοβούλιο και θα καταργήσει τη θέση του δικού του πρωθυπουργού, υπέρ της ενδυνάμωσης του ιδρυτή του, ως ένα ισχυρό στέλεχος που μπορεί να είναι επικεφαλής τα επόμενα 12 χρόνια αν κερδίσει τις εκλογές.
Μέλη της αντιπολίτευσης επιμένουν ότι δεν πολεμούν το νομοσχέδιο εξαιτίας του ίδιου του Ερντογάν. Λένε ότι το νέο σύστημα θα δημιουργήσει ένα de facto δικτατορικό καθεστώς, ανεξάρτητα από το ποιος είναι στην εξουσία. "Δεν αφορά τον Ερντογάν, αφορά την αντίθεση σε αυτή τη συστημική αλλαγή", δήλωσε ο Μπουλέντ Τεζτσάν, ένας βουλευτής στο αντιπολιτευόμενο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό κόμμα. "Είτε είναι [ο αρχηγός της αντιπολίτευσης] Κεμάλ Κιλιντσάρογλου είτε εγώ, ή κάποιος που έχει όλες αυτές τις εξουσίες, θα γίνει δικτάτορας".

Αλλά κατά κάποιο τρόπο, κάθε πολιτική στην Τουρκία αφορά τον Ερντογάν. Η τουρκική πολιτική συχνά κυριαρχείται από υπερμεγέθη προσωπικότητες που προσπάθησαν να αναμορφώσουν την πολιτεία βάσει της δικής τους εικόνα, από τον Ατατούρκ ως τον διάδοχό του, Ισμέτ Ινονού και τους Αντνάν Μεντερές, Τουργκούτ Οζάλ, Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ και Μπουλέντ Ετσεβίτ. Τώρα, ο Ερντογάν θα προεδρεύει σε ένα από τα πιο σημαντικά σημεία καμπής στην ιστορία της δημοκρατίας, ενθρονίζοντας τον εαυτό του ηγέτη με απαράμιλλη δύναμη στην πρόσφατη ιστορία της Τουρκίας, που υψώνεται πάνω από τους προκατόχους του.

theguardian.com

Διαβάστε περισσότερα